Ρόδος: Κοινή γιορτή, ενσωμάτωση – μουσική

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Νίκος Γ. Παπαδόπουλος
Ψυχολόγος - Καθηγητής Παν/μίου (Κρήτη, Heidelberg), συγγραφέας

Με αφορμή την κοινή γιορτή: “25 χρόνια Μουσικό Σχολείο Ρόδου” και “1948-2018, 70 χρόνια Ελεύθερα Δωδεκάνησα” και με τον χαρακτηριστικό υπότιτλο “Δωδεκανησιακές Μελωδίες: γεφυρώνοντας την Παράδοση με την έντεχνη μουσική δημιουργία” θα ήθελα να σημειώσω κάποιες σκέψεις, αλλά και βιώματα, συνάμα και επισημάνσεις-προβληματισμούς.

Είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω με ιδιαίτερη χαρά και στη συνέχεια ενθουσιασμό, μαζί και πολλή συγκίνηση, την εκδήλωση αυτή. Προέβλεψα ότι θα ήταν κάτι που θα άξιζε τον κόπο και δε διαψεύστηκα καθόλου. Ο πλούτος και η ποιότητα της μουσικής παράδοσης της περιοχής της Δωδεκανήσου είναι γενικότερα γνωστός.

Ορισμένα μάλιστα τραγούδια της είναι πολύ γνωστά και αγαπημένα σε όλους τους Έλληνες. Θυμίζουν Αιγαίο και αεράκι με το οποίο νιώθει ο ακροατής να ανεβαίνει σαν καβαλάρης με συναισθήματα απογείωσης πάνω από τα κύματα της θάλασσας σε πελάγη ανείπωτης χαράς και ευτυχίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το πασίγνωστο “Μες του Αιγαίου τα νερά…” , όπου η λαϊκή μούσα βλέπει να φτερουγίζουν αγγέλοι! Και σκέπτεται κανείς… Πού άραγε θα θελήσουν να σταθούν για να ξεκουράσουν τις φτερούγες τους αυτοί οι αγγέλοι, αφού τα νησιά είναι τόσα πολλά; Πώς θα αδικήσουν με την απόφασή τους τα άλλα νησιά παραμερίζοντάς τα…

Μια τέτοια όμως σκέψη την ακολουθεί κάποια άλλη, όπως, και “γιατί οι αγγέλοι να μην είναι πολλοί κι αυτοί που να φιλοξενούνται σε κάθε νησί, παίζοντας κάθε τόσο με τα τόσα κύματα που τα περιβάλλουν!…”. Κάπως έτσι νιώθει κανείς με τέτοιες μοναδικές μελωδίες σχετικές με τα επίσης μοναδικά νησιά της θάλασσας του Αιγαίου.

Η μουσική χωρίς την οποία ο Νίτσε, επίμονος λάτρης της ελληνικής σκέψης, θα χαρακτήριζε λάθος ή ανόητη τη ζωή, έχει για την ίδια τη ζωή μια βαθιά, αναντικατάστατη αξία. Είναι δημιουργία προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Και αυτή η δυνατότητα αποτελεί για τον άνθρωπο μια διάσταση ικανοποίησης. Όταν μάλιστα αυτή έχει και άμεσο, χειροπιαστό αποτέλεσμα, τα πρφάγματα παίρνουν άλλη διάσταση, βαθύτερα ικανοποιητική για τον ίδιο τον άνθρωπο.

Η διάσταση αυτή φαίνεται στην παράδοση ενός λαού μέσα στην οποία το άτομο παρουσιαζεται να βρίσκει ό,τι χρειάζεται. Γι΄αυτό και τη δημιουργεί. Αλλά και όσοι υπηρετούν τη διατήρηση της παράδοσης που σχετίζεται κυρίως με τη μουσική, βρίσκουν τη βαθιά αυτή ικανοποίηση που αναζητά στη ζωή του ο άνθρωπος.

Κάπως έτσι είδα να συμβαίνουν τα πράγματα παρακολουθώντας την εκδήλωση ζαυτή. Καθηγητές και μαθητές που έπαιζαν κάποιο όργανο ή/και τραγουδούσαν, έδειχναν κατενθουσιασμένοι και συχνά βαθιά συγκινημένοι με τη δραστηριότητά τους αυτή. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι τις καλύτερες επιδόσεις στις πανελλήνιες εξετάσεις έχουν, συγκριτικά, οι απόφοιτοι αυτών, των μουσικών, δηλαδή, σχολείων.

Ορισμένοι στιχουργοί και απολαυστικοί τραγουδιστές συνδυάζουν ιστορία και πάθος αλλά και αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία. Εντυπωσιακή ήταν η έλλειψη οποιωνδήποτε αναφορών στους διάφορους κατακτητές με μίσος και εκδικητικότητα. Δεν ήταν αυτός ο σκοπός τους, αλλά η χαρά τους η μεγάλη για την ανάκτηση της ανεξαρτησίας τους και την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα. Γιόρταζαν μαζί τα 70 χρόνια του γεγονότος.

Τίμησαν τους ήρωες με συγκινητικές αναφορές για τη θυσία τους χορεύοντας τραγούδια σύγχρονων λαϊκών στιχουργών στη μνήμη τους, έτσι όπως στις αρχαίες τραγωδίες. Μια ιστορική, ποιητική και μουσική πανδαισία γεμάτη αγάπη για τα νησιά, τη θάλασσα, την Ελλάδα. Δεν ήταν λίγες οι στιγμές της συγκίνησης όλων, ενεργών συμμετόχων και ακροατών. Κορύφωση η προβολή ταινίας με την ύψωση της σημαίας και με το σύγχρονο γονάτισμα όλων των παρόντων έπειτα από τόσα χρόνια σκλαβιάς και, στη συνέχεια, την πορεία τους στο νεκροταφείο για να… “αναγγγείλλουν”(!) στους προγόνους την ανάκτηση της λευτεριάς τους!..

Προσωπικά, παιδιόθεν ζηλωτής της μουσικής τέχνης, έζησα πολλαπλές συγκινήσεις από όλα όσα παρουσιάστηκαν στη διπλή αυτή εκδήλωση της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου και των 25 χρόνων λειτουργίας του Μουσικού Σχολείου.

Οι συγκινήσεις αυτές και ο ενθουσιασμός περιείχαν και μια βαθιά ικανοποίηση σχετικά με τη θαυμάσια προσφορά στην ελληνική εκπαίδευση και την κοινωνία μας του θεσμού των μουσικών σχολείων. Μια ακόμη διαπίστωση και στην περίπτωση του σχολείου αυτού της Ρόδου αφού η ίδρυση των σχολείων αυτών υπήρξε μια επίμονη εισήγησή μου από τη θέση μου ως συμβούλου στο ΚΕΜΕ/Παιδαγωγικό Ινστιτούτο από το 1976 (Βλ. ενδεικτικά, δημοσίευσή μου με τίτλο “Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και σχολικά προγράμματα, περιοδ. Οικονομία και κοινωνία 1981, 17, σ. 3-13). Επισημαίνω και εδώ, συνοπτικά, από ψυχολογική πλευρά, τη διαμορφωτική αξία της μουσικής ως τέχνης με ιδιαίτερες διαμορφωτικές απηχήσεις στον ψυχικό κόσμο του ατόμου.

Αλλά και την αξία της πειθαρχημένης συνεργασίας στην επίτευξη του ρυθμού σε περιπτώσεις ομαδικών ασμάτων(χορωδιών) και αντίστοιχων κοινών συμπράξεων ή οργανικών μουσικών εκτελέσεων (Περισ. στο έργο Παπαδόπουλος Νίκος “Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ψυχολογίας”, 2005, σ. 41, σημασία της μουσικής στην αγωγή, αλλά και σσ. 546-47, με σχετική βιβλιογραφία).

Η γιορτή αυτή του Μουσικού Σχολείου της Ρόδου υπήρξε μια τρανταχτή επαλήθευση της διαπίστωσης ότι: 1) Τα μουσικά σχολεία είναι κόσμημα στην εκπαίδευσή μας και 2) στην εκπαίδευσή μας υπάρχουν ιερουργοί της προσπάθειας που εμφορούνται από γνήσια παραδοσιακά και σωστά πατριωτικά και μορφωτικά ιδανικά. Σε μια περίοδο που η χώρα μας τα έχει πολύ ανάγκη. Και ακόμη, ότι αυτά σε συνδυασμό με την πλούσια και ποιοτικά ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτη μακρόχρονη παράδοσή μας και την βαθύτερα εμψυχωτική τέχνη της μουσικής γίνονται θαυμάσια και ελπιδοφόρα κίνητρα ανάκαμψης. Για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές, την κοινωνία μας. Απαραίτητα αντίδοτα στο κυρίαρχο χάος της εποχής μας.