Η περίπτωση του Μάριο Λάγκο

Rodiaki NewsRoom

Κύριε Διευθυντά,
Διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον το άρθρο που δημοσιεύσατε στις 22/09/2017 με τίτλο “Μάριο Λάγκο: Δόλιος διοικητής ή εθνικός ευεργέτης;” του κυρίου Ζαχαρία Παρασκευά. Χαίρομαι που η εφημερίδα σας δίνει βήμα για δημόσιο διάλογο σχετικό με ιστορικά και δράττομαι της ευκαιρίας.

Είμαι εκ φύσεως υπέρ της αναθεώρησης “ορθόδοξων” και παγιωμένων απόψεων και θα χαιρόμουν εάν καταφέρναμε να αποκαταστήσουμε την ιστορική μνήμη ενός παρεξηγημένου διοικητή – αν και για τον συγκεκριμένο διατηρώ επιφυλάξεις.

Για να γίνει όμως μια τέτοια αποκατάσταση, θα πρέπει πρώτα να ξεδιαλύνουμε αρκετά θολά σημεία. Ίσως ο περιορισμένος χώρος ενός άρθρου δεν είναι κατάλληλος για αναλυτική και σημείο προς σημείο εξέταση των θέσεων του κ. Παρασκευά, καταθέτω λοιπόν τις βασικότερες των αποριών που μου δημιουργήθηκαν διαβάζοντας το εν λόγω άρθρο.

Αρχικά, πώς εξηγείται ότι παρά το “ευρύτατο πρόγραμμα δημοσίων έργων”, τον εκσυγχρονισμό της γεωργίας και της βιομηχανίας/βιοτεχνίας και την ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού, ο πληθυσμός των Δωδεκανήσων σημειώνει σημαντική πτώση κατά τη διάρκεια της διοίκησης Λάγκο; Πώς δηλαδή ο πληθυσμός των Δωδεκανήσων από πάνω από 140.000 στην αρχή της Ιταλικής κυριαρχίας, είχε πέσει σε λιγότερους από 120.00 στο τέλος της διοίκησης Λάγκο.

Ενώ κατά την ίδια περίοδο οι πληθυσμοί των Κυκλάδων και της Σάμου, που ανήκαν στην Ελλάδα, αφού σημείωσαν σημαντική πτώση στις αρχές της δεκαετίας του ‘20, πιθανότατα λόγω των Βαλκανικών και ελληνοτουρκικών πολέμων, επανέκαμψαν στη συνέχεια και κατά τα μέσα της δεκαετίας του ‘30 είχαν ξανά πληθυσμό συγκρίσιμο με αυτό της δεκαετίας του ‘10*.

Μάλιστα, αυτοί είναι μετριοπαθείς υπολογισμοί, αφού ο ίδιος ο διάδοχος του Λάγκο, Τσέζαρε Μαρία ντε Βέκκι, κόμης του Βαλ Τσισμόν, υπολογίζει τον χαμένο πληθυσμό σε 30-40 χιλιάδες. Ίσως ο Ντε Βέκκι να είχε λόγους να παρουσιάσει αρνητικά το έργο του προκατόχου του, αλλά ήταν ο καθ’ύλην αρμόδιος να γνωρίζει την κατάσταση και να αναφέρει σχετικά στην κυβέρνησή του. Σε διαβαθμισμένη επιστολή του προς τον Υπουργό Εξωτερικών Τσιάνο (Ciano) τον Ιανουάριο του 1937, ο Ντε Βέκκι αναφέρει τα εξής (η πρόχειρη μετάφραση από τα Ιταλικά δική μου)**:

[Το] ατυχές φαινόμενο [της ερήμωσης των νησιών είναι επίσης αποτέλεσμα και] οικονομικής πολιτικής ή απλώς οικονομικών φαινομένων. Σίγουρα σε ένα μικρό περιβάλλον όπως αυτό, η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας δε θα μπορούσε παρά να έχει βαρύτατες συνέπειες· είναι όμως εξίσου βέβαιο ότι αυτή η τάση απομάκρυνσης των ιθαγενών πληθυσμών καλλιεργήθηκε, διευκολύνθηκε και ώθησε στις πιο ακραίες συνέπειες, εν αναμονή μιας αντικατάστασης πληθυσμών [...].

[…] εκεί όπου ζούσε ένας απλός αλλά επαρκής πληθυσμός πολύ μεγαλύτερος, σήμερα ζουν τριάντα με σαράντα χιλιάδες άτομα λιγότερο, με επίπεδο διαβίωσης σαφώς όχι καλύτερο από τότε, και με όλες τις αρνητικές συνέπειες των περιοχών που ερημώνουν με βίαιο ρυθμό […]

Το δεύτερο ερώτημα που με προβληματίζει, είναι ποια στοιχεία υπάρχουν που να αποδεικνύουν ότι ο Μάριο Λάγκο αψήφησε εντολές του Μουσολίνι ή του Τσιάνο, χαράσσοντας δικιά του, ανεξάρτητη πολιτική. Και εν τοιαύτη περιπτώσει, έχουμε κάποια εξήγηση σχετικά με το γιατί τους πήρε 13 χρόνια να τον ξεφορτωθούν και να αντικαταστήσουν αυτόν τον γιαλαντζί και απρόθυμο φασίστα με έναν κανονικό και πρόθυμο;

Θα ήθελα να τελειώσω εκφράζοντας την υποστήριξή μου στην πρόταση του κυρίου Παρασκευά να κόψουμε τις ανούσιες βραβεύσεις και να τοποθετήσουμε ταμπέλες στα κτήρια της εποχής Λάγκο. Θα επιμείνω όμως να μην περιοριστούμε στο όνομα του Λάγκο και του εκάστοτε αρχιτέκτονα, αλλά να προσθέσουμε στις ταμπέλες και τα ονόματα όσων τα χωράφια απαλλοτριώθηκαν για να κτιστούν αυτά τα κτήρια, καθώς και τα ποσά των αποζημιώσεων που τους δόθηκαν. Άλλωστε όπως ακριβώς λέει κι ο Bertrand Russell, δεν κάνει να εστιάζουμε μόνο στα δεδομένα που μας βολεύουν.

Με εκτίμηση,
Σάββας Αλέξανδρος Παυλίδης

*Τα στοιχεία παρατίθενται στο Alexis Franghiadis, “La Politica Economica Del Fascismo Nel Dodecaneso: Il Periodo Del Governatore Mario Lago (1923-1936)”, La politica Culturale del Fascismo nel Dodecaneso, Atti di Convegno-Padova, 16-17 novembre 2007, ed. Massimo Peri, Esedra Editrice.
** Στο ίδιο άρθρο.