Οι Άγγλοι, ενώ το 1945 ήλθαν στη Δωδ/σο σαν ελευθερωτές επεδίωκαν να παραμείνουν

Rodiaki NewsRoom

Πάντοτε οι δήθεν Μεγ. Δυνάμεις για το συμφέρον τους

Γράφει ο
Κυριάκος Ι. Φίνας

Ο Παναγιώτης Ν. Πιπινέλης είναι από τα πολιτικά πρόσωπα που διαδραμάτισαν ανάλογο ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας μας από το 1922 μέχρι το 1970, επί 48 ολόκληρα χρόνια. Εισήλθε στο Διπλωματικό Σώμα το 1922 και παρέμεινε ως το 1953.

Σε πολλές φάσεις της ζωής του διετέλεσε υφυπουργός, υπουργός Εμπορίου και επί των Εξωτερικών.

Πρωθυπουργός, δε, στην Κυβέρνηση (Ιούνιος-Σεπτέμβρος 1963), που σχηματίστηκε μετά την παραίτηση του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή και την αποχώρησή του επί 12ετία στο εξωτερικό.

Το 1951 ο Παναγιώτης Ν. Πιπινέλης εξέδωκε βιβλίο εκ 215 σελίδων που τιτλοφορείται: ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β’.

Σ’αυτό περιγράφεται η περιπετειώδης ζωή του μακαρίτη Βασιλέα, ο οποίος, κατά μοιραία σύμπτωση απέθανε την 31η Μαρτίου του 1947, την ημέρα που υπογράφηκε από τον Άγγλο Ταξίαρχο Parker στο Νομαρχιακό Μέγαρο στη Ρόδο, το πρωτόκολλο παράδοσης της Δωδεκανήσου στον Έλληνα Στρατιωτικό Διοικητή Δωδεκανήσου Αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη.

Για τον πολιτικό Π.Ν. Πιπινέλη, ως δημόσιο πρόσωπο, μπορεί ο καθένας να έχει τη γνώμη του. Ήταν άκρως βασιλικός. Εξάλλου στη Δημοκρατία, η απόλυτη σύμπτωση απόψεων δεν είναι σκοπός. Εκείνο, όμως, που, κατά τη γνώμη μας, κανείς δεν μπορεί στον Πιπινέλη, είναι το διπλωματικό, το πολύγλωσσο, η άκρως διπλωματική ευχέρεια, ως και το συγγραφικό ταλέντο, που τον ξεχώριζαν.

***
Διαβάζοντας το βιβλίο, σταθήκαμε με προσοχή στην περίοδο 1941-1945, όπου η εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση στο Κάϊρο και ο Γεώργιος Β’ μεταξύ Λονδίνου και Καΐρου συμπαραστέκονταν με τις Ένοπλες Δυνάμεις μας στον αγώνα των Συμμάχων εναντίον του Άξονα μέχρι το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου.

Ο μακαρίτης διπλωμάτης και πολιτικός στην προσπάθειά του να υπογραμμίσει τη συμβολή της τότε εποχής του Γεωργίου Β’ στη διεκδίκηση εθνικών μας θεμάτων (Δωδεκανησιακό, Βορειοηπειρωτικό, Κυπριακό), αναφέρεται σε γεγονός του 1941, όταν ο ίδιος υπηρετούσε ως Πρεσβευτής στη Ρωσία και αφορά στον συστηματικό υποχθόνιο τρόπο με τον οποίο οι Τούρκοι από τότε ενεργούσαν, εποφθαλμιώντας τα Δωδεκάνησα. Για πλήρη ενημέρωση μεταφέρουμε τη συγκεκριμένη περικοπή από το βιβλίο του.

Γράφει, λοιπόν, ο Π. Ν. Πιπινέλης:

“Tας αρχάς Ιανουαρίου 1942 η Ελληνική Κυβέρνηση είχε πληροφορηθεί από τηλεγράφημά μου εκ της τότε ρωσικής πρωτευούσης ότι, κατά τη συνάντηση του Στάλιν μετά του επισκεφθέντος αυτόν τας τελευταίας ημέρας του Δεκεμβρίου Άγγλου υπουργού των Εξωτερικών, είχε γίνει λόγος περί παραχωρήσεως εις την Τουρκίαν εις το τέλος του πολέμου μέρους της νοτίου Βουλγαρίας, της Δωδεκανήσου και των παρακτίων νήσων Χίου, Μυτιλήνης. Αι παραχωρήσεις αυταί θα εγίνοντο εις την Τουρκίαν εις ανταμοιβήν δια την ουδετερότητα την οποίαν τότε επήρε και η οποία ήταν εκτάκτως επωφελής εις την Ρωσίαν. Δια να ικανοποιηθεί, δηλαδή, η Τουρκία δια την ουδετερότητά της θα ελαφυραγωγείτο η Ελλάς! Η Ρωσία, έχουσα, μάλιστα, πάντα λόγον να ενθαρρύνη τότε την Τουρκίαν εις την πολιτικήν της ουδετερότητος, έσπευσαν ολίγον κατόπιν να ανακοινώση εμπιστευτικώς εις τον Τούρκον Υπουργόν των Εξωτερικών αντίγραφο του πρακτικού της συνομιλίας Στάλιν-Ήντεν».

“Η πληροφορία αυτή ήταν τόσον συνταρακτική, ώστε η Ελληνική Κυβέρνηση εδίστασε προς στιγμήν να την πιστεύση, ούχ ήττον όμως, προέβη το διάβημα εις το Αγγλικόν Υπουργείον των Εξωτερικών δια να εξακριβώση τι είχε συμβή. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Αγγλίας διέψευσε την πληροφορίαν με την δήλωσιν ότι, ουδείς λόγος περί νήσων είχε γίνει και ότι δεν ηδύνατο να είχε γίνει χωρίς να ερωτηθεί προηγουμένως η Ελληνική Κυβέρνηση. Ο Σαράτσογλου, επίσης, εξ Αγκύρας διέψευσε ότι κατηγορηματικότερον, προσθέσας τον αυτόθι Πρεσβευτήν μας ότι, επρόκειτο περί φημών, αίτινες έμελλε να μείνωσι φήμαι.

Το πράγμα ήτο σοβαρότατον, διότι αν μη τι άλλο, η τύχη της Δωδεκανήσου ήτο τότε αβεβαία και γνωστόν ότι, η Τουρκία δεν είχε παραιτηθή των αξιώσεών της, μία δε συνεννόηση μεταξύ Ρωσίας-Τουρκίας επί του προκειμένου, με την σιωπηράν ανοχήν της Αγγλίας, εδημιούργει τίτλους υπέρ της Τουρκίας, οι οποίοι ηδύνατο να βαρύνωσι εις το τέλος του πολέμου. Η διάψευση δε, του πράγματος από το Foreign Office ανέβαλλεν εις έτι μεγαλυτέραν αμηχανίαν.

“Επέμεινα τότε επί της ακριβείας των πληροφοριών μου και ανεκοίνωσα εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν την ανωτάτην διπλωματικήν προσωπικότητα από την οποίαν τάς είχον. Η Κυβέρνησις τότε ανησύχησε περισσότερον και έθεσεν εις κίνησιν τον Βασιλέα. Ετέθη ωμά το ερώτημα εις τον Ήντεν, ο οποίος εν τέλει ωμολόγησεν ότι, τω όντι είχε γίνει λόγος περί “μικράν τινών παρακτίων νήσων”, αίτινες, κατά τους Ρώσους, έδει να δοθούν εις την Τουρκίαν προς ικανοποίησιν. Ο Ήντεν καθ’ ά είπεν εις τον Βασιλέα, αντέτεινε αμέσως ότι, επί του προκειμένου ενδιαφέρεται η Ελλάς και δεν ηδύνατο να γίνη λόγος περί αυτού, οπότε ο Στάλιν αντιπαρατήρησεν, ότι θα ηδύνατο ίσως να τής δοθεί ικανοποίησις αλλαχού».

“Το επεισόδιον αυτό εσταμάτησεν ευτυχώς εκεί, διότι η περαιτέρω εξέλιξις των πολεμικών γεγονότων έστρεψν αλλαχού τας σκέψεις του Κρεμλίνου. Άφησεν, όμως, την μελαγχολικήν συναίσθησιν πόσον μεγάλοι ήσαν οι κίνδυνοι τους οποίους διέτρεχον τότε οι Εθνικαί υποθέσεις και πόσον ισχυρά έπρεπε να είναι η η φωνή της Ελλάδος.
“Μήνας τινάς βραδύτερον, άλλη απειλή διεγράφετο αναφερομένη εις τας εκεί της Βορείου Ηπείρους διεκδικήσεις μας. Η Αγγλική και Αμερικανική Κυβέρνησις θέλουσαι να ενθαρρύνουν τον Αγώνα της “αντιστάσεως”, την οποία οι πράκτορές τους προσπαθούν να οργανώσουν εις τα όρη Αλβανίας, απεφάσισαν να προβώσιν εις την δήλωσιν εγγυομένην την ανεξαρτησίαν της Χώρας αυτής μετά τον πόλεμον».

***
Ωστόσο, παρά τις παραπάνω διαβεβαιώσεις, οι Άγγλοι δεν έπαυσαν να διακινούν μεν τον ένα ή τον άλλο “ύπουλο” τρόπο το Δωδεκανησιακό Ζήτημα”.
Στις 8 Μαΐου 1945 ο Γερμανός Στρατηγός Wagener, Αρχηγός των κατοχικών Δυνάμεων του Δωδεκανησιακού συμπλέγματος υπογράφει στη Σύμη την άνευ όρου παράδοση της Δωδεκανήσου παρουσία του Άγγλου Ταξιάρχη Moffat, του Συνταγματάρχη Acland και του Διοικητή του Ιερού Λόχου Έλληνα Συνταγματάρχη Χρήστου Τσιγάντε.
(Η Σύμη των Δωδεκανήσων στην Αρχαιότητα μνημονεύεται επίσης με τις ονομασίες Ελεούσας, Αίγλη και Μεταποντίς. (Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γεωργίου Δ. Μπαμπινιώτη).

Εν τω μεταξύ, οι Άγγλοι παρά τις προαναφερθείσες διαβεβαιώσεις δεν έπαυσαν να διακινούν με τον ένα ή άλλον ύπουλο τρόπο το Δωδεκανησιακό Ζήτημα.

Ο “αρραβώνας” της Δωδεκανήσου
και ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός
(15 Μαΐου 1945)

“... Δεν ξεχώριζα πια τη γη και τη θάλασσα. Οι ελληνικές σημαίες στη στεριά. Aλήθεια πού τις είχαν κρυμμένες όλες αυτές τις γαλανόλευκες οι Δωδεκανήσιοι;...”
Aντιβασιλέας Δαμασκηνός

***
“Ο Μάϊος του 1945, έμελλε να είναι καθοριστικός για το Δωδεκανησιακό Ζήτημα. Με την άνευ όρων παράδοση των Γερμανών - Ναζιστών, την 8.5.1945, που υπογράφηκε στη Σύμη, ως προαναφέρεται, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση Ένωσης της Δωδεκανήσου με τη Μητέρα - Πατρίδα.

Έτσι, δεν είχαν περάσει επτά ημέρες από την αποχώρηση από το Δωδεκανησιακό σύμπλεγμα των Ναζιστών και στις 15.5.1945 ήλθε στη Ρόδο, την πρωτεύουσα των Δωδεκανήσων, ο Αντιβασιλέας-Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δαμασκηνός, πριν ακόμη εκδηλωθούν επίσημα οι αποφάσεις των νικητών του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Την ημέρα εκείνη ο Δαμασκηνός κήρυξε στη Ρόδο τον “Αρραβώνα” του Δωδεκανησιακού συμπλέγματος με την Ελλάδα.

Ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, μέσα σ’ ένα παραλήρημα ενθουσιασμού στην Πλατεία Μητροπόλεως, προ της Αστικής Σχολής, εκφώνησε λόγο και μεταξύ των άλλων τόνισε:

“... Yποκλίνομαι μετά σεβασμού ενώπιον της μνήμης των ηρώων, οι οποίοι εθυσιάσθησαν δια να έλθει η πανέορτος αυτή ημέρα και απονέμω τον δίκαιον έπαινον εις πάντας τους Δωδεκανησίους, διότι πάντοτε εκράτησαν υψηλά την Σημαίαν των Εθνικών πόθων της Δωδεκανήσου. Το Πανελλήνιον ας εφρανθεί. Η Δωδεκάνησος είναι Ελευθέρα και Ελληνική. Δύναται να αναμένει με ακλόητου εμπιστοσύνην και την τυπικήν διαβεβαίωσιν των Μεγάλων μας Συμμάχων δια την αναγνώριση δια την επανοδόν της εις την αγκάλην της Μητρός. Διότι, η επίσημος αυτή αναγνώριση, με την βοήθεια του Παντοδύναμου θα έλθει ασφαλώς, θα έλθει αφεύκτως. Χριστός Ανέστη...».
Ο Δήμος Ροδίων αφιέρωσε δρόμο με το όνομά του: «Οδός Αντιβασιλέως Δαμασκηνού», στη θέση της ιταλικής ονομασίας: «Via Arnaldo Mussolini», που είχε δοθεί προς τιμήν του αδελφού του φασίστα δικτάτορα Μουσσολίνι.

***
Δυστυχώς, όμως, και ο τρόπος διακυβέρνησης του Δωδεκανησιακού συμπλέγματος από τους Άγγλους δεν υπήρξεν ανάλογος με τον ενθουσιασμό με τον οποίο τούς υποδέχθηκε ο Ροδιακός λαός. Τα διάφορα Όργανα του Αγγλικού Στρατού που βρίσκουνταν στα νησιά άρχισαν να ξεπουλούν το κάθε τι που μπορούσε να μετακινηθεί. Και πρέπει να μεταφερθεί ότι, επί Αγγλικής Διοίκησης, πέραν των άλλων αξιόλογων πραγμάτων, εκποιήθηκε και η γεννήτρια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος των ξενοδοχείων του Προφήτη Ηλία «Έλαφος και Ελαφίνα». Ο αοίδιμος Μητροπολίτης Ρόδου Απόστολος Τρύφωνος στη συνταχθείσα στις 1η Σεπτεμβρίου 1957 έκθεσή του ανέφερε μεταξύ των άλλων: «...Οι «φίλοι» μας Άγγλοι, μη ορκούμενοι εις την παραίτησίν μου, εζήτησαν και επέμενον εις την εκ Ρόδου τελείαν απομάκρυνσή μου, διότι δεν ηδύναντο να μου συγχωρήσουσι την δια μακράς εκθέσεώς μου προς τον τότε Πρωθπουργόν της Ελλάδος καταγγελίαν της ληστεύσεως της Γερμανικής Πολεμικής λείας, ής η αξία, κατά προς με δήλωσιν του Γερμανού Στρατηγού Βάγκενερ υπερέβαινε το 1.000.000.000 χρυσών μάρκων.

Πέραν, όμως, τούτων οι Άγγλοι προσπάθησαν να δημιουργήσουν και στη Δωδεκάνησο ένα σύστημα όμοιο με εκείνο της παραμονής τους στην Κύπρο, προκειμένου να εξασθενίσει το Δωδεκανησιακό αίτημα της Ένωσης, που ήταν η αμετακίνητη θέληση του Δωδεκανησιακού λαού.

Για να εξουδετερωθεί, δε, η κίνηση αυτή των Άγγλων διοργανώθηκε από την τοπική Ροδιακή ηγεσία κατά του Εσπερινού του Πάσχα-21η Απριλίου 1946 Δημοψήφισμα υπέρ της Ένωσης.

Επίσης, θεωρώ αναγκαίο να μεταφέρω εδώ στιχομυθία που διεξήχθηκε το 1946, επί Αγγλοκρατίας, μεταξύ του Άγγλου Αξιωματικού Mackibes και του Μιχάλη Κουγιουμτζή Δωδεκανήσου, μόνιμου κάτοικου Κω, η οποία αναγράφεται σε βιβλίο του ιστορικού-ερευνητή Βασίλη Χατζηβασιλείου, την οποία αναφέρει σε δημοσίευμά του στην Αθηναϊκή εφημερίδα “Ελευθεροτυπία” της 5.3.2001, ο δημοσιογράφος Βίκτωρας Νέτας.
- Mackibes: Πες μου Μιχάλη, τι θέλει ο λαός της Κω την Αγγλία, την Αυτονομία ή την Ένωση με την Ελλάδα;
- Kουγιουμτζής: Περί Αγγλίας και αυτονομίας ουδείς λόγος να γίνεται. Ένωση και μόνον Ένωση με την Ελλάδα.
- Μackibes: Θα έρθει μια μέρα που θα μετανιώσετε.
- Κουγιουμτζής: Δεν θα μετανοιώσουμε ποτέ, αν και ξέρουμε ότι η Μάνα μας είναι φτωχή, αλλά δεν παύει να είναι Μάνα”.