«Διεθνείς σχέσεις-Γεωοικονομία-Αειφόρος τουριστική ανάπτυξη» (Η περίπτωση του Καστελλορίζου)

Rodiaki NewsRoom

Περίληψη μεταδιδακτορικού του Αγαπητού Ξάνθη του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Η Ν.Α. Μεσόγειος άλλη μια φορά βρίσκεται στο επίκεντρο των διεθνών καταστάσεων. Είναι το σημείο όπου συναντώνται τρεις ήπειροι, είναι το σημείο όπου εξελίχτηκαν πολιτισμοί, γλώσσες και έθιμα, τα οποία αποτέλεσαν το βάθρο του σημερινού πολιτισμένου κόσμου. Το τόξο που ξεκινάει από τον Εύξεινο Πόντο και καταλήγει στις παρυφές της Ν.Α. Μεσόγειου είναι αυτό που μαζεύει τα βέλη στη διεθνή φαρέτρα σήμερα, προκαλώντας όλες τις εξάρσεις της εποχής μας.

Πόλεμος, ειρήνη, διαπραγμάτευση, μετανάστευση, προσφυγιά, φονταμενταλισμός, περιφερειοποίηση, ενέργεια, διακρατικές σχέσεις, θαλάσσιο δίκαιο, θεσμοί, δημοκρατία, είναι το πλέγμα των θεμάτων που έντονα εμφανίζονται.

Όλα αυτά συγκλίνουν σε μια ρευστή κατάσταση που επηρεάζει την πλανητική ισορροπία σ’ ένα παίγνιο με πολλούς παίκτες και για δύσκολη λύση. Παλαιοτέρα, οι παίκτες ήταν αναγνωρίσιμοι σε δίπολα του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα οι εντάσεις είναι «κρυφές» από μυστικούς παίκτες σε ένα πεδίο ασύμμετρων απειλών και με την ένδυση του εθνικο-θρησκευτικού φανατισμού.

Είναι βέβαιο ότι εάν η πολιτική δεν γεννάει ελπίδα, τότε έρχεται ο φόβος και γεμίζει το κενό. Αυτός ο φόβος είναι η γενεσιουργός αιτία των σημερινών δεινών και σε συνδυασμό με την εξάπλωση της φτώχειας, ή καλύτερα, με την ενδυνάμωση ενός χρηματοπιστωτικού μοντέλου, όπου το 1% ελέγχει όλο το τραπεζικό κεφάλαιο, δημιουργεί συνεχή κοινωνικά χάσματα, τα οποία αναδύουν «το άναρχο», το απρόβλεπτο διεθνές σύστημα.

Μέσα σε αυτήν την αστάθεια, η χώρα μας προσπαθεί να αποτελέσει πυρήνα ασφάλειας και ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή, παρά τις οικονομικές δυσκολίες.

Βλέποντας πολυδιάστατα προς τα Βαλκάνια (τετραμερείς συναντήσεις), διακηρύσσοντας τα διεθνή δίκαια προς ανατολάς, αναπτύσσοντας τριμερείς σχέσεις με τις χώρες της Ν.Α. Μεσογείου, επιβεβαιώνοντας τις «αδελφικές» σχέσεις με την Κύπρο, συνεργαζόμενη στη θεώρηση της πολυμερούς διπλωματίας με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, αλλά και ως μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε, η Ελλάδα αφήνει το θετικό στίγμα της στη «φλεγόμενη» περιοχή της.

Μέσα στη «ζέση της φλόγας», το σύμπλεγμα του Καστελλορίζου αποτελεί μια γεωγραφική κουκίδα με ειδικές συνθήκες κυριαρχικών δικαιωμάτων για την Αθήνα. Είναι το νησί που επεκτείνει την ελληνική θάλασσα κατά 70 ν.μ. και συνενώνει την ΑΟΖ της Ελλάδος με εκείνη της Κύπρου και της Αιγύπτου, σ’ ένα σπουδαίο γεωοικονομικό παζλ με φόντο τους υδρογονάνθρακες της περιοχής.

Η αμφισβήτηση από την πλευρά της Αγκύρας της ΑΟΖ του Καστελλορίζου ή ακόμη και ότι το Καστελλόριζο δεν ανήκει στο Αιγαίο κατά εκτίμηση της Τουρκίας, ανοίγει μια πληγή για νέες «γκρίζες ζώνες» και την επιταγμένη επιβολή της Άγκυρας για μονομερείς διευθετήσεις των θαλάσσιων ζωνών, γύρω από το «ψευδοκράτος» της Κύπρου και των σχετικών παραλίων της προς όφελός της.

Κατά την άποψη της Άγκυρας, το Καστελλόριζο, είναι η αχίλλειος πτέρνα των θαλάσσιων ζωνών της Ελλάδος και επειδή σήμερα δεν προσφέρεται στη διεθνή φαρέτρα των Μεγάλων Δυνάμεων, όπως είναι η ΑΟΖ της Κύπρου, λόγω των υδρογονανθράκων, είναι επιρρεπές σε κάθε αναθεωρητικό σχέδιο από τη μεριά της.

Η χώρα μας οφείλει να δείξει ότι δεν απειλείται και ούτε απειλεί στην παγκόσμια έννομη κοινότητα και το πατριωτικό σθένος είναι υψηλό σε κάθε επιβολή και σκέψη αμφισβήτησης κυριαρχικών μας δικαιωμάτων από τη γείτονα (έστω και με την ανακάλυψη νέων γκρίζων ζωνών).

Το μεγάλο παίγνιο της ενέργειας που διεξάγεται στην περιοχή συμπληρώνεται και με τον αγωγό του Φ.Α, East Med, όπου στο όλο τοπίο εμπλέκονται πετρελαϊκές εταιρείες παγκόσμιων αποδόσεων με αντίκτυπο στη διεθνή οικονομία και σταθερότητα, όλης της Μεσογείου.

Σ’ αυτό το ιδιόμορφο πόκερ, η χώρα μας οφείλει να συμβάλει στη σταθερότητα της περιοχής, στην ασφάλεια των ενεργειακών ροών της Ευρώπης και στην επίδειξη του Διεθνούς Δικαίου που είναι με την πλευρά μας μέσα από την πολυμερή διπλωματία, την έμφαση στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, στις καλές σχέσεις γειτονίας και στις διεθνείς συμφωνίες.

Το σύμπλεγμα του Καστελλορίζου, επομένως κατέχει εξέχουσα γεωπολιτική θέση για τη χώρα και οφείλεται να διαφυλαχθεί ως ένα μοναδικό διαμάντι.

Η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας μέσα από τις έννοιες της αειφορίας που αγγίζει την αναπτυξιακή πορεία του νησιού μέσα σ’ ένα ανήσυχο περιβάλλον αλλά και της εμπέδωσης της ειρήνης στην αντίληψη των δρώντων του νησιού με τις απέναντι τουρκικές ακτές του Κας, ήταν και είναι ένα ζωτικό στοίχημα για την επιβίωση του νησιού.

Αυτό το στοίχημα έβαλε η ερεύνα ως σκοπό να εξετάσει μέσα από μια ημιδομημένη συγκρότηση ενός ερωτηματολόγιου, ώστε οι συνεντεύξεις σε (26) άτομα άμεσης σχέσης με το νησί να έχουν μια ορθολογιστική παρουσία αποτελεσμάτων και ευκρινών συμπερασμάτων.

Χρησιμοποιήθηκαν έννοιες σύγχρονες, όπως η αειφόρος ανάπτυξη, η ειρήνη και συνεργασία, όροι της νέας γεωοικονομίας (over space) στη βάση της περισσότερης ισορροπίας (more balance) μεταξύ χωροχρόνου και οικονομίας, πολιτισμού, τεχνολογίας και πολιτικής στη σημερινή πρόκληση της άμεσης σύνδεσης του παγκόσμιου με το τοπικό χώρο (global to local).

Σ’ αυτόν τον κοινωνικοπολιτικό διάλογο το Καστελλόριζο εντάχθηκε ως ένα νησί με ξεχωριστά χαρακτηριστικά που ουσιαστικά προκάλεσαν και το έναυσμα της έρευνας.

Η πρόκληση ήταν να αναδειχθεί το νησί, όχι μόνο ως ένα σημείο γεωπολιτικής σημασίας στο χάρτη της Ν.Α. Μεσογείου, αλλά και πως το ίδιο το νησί θα εξασφαλίσει το «αυτοσυντήρητό» του στο βάθος του χρόνου και ίσως και την ανάκτηση της παλιάς του αίγλης.

Το όλο «ταξίδι»της έρευνας ήταν ενδιαφέρον, συγκινητικό αλλά και πατριωτικό. Έκρυβε εκπλήξεις, μνήμες, ελπίδες. Και με την επιδίωξη της αναζωογόνησης του Καστελλορίζου και την εμπέδωση της ειρήνης στην περιοχή, η μελέτη σ’ επίπεδο μεταδιδακτορικού προσφέρει ένα λιθαράκι στην οικοδόμηση της μελλοντικής εικόνας.

Γιατί όπου δεν υπάρχει ελπίδα, γεννιέται ο φόβος και η απειλή και όπου εμφανίζεται η ελπίδα εδραιώνεται η ειρήνη και η συνύπαρξη.