Σύστημα Ασύλου για απέλαση και όχι προστασία

Φίλιππος Ζάχαρης

Το νέο σύστημα ασύλου στην Ελλάδα είναι σχεδιασμένο να απελαύνει, όχι να προστατεύει δηλώνει το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και η Oxfam

Το νέο ελληνικό σύστημα ασύλου είναι σχεδιασμένο να απελαύνει ανθρώπους αντί να τους προσφέρει ασφάλεια και προστασία, προειδοποιεί το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) και η Oxfam.

Αυτό σημαίνει πως άνθρωποι που διέφυγαν από διώξεις και πολέμους έχουν ελάχιστες πιθανότητες για μια δίκαιη διαδικασία ασύλου, ενώ ακόμη και οικογένειες με παιδιά κρατούνται συχνά υπό απάνθρωπες συνθήκες.

Επιδείνωση
Αυτή η κατάσταση λαμβάνει χώρα εδώ και αρκετά χρόνια στην Ελλάδα αλλά το σύστημα παροχής ασύλου έχει επιδεινωθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα όλοι οι πρόσφυγες να βρίκσονται στην ίδια μοίρα, ανεξαρτήτως αν έχουν περάσει δια πυρός και σιδήρους για να φτάσουν στη χώρα μας.

Η έκθεση
Η έκθεση «Υποβαθμισμένοι, Περιφρονημένοι, Ματαιωμένοι», που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη 2/6, δείχνει πώς ο αναθεωρημένος ελληνικός νόμος περί ασύλου, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2020 και τροποποιήθηκε τον Μάιο, αφήνει έκθετους τους ανθρώπους στην κακοποίηση και την εκμετάλλευση, αναφέρουν στην ανακοίνωσή του το ΕΣΠ και η Oxfam.
Αυτή η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω από τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στους νησιωτικούς καταυλισμούς της Ελλάδας, όπου οι άνθρωποι κινδυνεύουν τώρα από μια καταστροφική κρίση υγείας σε περίπτωση που το COVID-19 φτάσει τους καταυλισμούς.

Η Oxfam
Η Evelien van Roemburg, υπεύθυνη της εκστρατείας για τη μετανάστευση της Oxfam, δήλωσε μεταξύ άλλων ότι ο νέος νόμος της Ελλάδας είναι μια κατάφωρη επίθεση στην ανθρωπιστική δέσμευση της Ευρώπης να προστατεύει τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν περιοχές συγκρούσεων και διώξεων. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι συνένοχη σε αυτήν την κακοποίηση, γιατί εδώ και χρόνια χρησιμοποιεί την Ελλάδα ως πεδίο δοκιμών για νέες πολιτικές μετανάστευσης. Ανησυχούμε ιδιαίτερα ότι η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει τώρα το σύστημα ασύλου της Ελλάδας ως προσχέδιο για την επερχόμενη μεταρρύθμιση του ασύλου στην Ευρώπη».
Η ανάλυση των οργανώσεων βρήκε πως ιδιαίτερα ευάλωτα άτομα –όπως παιδιά, έγκυες γυναίκες και άτομα με αναπηρία – συχνά κρατούνται από την άφιξή τους στα νησιωτικά «hotspot», χωρίς επαρκή πρόσβαση στην απαραίτητη φροντίδα ή προστασία. Το σύστημα ασύλου καθιστά επίσης εξαιρετικά δύσκολο για τους αιτούντες και αιτούσες άσυλο να παρουσιάσουν στην ελληνική υπηρεσία ασύλου τους λόγους για τους οποίους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, όπως οι συγκρούσεις ή οι διώξεις.

Mόρια
Στο «hotspot» της ΕΕ στη Μόρια, στο νησί της Λέσβου, οι άνθρωποι παραμένουν συνωστισμένοι σε έναν καταυλισμό, που αυτή τη στιγμή είναι έξι φορές πάνω από τη χωρητικότητά του.
Οι άνθρωποι δεν έχουν επαρκή πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη, σε καθαρές τουαλέτες, ή εγκαταστάσεις πλυσίματος χεριών και ο συνωστισμός καθιστά αδύνατη την κοινωνική αποστασιοποίηση –η οποία είναι κρίσιμης σημασίας για την πρόληψη της εξάπλωσης του κορωνοϊού.
Μαρτυρίες που συγκεντρώθηκαν από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες αποκαλύπτουν τις εξαιρετικά δυσβάσταχτες συνθήκες διαβίωσης στον καταυλισμό της Μόριας.

Ο αναθεωρημένος νόμος αποκλείει ουσιαστικά πολλά άτομα που δεν έχουν νομική υποστήριξη από το να προσφύγουν κατά μιας απορριπτικής απόφασης ασύλου. Οι προθεσμίες συντμήθηκαν δραστικά και, σε πολλές περιπτώσεις, λήγουν προτού καν ενημερωθούν οι άνθρωποι για την απόφαση του ασύλου τους. Οι αιτούντες άσυλο μπορούν να ασκήσουν πραγματική προσφυγή μόνο μέσω δικηγόρου - αλλά στη Λέσβο, υπάρχει μόνο ένας δικηγόρος που παρέχεται από το κράτος.

Τι λέει το ΕΣΠ
Ο Σπύρος-Βλαντ Οικονόμου, υπεύθυνος προάσπισης θέσεων του ΕΣΠ δήλωσε ότι όταν οι ελληνικές αρχές απορρίπτουν μια αίτηση ασύλου, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα άτομα δεν χρειάζονται διεθνή προστασία.

Συχνά η απόρριψη μπορεί να αποτελεί συνέπεια της ταχύρυθμης διαδικασίας ασύλου που εφαρμόζεται στο πλαίσιο των διαδικασιών στα σύνορα. Οι σύντομες προθεσμίες αυξάνουν την πιθανότητα σφαλμάτων. Επιπλέον, οι αιτούντες και αιτούσες άσυλο δεν έχουν ούτε το χρόνο, ούτε το κατάλληλο περιβάλλον, που θα τους επέτρεπε να προετοιμαστούν για τη συνέντευξη ασύλου τους, στην οποία πρέπει να μιλήσουν για τις τραυματικές καταστάσεις από τις οποίες έχουν διαφύγει».

Ενώ, μερικές φορές οι αρχές αποφασίζουν εντός ημερών σχετικά με τα αιτήματα ασύλου των ατόμων που έφτασαν το 2020, όσοι έχουν φτάσει το 2019 πρέπει να περιμένουν μήνες ή και χρόνια για να πραγματοποιηθεί η πρώτη τους συνέντευξη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι περισσότεροι δεν επιτρέπεται να εγκαταλείψουν τους απάνθρωπους καταυλισμούς που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ στα ελληνικά νησιά. Για πολλούς ήδη τραυματισμένους ανθρώπους, οι συνθήκες διαβίωσης σε μέρη, όπως η Μόρια τους εκθέτουν σε περαιτέρω τραυματισμό. Τους τελευταίους μήνες, κατά τη διάρκεια των περιορισμών λόγω COVID-19, υπήρξε μια ανησυχητική αύξηση σε περιπτώσεις σεξουαλικών παρενοχλήσεων και αναφορές για βιασμού, καθώς και σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας στον καταυλισμό.

Περιορισμένος αριθμός δικηγόρων
Να σημειωθεί ότι οι ελληνικές αρχές υποχρεούνται να προσφέρουν νομική υποστήριξη σε άτομα που ζητούν άσυλο στο στάδιο της προσφυγής. Αυτό γίνεται για να διασφαλιστεί ότι τυχόν λάθη στον πρώτο βαθμό της διαδικασίας ασύλου μπορούν να διορθωθούν, ώστε τα άτομα που δικαιούνται διεθνή προστασία να μην επιστρέφονται σε δυνητικά επικίνδυνα μέρη. Ωστόσο, οι δικηγόροι που παρέχονται από το κράτος είναι πολύ περιορισμένοι σε αριθμό και το 2019, μόνο το 33% όσων προσέφυγαν επωφελήθηκαν από το σύστημα νομικής υποστήριξης του κράτους. Η πλειονότητα των ατόμων απευθύνεται σε δικηγόρους που παρέχονται από ΜΚΟ, αλλά οι ΜΚΟ έχουν περιορισμένη δυνατότητα, ενώ ο περιορισμός κυκλοφορίας στους καταυλισμούς εμποδίζει τους ανθρώπους από το να βρουν με ευκολία δικηγόρο σε μια ΜΚΟ.

Νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση από την ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα κυκλοφορήσει σύντομα ένα νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο θα καθορίσει την κατεύθυνση της ΕΕ και των κρατών μελών για τη μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου της ΕΕ και τις μεταναστευτικές πολιτικές του μπλοκ. Το νέο Σύμφωνο πιθανότατα θα προτείνει τη χρήση περισσότερης αναπτυξιακής βοήθειας για τον περιορισμό της μετανάστευσης και κινδυνεύει να διαιωνίσει την ανθρωπιστική καταστροφή που εκτυλίσσεται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.