Πάτμος: Γυναικεία παραδοσιακή φορεσιά Πάτμου

Rodiaki NewsRoom

Η Δωδεκάνησος φοράει τα παραδοσιακά της

Eπιμέλεια - φωτογράφηση Μιχάλης Μαννάκης

Email: mannakis.m@gmail.com
Με την στήριξη της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (Τμήμα Πολιτισμού)

Η παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά της Πάτμου είναι από τις πιο ξεχωριστές φορεσιές της Δωδεκανήσου η οποία όμως όπως και περισσότερες έχει σταματήσει να χρησιμοποιείται στην καθημερινή ζωή εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Παρόλα αυτά όμως υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες (όπως αυτές της Αθηνάς Ταρσούλη) από τις οποίες μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες.

Κατάσαρκα φοριέται ένα είδος λεπτής μεταξωτής μπλούζας με μακριά μανίκια και μήκος έως την μέση. Είναι διακοσμημένη μπροστά στο στήθος και στις άκριες των μανικιών με χρυσά κεντήματα «ζερβές» και είναι γνωστή ως «προυζουκένια» (προυζούκι) στην τοπική Πατινιώτικη διάλεκτο ονομάζεται το ύφασμα. Από τη μέση και κάτω φοριέται η φούστα από μετάξι, μακριά έως τους αστραγάλους και πολύ φαρδιά, με κρόσσια ή σκέτη σε διάφορες αποχρώσεις που συγκρατεί στη μέση μια χρυσή ζώνη.

Εξωτερικά από την προυζουκένια μπλούζα φοριέται το χρυσοκέντητο «ζιπούνι» (είδος σάκου) από μετάξι ή βελούδο με μήκος έως λίγο πιο κάτω από τη μέση με χαμηλό κούμπωμα μπροστά για να φαίνονται τα κεντήματα του στήθους εικ. 1 και με μανίκια κοντύτερα για να ξεπροβάλουν τα κεντήματα των μανικιών από την μπλούζα.

Στα πόδια φορούν άσπρες μεταξωτές χρυσοκεντημένες κάλτσες γνωστές ως «κουντούρες μυτάτες» και για υποδήματα τα γνωστά μας πασουμάκια.

Σε κάποιες περιπτώσεις όσες επιθυμούσαν χρησιμοποιούσαν και ποδιά «λουσόζικη» με κρόσσια, από μετάξι ή βελούδο.

Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το κάλυμμα στο κεφάλι εικ.2, γνωστό ως «πόσι», ένα όρθιο ψηλό καπέλο σαν παπαδίστικο καλυμμαύκι, τυλιγμένο με λεπτό μεταξωτό ύφασμα που καταλήγει σε «ουρά» κορδέλα με μήκος έως την μέση. Διακοσμημένο από το «σεργούτι», ένα κόσμημα χρυσό, συνήθως με πολύτιμες πέτρες και με μαργαριτάρια που το καρφώνουν μαζί με άλλα μικρότερα στο «πόσι» εικ.3.

Τη μεγαλύτερη όμως πολυτέλεια της φορεσιάς αποτελούν τα βαρύτιμα κοσμήματα που υποδηλώνουν και την οικονομική ευμάρεια του νησιού που εθεωρείτο ένα από τα πλουσιότερα του Αιγαίου εικ.4, εικ.5.

Παρακάτω παρατίθεται η περιγραφή των κοσμημάτων αυτών όπως ακριβώς αναφέρει στο βιβλίο της η Αθηνά Ταρσούλη.

«Σε αρχαιότερες εποχές ανάλογα με την υλική ευπορία της νύφης, τη φορεσιά αποτελούσαν χρυσοΰφαντα και χρυσόπαστα βαρύτιμα πολύχρωμα υφάσματα της Ευρώπης.

Ο κεφαλόδεσμος της ή το λεγόμενο πόσι, στολιζόταν γύρω-γύρω με χρυσοσμαλτομένα κουδουνάκια (καμπάνες), χρυσά σκουλαρίκια εκρέμονταν από τ’ αυτιά της, βραχιόλια με πόρκες και άλλα κοσμήματα εστόλιζαν τα χέρια της, στο λαιμό και στο στήθος της φορούσε χρυσό περιδέραιο, αρμαθούς από μαργαριτοφόρα πλέγματα απ’ όπου εκρέμονταν διάφορα παλιά χρυσά νομίσματα ντούμπλες ή ισπανικά και πορτογαλικά τάληρα ή βενέτικα μεγάλα φλωριά (αμυγδαλάτα) και άλλα διάφορα χρυσά πλέγματα σε πολλές σειρές που εσκέπαζαν τα στέρνα της.

Αυτά τα πλέγματα ή κοσμήματα ήταν η λεγόμενη σκάλα από σειρά μαργαριτάρια που είχαν στη μέση χρυσό σφαιρικό χρυσαφικό το μονόκουκο. Ύστερα τα μονόκουκα συχαντρίκια, περιδέραιο με ψαθωτό πλέγμα, ο σκόλοπας, σειρά μαργαριτάρια με μια χρυσή σφαίρα στη μέση κρεμασμένη τη λεγόμενη μήλον.

Ακόμη το χρυσό αλυσίδι ή ο στρεπτός, ο κάβουρας γεμάτος μαργαριτάρια και πολύτιμα πετράδια, οι καμπάνες, τα αλυσίδια, το λουλούδι, ή άλυσος η χρυσή με τα επτά εγκόλπια και το δικέφαλο αετό ανάμεσα τους κι άλλη μια πιο κάτω το μαλαματένιο καράβι εικ.6, το μαλαματένιο ψαράκι, η άλυσος η μηλάτη, τα αλυσίδια, τα φουσκάτα, τα φουσκοκάμπανα.

Της έραβαν ακόμη στην κορφή του καπέλου δικέφαλους αετούς όπως και μ’ αυτούς ήταν στολισμένα τα πασουμάκια της που συμπλήρωναν τα χρυσοκέντητα φορέματα, ενώ στα δάκτυλα της έλαμπαν πολύτιμες πέτρες καλούμενες «κουρούνδια», δηλαδή διάφορα γαλάζια ζαφείρια, ζουμπρούτια, λυχνίτες, γρανάτες, υάκινθος, όνυχες τοπάζια της ανατολής, ξανθά «εξ αιματικών λίθων», περουζέδες για την βασκανία tourguoises ή γαλάζιοι, διαμάντια κ.α».

Στην εικόνα 7 βλέπουμε τη φορεσιά όπως παρουσιάζεται σήμερα από τους συλλόγους με κεντημένο το έμβλημα του δικέφαλου αετού στο πόσι ενώ στις εικόνες 4 και 5 βλέπουμε τη φορεσιά σε δυο διαφορετικές μορφές όπως τις αποτύπωσε η Ταρσούλη στο έργο της Δωδεκάνησα 1947-1950.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΤΜΙΩΝ ΡΟΔΟΥ "Ο ΟΣΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ"