Η Ε.Ε. ως πολιτικό εργαλείο αλληλεγγύης

Rodiaki NewsRoom

Η συμβολή των Δήμων

Γράφει ο
Σωτήρης Ντάλης*

Η συζήτηση για το μέλλον της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι μια πολυεπίπεδη συζήτηση σε μια «δύσκολη» Ευρώπη και ένα από τα ζητούμενα αυτής είναι η οικονομική και κοινωνική συνοχή.

Ήδη από την εποχή την Συνθήκης της Ρώμης του 1957, τα κράτη-μέλη δήλωναν την πρόθεσή τους «να ενισχύσουν την ενότητα των οικονομιών τους και να προωθήσουν την αρμονική τους ανάπτυξη…», μέχρι την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1987 που εισάγει για πρώτη φορά τον όρο «συνοχή» και μέχρι τη Συνθήκη της Λισαβώνας, η προώθηση της συνοχής της ΕΕ παραμένει μια από τις μεγάλες προτεραιότητες της ενωμένης Ευρώπης.
Σήμερα, έξι δεκαετίες μετά τις Συνθήκες της Ρώμης, η συνοχή της ενωμένης Ευρώπης έχει άραγε επιτευχθεί;

Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, τα τελευταία χρόνια η αμφισβήτηση του κοινοβουλευτισμού, η άνοδος της ακροδεξιάς σε χώρες της σύγχρονης δημοκρατίας, η επάνοδος του αυταρχισμού με την ετικέτα της «ανελεύθερης δημοκρατίας» σε χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, η απροθυμία αντιμετώπισης του μεταναστευτικού και κυρίως ο λαϊκισμός που διαπερνά όλα αυτά τα φαινόμενα δείχνουν ότι όχι μόνο απέχουμε πολύ από το στόχο της συνοχής, αλλά και ότι απομακρυνόμαστε από αυτόν. (βλ. Α. Κρητικός: «Η χαμένη τιμή της συνοχής της Ευρώπης», Διπλωματικός Ταχυδρόμος 11/2019)

Η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, πήρε και μια άλλη διάσταση με τις ευρωεκλογές του Μαΐου, όπου το λαϊκιστικό κύμα δεν κατάφερε να εμποδίσει τη συνέχιση του Ευρωπαϊκού Σχεδίου. Βρήκε μπροστά του μια «σιωπηλή πλειοψηφία».
Μετά το 2015, η ΕΕ βρέθηκε να βιώνει μια μεγάλη εσωτερική σύγκρουση. Όπου από τη μια πλευρά έχουμε αυτούς που ζητούν μια Ευρώπη «φρούριο» (κυρίως οι χώρες του Visegrad) και από την άλλη πλευρά έχουμε την πρόταση για μια Ευρώπη φιλελεύθερη με ενισχυμένη προστασία των εξωτερικών συνόρων, που υποστηρίζεται κυρίως από τον Μακρόν και τη Μέρκελ.
Oι χώρες του Visegrad (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλοβακία) τα τελευταία χρόνια έχουν ταυτιστεί με τη λογική εκείνη που επιχειρεί να καθυστερήσει ή και να ακυρώσει το ευρωπαϊκό σχέδιο.

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον πληροφορηθήκαμε πρόσφατα πως οι δήμαρχοι των πρωτευουσών των χωρών του Visegrad, υπέγραψαν ένα Σύμφωνο ενάντια στις κατευθυντήριες γραμμές των κυβερνήσεων των χωρών τους. Οι δήμαρχοι της Βαρσοβίας, της Βουδαπέστης, της Μπρατισλάβας και της Πράγας, συμφώνησαν σε μια «Συμμαχία Ελεύθερων Πόλεων» που θα στηρίζεται στις αξίες του ευρωπαϊκού σχεδίου και ειδικότερα στην αλληλεγγύη, στην ελευθερία της έκφρασης και στην ανεκτικότητα.

Πρόκειται ουσιαστικά για μια διαφορετική ομάδα του Visegrad που απαντά στον λαϊκισμό της κεντρικής εξουσίας των χωρών του Visegrad. Αυτή η πρωτοβουλία των τεσσάρων δημάρχων κινείται στη λογική του να δούμε την ΕΕ ως πολιτικό εργαλείο δημιουργίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση η Αθήνα και ο Δήμος Αθηναίων θα μπορούσαν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο.
Στην ίδια λογική, της ΕΕ ως πολιτικό εργαλείο δημιουργίας, η νέα διοίκηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανέλαβε πρόσφατα, πρέπει να επιτρέψει την οικοδόμηση μια δυνατής Ευρωζώνης, μιας οικονομικής δύναμης που θα μας βοηθήσει να γίνουμε πρωταθλητές στον τομέα της ψηφιακής τεχνολογίας. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι απαραίτητο να δούμε την ΕΕ ως συνολική, αναπτυξιακή, κοινωνική, θεσμική και πολιτική οντότητα.
Πρέπει να δούμε την Ενωμένη Ευρώπη ως πολιτικό εργαλείο δημιουργίας σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανάγκη από πολιτικούς ηγέτες με ξεκάθαρες ευρωπαϊκές θέσεις. Ηγέτες που δεν θα επικαλούνται διαρκώς το «εθνικό συμφέρον» που εγκλώβισε την ΕΕ στα «εθνικά εγώ». Σε αυτόν τον εγκλωβισμό των «εθνικών εγωισμών», εντάσσεται και το βρετανικό δημοψήφισμα που οδήγησε στο Brexit. Η εμβάθυνση και ολοκλήρωση της Ευρωζώνης πρέπει να είναι ο βασικός άξονας των θεσμικών πρωτοβουλιών, τις οποίες θα συμπληρώνει το σχέδιο ανάπτυξης της ευρωπαϊκής κοινής άμυνας, προκειμένου η ΕΕ να είναι σε θέση να εξασφαλίζει τη στρατηγική της αυτονομία, να μπορεί να διαχειριστεί τις διεθνείς κρίσεις μόνη της και να εγγυάται τα εξωτερικά σύνορά της.

Το κλειδί για να ανταποκριθεί η Ευρώπη στις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις είναι να εξοπλιστεί με την απαραίτητη κυριαρχία. Για να καθορίζει η ίδια η Ευρώπη το μέλλον της χρειάζεται περισσότερη κυριαρχία.

Μιλάμε για μια Ευρώπη φιλελεύθερη με ενισχυμένη προστασία των εξωτερικών συνόρων, με τη γαλλογερμανική συνεργασία στο κέντρο της, που έχει καθήκον και υποχρέωση να μην επιτρέψει την υποχώρηση του Ευρωπαϊκού Σχεδίου.
Γερμανία και Γαλλία έχουν μεγάλη ευθύνη για την ευρωπαϊκή ενοποίηση και η γαλλογερμανική συμφωνία του Άαχεν του Ιανουαρίου του 2019, έδειξε πως οι δυο χώρες θα μπορούσαν να επιχειρήσουν μια επανεκκίνηση της ενοποιητικής διαδικασίας.
Σε μια νέα φιλόδοξη Ένωση που θα την ενώνει η αλληλεγγύη, η Ελλάδα μπορεί να κάνει τη δική της ευρωπαϊκή επανεκκίνηση και να πορευτεί με γνώμονα έναν εξωστρεφή πατριωτισμό.

Ο Δήμος Αθηναίων στηριζόμενος στον κοσμοπολιτισμό και στον εξωστρεφή πατριωτισμό του Κώστα Μπακογιάννη, μπορεί να πρωταγωνιστήσει σε αυτή την πολυεπίπεδη συζήτηση που αφορά το μέλλον της Ευρώπης.
Της πατρίδας μας της Ευρώπης

* Αναπληρωτής καθηγητής στπ Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το παρόν κείμενο αποτέλεσε εισήγηση σε ημερίδα που διοργάνωσε ο Δήμος Αθηναίων στις 19 Δεκεμβρίου με τίτλο: «Πολιτική συνοχής της Ε.Ε.-η επίδρασή της στις πόλεις».