Ρόδος: Η γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά της Σαλάκου

Rodiaki NewsRoom

Η Ρόδος φοράει τα παραδοσιακά της

Eπιμέλεια - φωτογράφηση Μιχάλης Μαννάκης
Email: mannakis.m@gmail.com

Με τη στήριξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (Τμήμα Πολιτισμού)

Την αυθεντική φορεσιά έτσι όπως αυτή φοριόταν μέχρι το 1960-1965 μας περιγράφουν οι Γιάννης Κεφάλας, Ασπασία Καράσαββα και Τριανταφύλλου Αικατερίνη οι οποίοι φρόντισαν ως μέλη για πολλά χρόνια του πολιτιστικού συλλόγου της Σαλάκου να αναζητήσουν αυθεντικές φορεσιές προκειμένου να δημιουργήσουν πιστά αντίγραφα αυτών για τις ανάγκες του πολιτιστικού συλλόγου, διασφαλίζοντας έτσι τη διάσωση και τη συνέχεια της φορεσιάς. Επιβεβαιώνεται από τους ίδιους ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο από αυτές της αυθεντικές φορεσιές οι οποίες βρίσκονται στα χέρια των κατόχων τους.

Πρόκειται για την επίσημη φορεσιά την οποία οι Σαλακιενές φορούσαν στις γιορτές, στην εκκλησία και σε κάθε επίσημη κοινωνική εκδήλωση. Είναι από τις φορεσιές που ακολουθούν την κλασική διαδρομή, δηλαδή από την πρώτη ύλη το βαμβάκι, την επεξεργασία του, την ύφανση στον αργαλειό, το ράψιμο και το κέντημα ώστε η φορεσιά να πάρει την τελική της μορφή εικ.1.

Εσωτερικά φοριέται η βράκα με μήκος έως το γόνατο υφαντό λευκό. Πάνω από αυτή φοριέται το μεσοφόρι εικ.2 με φαρδιά μανίκια και με μήκος αρκετά πιο κάτω από το γόνατο. Έχει ραφή στη μέση προκειμένου να δημιουργηθούν πιέτες στην κάτω πλευρά.

Είναι ανοικτό στο στήθος διακοσμημένο και από τις δύο πλευρές σε κάθετη διάταξη με πολύχρωμα κεντητά σχέδια, όπως και η λαιμόκοψη και κλείνει στη μεριά του λαιμού με πολύχρωμα κορδονάκια εικ.3.

Κεντητά σχέδια υπάρχουν επίσης στις άκριες των μανικιών και φυσικά στο τελείωμά της στον ποδόγυρο, όπου ξεκινάει με μαύρο κεντητό σιρίτι και αμέσως μετά ξεκινάνε τα κεντητά σχέδια σε οριζόντια και ανά διαστήματα σε κάθετη διάταξη εικ.4.

Εξωτερικά φοριέται η φούστα η οποία είναι αμάνικη με μήκος έως λίγο πιο πάνω από το μεσοφόρι. Φέρει ραφή στη μέση διακοσμημένη με πολύχρωμο σιρίτι, με πολύ σούρα η οποία διπλώνεται σε φαρδιές πιέτες που σχηματίζουν φαρδύ πλισέ. Από τη μέση και πάνω στην πλάτη είναι ολόκληρο το ύφασμα ενώ στο στήθος μπροστά είναι ανοικτό, για να φαίνεται το κέντημα από το μεσοφόρι, σχηματίζοντας ένα φαρδύ V,το οποίο κουμπώνει στη μέση και λέγεται «κοπίτσα». Επίσης πολύχρωμο διακοσμητικό σιρίτι διακοσμεί τον ποδόγυρο της φούστας.

Απ’ έξω στο ύψος των γοφών φοριέται το ζωνάρι με φούντες στις δύο άκρες περασμένο δύο φορές με δέσιμο πάντα στην αριστερή πλευρά.

Εξωτερικά στην πάνω πλευρά φοριέται το γιλέκο, με μακριά μανίκια, μήκος έως λίγο πιο κάτω από το στήθος, ανοικτό μπροστά για να φαίνονται τα σχέδια από το μεσοφόρι, από βελούδο μονόχρωμο πάντα σε σκούρα απόχρωση του μπλε ή του βυσσινί, διακοσμημένο με χρυσή τρέσα στα μανίκια και περιμετρικά σε όλο το γιλέκο.

Το κεφάλι διακοσμούν δύο μαντήλια, το εσωτερικό που είναι πάντα σε σκούρα καφέ ή σοκολατή απόχρωση διακοσμημένο μπροστά στο μέτωπο με φλουριά εικ.5. Εξωτερικά φοριέται το γνωστό μας καλύμνικο μαντήλι. Για υποδήματα χρησιμοποιούσαν τα είδη γνωστά μας στιβάνια σε εκρού ή μαύρη απόχρωση κατασκευασμένα από ντόπιους τεχνίτες.

Παράλληλα όμως με την αυθεντική φορεσιά στη Σάλακο όπως και σε άλλες περιοχές εμφανίζονται και άλλες ενδυματολογικές τάσεις οι οποίες είναι πιο λυτές και απαιτούν λιγότερο κόπο και χρόνο για την δημιουργία τους. Για ένα χρονικό διάστημα συνυπήρχαν και οι δύο μορφές ενώ σταδιακά η νέα μορφή κέρδιζε έδαφος έναντι της παλαιότερης.

Ο νέος τύπος φορεσιάς εικ.6 αποτελείται εσωτερικά από το μεσοφόρι σε λευκή απόχρωση και εξωτερικά από δύο κομμάτια από μετάξι ή ατλάζι, τη φούστα από τη μέση και κάτω με μήκος έως τους αστραγάλους, με σούρα στη μέση για να δημιουργούνται πιέτες, διακοσμημένη πάντα με δύο δαντέλες προς το τελείωμά της.

Από τη μέση και πάνω βλέπουμε το σάκο με μακριά μανίκια και μήκος έως τους γοφούς, ραμμένο ζωνάρι στη μέση, με φαρδιές κάθετες πιέτες σε όλο το μήκος του με άνοιγμα στο μπροστινό του μέρος που κλείνει με γάντζους, διακοσμημένος με δαντέλες στα μανίκια και τη λαιμόκοψη.

Οι αποχρώσεις κυμαίνονταν ανάλογα με τις προτιμήσεις της κάθε νοικοκυράς, πάντα όμως στην ίδια απόχρωση για το σάκο και τη φούστα. Παπούτσι χαμηλό σε μαύρο χρώμα και μονό μαντίλι στο κεφάλι συμπληρώνουν την φορεσιά.

Στην εικόνα 7 βλέπουμε το νέο τύπο φορεσιάς έτσι όπως έχει διασωθεί και φυλάσσεται στο παραδοσιακό σπίτι της Σαλάκου, ενώ στην εικόνα 8 βλέπουμε ένα σύγχρονο αντίγραφό της. Στον ίδιο χώρο φυλάσσεται και μέρος από μία νυφική φορεσιά όπως έχει διασωθεί εικ.9. ενώ στην εικόνα 10 βλέπουμε την απόδοση της φορεσιάς από την Αθηνά Ταρσούλη στο έργο της Δωδεκάνησα 1947-1950.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Πολιτιστικός Σύλλογος Σαλάκου “ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ”
Γιάννης Κεφάλας
Ασπασία Καράσαββα
Αικατερίνη Τριανταφύλλου