Μεσαιωνολόγιο: Σκοτεινές ιστορίες του Βυζαντίου
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 632 ΦΟΡΕΣ
Tης Άννα Αχιολά
info@medievalfestival.gr
Για περισσότερα από 1.000 χρόνια η Ανατολική Ρωμαϊκή, ή αλλιώς Βυζαντινή Αυτοκρατορία, δέσποσε στον ευρύτερο μεσογειακό χώρο.
Ένα μεγάλο μέρος τής δύναμης και της επιρροής της το οφείλει στον πανίσχυρο κρατικό μηχανισμό της.
Η Αυλή της, όμως, ήταν ένας λαβύρινθος από μηχανορραφίες, δολοπλοκίες και σκοτεινά μυστικά. Τα πισώπλατα μαχαιρώματα (τόσο μεταφορικά όσο και κυριολεκτικά) έδιναν κι έπαιρναν. Κανείς δεν ήταν ασφαλής και δεν μπορούσε να εμπιστευθεί κανέναν…
Μηχανορραφίες
Στη σύγχρονη εποχή η λέξη βυζαντινισμός είναι συνώνυμο της ίντριγκας και της δολοπλοκίας. Και δεν φαίνεται να είχαν άδικο αυτοί που τον καθιέρωσαν. Στην αυλή της Κωνσταντινούπολης υπήρχαν οι ευνούχοι και οι αυλικοί, που διαγκωνίζονταν για να κερδίσουν την εύνοια του αυτοκράτορα, ο οποίος κυβερνούσε με τους πανίσχυρους ευνοούμενούς του. Σ’ ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο ευνούχος Σταυράκιος (?-800) βοήθησε την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία να ανατρέψει και να σκοτώσει τον ίδιο της το μοναχογιό, τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΣΤ’ (771-797), για να μη χρειαστεί να μοιραστεί μαζί του την εξουσία, ενώ αρχικά τον είχε τυφλώσει, προκειμένου να ασκεί ακώλυτα την εξουσία με τον ευνοούμενό της. Στη συνέχεια ο Σταυράκιος ανατράπηκε από τον ευνούχο Αέτιο, που ήθελε να τοποθετήσει τον αδελφό του ως αυτοκράτορα. Αλλά ο Αέτιος απέτυχε, καθώς ο Λογοθέτης του Γενικού (ταυτίζεται με τον σημερινό υπουργό Οικονομικών) Νικηφόρος οργάνωσε πραξικόπημα και χρίστηκε αυτός αυτοκράτορας (Νικηφόρος Α’) έως ότου οι Βούλγαροι τον νίκησαν στη Μάχη της Πλίσκας (811) κι έκαναν το κρανίο του κρασοπότηρο. Οι μηχανορραφίες και δολοπλοκίες συνεχίστηκαν έως την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Ακόμη και όταν οι Οθωμανοί του Μωάμεθ βρίσκονταν έξω από τα τείχη της και οι ημέρες της Βασιλεύουσας ήταν μετρημένες, ο μέγας δούκας Λουκάς Νοταράς προσπαθούσε να εξασφαλίσει προσοδοφόρες αυλικές θέσεις για τους γιους του.
Σκλάβοι του σεξ
Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι οι ευνούχοι χρησιμοποιούνταν ως σκλάβοι του σεξ, επειδή διατηρούσαν τα νεανικά τους χαρακτηριστικά. Αυτό επισήμως απαγορευόταν, αλλά η εκκλησία έψαχνε τρόπους να εξαλείψει αυτή την κατάσταση χωρίς όμως να καταδικάζει τη δουλεία και κατ’ επέκταση τον αυτοκράτορα. Το πρόβλημα εικονογραφείται στο Βίο του Αγίου Ανδρέα που έγραψε τον 10ο αιώνα ο πρεσβύτερος Νικηφόρος της Αγίας Σοφίας. Ένας από τους χαρακτήρες του βιβλίου σημειώνει: «Εάν ένας σκλάβος δεν υπακούει στις εντολές του κυρίου του, τότε σίγουρα ξέρετε πόσο θα υποφέρει, αυτός θα τον κακομεταχειριστεί και θα τον ξυλοκοπήσει».
Αλλά ο Ανδρέας επιμένει ότι «αν οι σκλάβοι δεν υποκύψουν στα αποτρόπαια πάθη των κυρίων τους, θα είναι τρεις φορές ευλογημένοι, και εξαιτίας των βασάνων τους, θα καταχωρηθούν στους μάρτυρες». Το φαινόμενο συνεχίστηκε και μετά την απαγόρευση του ευνουχισμού, από τον αυτοκράτορα Δομιτιανό, καθώς πλέον οι ευνούχοι εισάγονταν από την Ανατολή, ήδη ακρωτηριασμένοι. Υπήρχαν βέβαια και εξαιρέσεις ευνούχων, όπως ο Ιωάννης ο Ορφανοτρόφος (11ος αιώνας), που έγιναν διάσημοι, επειδή προώθησαν συγγενείς τους σε υψηλές θέσεις. Ο Ορφανοτρόφος, αν και καταγόταν από μεσοαστική οικογένεια, έγινε τόσο ισχυρός, ώστε όλα τα μέλη της οικογένειάς του ευνουχίστηκαν και εξορίστηκαν από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Ε’ τον Καλαφάτη.
Ακρωτηριασμοί
Οι Βυζαντινοί πίστευαν ότι οι άνθρωποι με αναπηρίες ήταν ακατάλληλοι για το θρόνο. Γι’ αυτό κάποιοι από τους διεκδικητές του θρόνου φρόντιζαν να ακρωτηριάζουν τους αντιπάλους τους παρά να τους σκοτώνουν. Η τύφλωση ήταν πολύ δημοφιλής, όπως και το κόψιμο της μύτης και της γλώσσας. Στα όψιμα χρόνια της αυτοκρατορίας ο ευνουχισμός ήταν κοινή πρακτική. Ο Ιωάννης Δ' Λάσκαρης (1250-1305) έζησε 40 χρόνια τυφλός, καθώς τυφλώθηκε ανήμερα των Χριστουγέννων του 1261, με διαταγή του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου (1223-1282) για να μην απειλήσει στο μέλλον τη δυναστεία των Παλαιολόγων. Όμως, υπήρχαν και οι εξαιρέσεις. Ο Βασίλειος Λεκαπηνός (910-996) ευνουχίστηκε σε μικρή ηλικία, αλλά κατόρθωσε να ανέβει στα ανώτερα κλιμάκια της βυζαντινής εξουσίας και να γίνει ένας πανίσχυρος αυλικός, επηρεάζοντας από το παρασκήνιο μία σειρά από ανίσχυρους αυτοκράτορες.
Ο ρινότμητος αυτοκράτορας
Ο τρομερός και φοβερός Ιουστινιανός Β’ (668-711) ανατράπηκε για πρώτη φορά το 695. Οι επαναστάτες τού έκοψαν τη μύτη και τη γλώσσα και τον εξόρισαν στην Κριμαία, στη χώρα των Χαζάρων. Αυτός, όμως, κατόρθωσε να δραπετεύσει και άρχισε τις μηχανορραφίες για την επάνοδό του στην εξουσία. Ο νέος αυτοκράτορας Λεόντιος (600-706) δωροδόκησε τους Χαζάρους για να τον δολοφονήσουν, αλλά ο Ιουστινιανός σκότωσε τους δολοφόνους τους και δραπέτευσε στη Βουλγαρία μ’ ένα ψαράδικο. Εκεί συμμάχησε με τον χαγάνο Τερβέλη (675-721) και οδήγησε ένα στρατό από 15.000 Βούλγαρους και Σλάβους έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Αφού δεν μπόρεσε να την καταλάβει με έφοδο, τα κατάφερε οδηγώντας μία ομάδα ανδρών του μέσα από τους υπονόμους της Πόλης, αιφνιδιάζοντας τον αυτοκράτορα Τιβέριο Γ’ (?-706). Ο Ιουστινιανός ανέκτησε την εξουσία και τιμώρησε σκληρά τους εχθρούς του. Κυβέρνησε για άλλα έξι χρόνια, έχοντας προσαρμόσει μία χρυσή μύτη στη θέση της φυσικής κι έχοντας δίπλα του ένα διερμηνέα για να αποκρυπτογραφεί τους γρυλλισμούς του. Ανατράπηκε εκ νέου το 711 με πραξικόπημα του στρατηγού Φιλιππικού Βαρδάνη και αυτή τη φορά δολοφονήθηκε.
Δολοφονίες
Σε αρκετές περιπτώσεις το δυναστικό ζήτημα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία λυνόταν με δολοφονίες αυτοκρατόρων. Ο Κώνστας Β’ (630-668), γνωστός και ως Πωγωνάτος, χτυπήθηκε μέχρι θανάτου με μία σαπουνοθήκη από άνθρωπο της αυλής του, την ώρα που έπαιρνε το λουτρό του στις Συρακούσες.
Ο Μιχαήλ Γ’ ο Μέθυσος (839-867) σκοτώθηκε μέσα στην κρεβατοκάμαρά του από άνδρα του μετέπειτα διαδόχου του Βασιλείου Α’ (ιδρυτή της Μακεδονικής Δυναστείας), καθώς δεν μπόρεσε να προβάλει αντίσταση, ύστερα από ένα άγριο μεθύσι. Στην κρεβατοκάμαρά του δολοφονήθηκε και ο πιο διάσημος Νικηφόρος Φωκάς (912-969), ο οποίος είχε αντιληφθεί την εναντίον του συνωμοσία, αλλά δεν φανταζόταν ότι η σύζυγός του θα έκρυβε τους δολοφόνους του στο ιδιαίτερο διαμέρισμά του. Ο Λέων Ε’ ο Αρμένιος (775-823) δολοφονήθηκε άγρια από τους συνωμότες του παλιού συναγωνιστή του, Μιχαήλ Τραυλού, που πέταξαν τη σορό του στην αποχέτευση και ανακήρυξαν τον εκλεκτό τους αυτοκράτορα με το όνομα Μιχαήλ Β’.
ΠΗΓΕΣ:
«Ιουστινιανός Β’, ο ρινότμητος», Γιώργος Λεονάρδος, εκδόσεις Ωκεανός 2016
«Βυζαντινός Πολιτισμός», Steven Runciman, εκδόσεις Μεταίχμιο 2017
www.sansimera.gr
www.mixanitouxronou.gr
el.wikipedia.org
http://historyreport.gr
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
