Κάρπαθος: Εκδήλωση μνήμης στη Βωλάδα για τον ήρωα Χριστόφορο Λυτό

Η ομιλία του Π. Βαρδαούλη

Ο Αξέχαστος Χριστόφορος Λυτός Γεννήθηκε στη Βωλάδα Καρπάθου στις 2 Μαΐου του 1908, από τον Βασίλειο Λυτό και την Ερνιά Πολυχρόνη Παπακώστα. Φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο Βωλάδας και το 1928 παντρεύτηκε τη Μαρία Εμμ. Χαλκιά, με την οποία απέκτησε τέσσερις γιους και μία κόρη.

Για τον Χριστόφορο Λυτό έγραψε ο αείμνηστος Βωλαδιώτης διδάσκαλος Μηνάς Μηναΐδης. Έλεγε μεταξύ άλλων: « […]. Ο Χριστόφορος υπήρξε αληθινά ήρωας. Είχε χαρακτήρα ορμητικό και αδάμαστο, άκαμπτο και θαρραλέο, ήταν δε αγνός και ένθερμος πατριώτης και μέχρι μανίας εραστής του καρπαθιακού βράχου και ιδιαίτερα της Βωλάδας, την οποία με χάρη αποκαλούσε «Βώλακα».

Ριψοκίνδυνος και περιπετειώδης – μικρός ακόμη – πάλευε με την τρικυμισμένη θάλασσα της Κυρα-Παναγιάς και της Αχάτας, όπου ψάρευε αψηφώντας βροχές και μπόρες. Ήδη από 18 ετών αναλάμβανε κι εκτελούσε τις δυσκολότερες αποστολές. Μία από τις αγαπημένες του ήταν να φρουρεί τους ύποπτους ψηφοφόρους στις εκλογές, τους οποίους απήγαγε και μετέφερε σε απόμερους στάβλους και σπήλαια. Την κάθε αποστολή τη θεωρούσε ιερή υποχρέωση και την εκτελούσε με αυταπάρνηση και θρησκευτική ευλάβεια.

Στις 15 Δεκεμβρίου 2002, ο γιατρός Εμμανουήλ Χρ. Σακελλαρίδης μίλησε για τον Χρ. Λυτό. Είπε μεταξύ άλλων: « […]. Η πατριωτική δράση του Χριστόφορου Λυτού αρχίζει από το έτος 1938, όταν μόλις σε ηλικία 30 ετών, βοήθησε τον πολιτικό κατάδικο Εμμ. Καρδούλια από την Κάλυμνο, που διατελούσε υπό την άγρυπνη επιτήρηση της ιταλικής Αστυνομίας Απερίου, να δραπετεύσει μπροστά στα μάτια των Ιταλών και να σωθεί στην Ελλάδα φυγαδεύοντάς τον από το Προνί Πυλών με το μικρό πλοίο του Γεωργίου Μαμμή .

Μετά την αναχώρηση όμως του Καρδούλια αναγκάστηκε κι ο ίδιος να φύγει από την Κάρπαθο για την Ελλάδα, επειδή άρχισε να διαδίδεται ότι αυτός συνέβαλε στη δραπέτευση του Καρδούλια και υπήρχε μέγιστος κίνδυνος και φόβος να συλληφθεί από τις ιταλικές αρχές.

Με την κήρυξη του πολέμου της Ιταλίας κατά της πατρίδας μας το 1940, ο Χριστόφορος σπεύδει και κατατάσσεται την 20ην Νοεμβρίου στο Δωδεκανησιακό Σύνταγμα Εθελοντών (στον 3ο Λόχο, 3η Διμοιρία) για να πολεμήσει τους εχθρούς της πατρίδας μας.

Αμέσως μετά την κατάταξή του οι ανώτεροί του, αντιληφθέντες τη γενναιότητά του, την τόλμη και τις μαχητικές του αρετές, τον αποσπούν στις ειδικές δυνάμεις, οι οποίες απαιτούν ανώτερα ψυχικά και σωματικά χαρίσματα.

Την 20ην Δεκεμβρίου του 1940 μεταβαίνει στην Κρήτη υπό τις διαταγές τού Στρατηγού Αλεξάκη και την 20ην Ιανουαρίου του έτους 1941 αποσπάται στην μυστική Αγγλική Υπηρεσία υπό τις διαταγές των Άγγλων Λοχαγών Ρendlebury & Davis..

Τον Φεβρουάριο του 1941, αποστέλλεται από τους Άγγλους σε νησίδα έξω από την Σούδα και εκπαιδεύεται ως κατάσκοπος και Σαμποτέρ.

Η δράση του στην Κρήτη υπήρξε ένα ποίημα ανδρείας και τόλμης. Έλαβε μέρος στις μάχες του Ηρακλείου και όχι μόνο κατά των Ιταλών (οι οποίοι εν τω μεταξύ τον είχαν επικηρύξει επειδή ήταν Ιταλός υπήκοος) αλλά και κατά των Γερμανών. Τόσην ορμητικότητα και πολεμικόν μένος έδειξε σε όλες τις συμπλοκές, ώστε οι αδάμαστοι Κρητικοί (οι οποίοι είναι γεννημένοι και αναθρεμμένοι μέσα στην φωτιά του πολέμου), θαύμαζαν και καμάρωναν το ωραίο και ατρόμητο παλληκάρι από την Κάρπαθο.

Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, έμεινε στα βουνά της επί δυόμιση χρόνια πολεμώντας τους Γερμανούς ημέρα και νύχτα. Επαναλαμβάνω, επί δυόμιση χρόνια πολεμούσε στα βουνά τής Κρήτης τους Γερμανούς ημέρα και νύχτα.

Κατά το διάστημα της παραμονής του στην Κρήτη υπηρέτησε και ως υποπλοίαρχος εις το υπ’ αριθμόν 1 καταδιωκτικό μαζί με τον Κασσιώτη Ν. Μαστροπαύλον.

Στη συνέχεια καταφεύγει με συμμαχικό πλοίο πίσω στην Αίγυπτο και εκείθεν ως κατάσκοπος, μαζί με τον αείμνηστο ασυρματιστή Ιωάννη Κρασόπουλο από το Βαθύ της Σάμου, παίρνουν νέες οδηγίες από το Γενικό Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Αυτή την φορά η αποστολή αφορά τη γενέτειρα του Χριστόφορου την Κάρπαθο για την οποία δήλωνε έτοιμος να εκπληρώσει το χρέος του!

Την 20ην Οκτωβρίου 1943, Ο Χριστόφορος μαζί με τον Κρασόπουλο, φτάνουν στην Κάρπαθο μ’ ένα μικρό πλοιάριο, το ΑΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, με πλήρωμα δύο Άγγλους, τον Ανθυπολοχαγό Μιχάλη Μπερδαλή και δύο Εβραίους και αποβιβάζονται στην Αγία Ειρήνη της Κοινότητας Μεσοχωρίου.

Ο πρώτος άνθρωπος που συνάντησε τον Χριστόφορο Λυτό ήταν ο αείμνηστος κ. Ιωάννης Γ. Ανδρεάδης, ο οποίος και τον οδήγησε το ίδιο βράδυ στο σπίτι του αείμνηστου Μεσοχωρίτη δασκάλου Εμμ. Χαροκόπου και του Βωλαδιώτη γιατρού Φραγκίσκου Μηνά Οικονομίδη που εκείνη την εποχή υπηρετούσε στο Μεσοχώρι.
Στην Κάρπαθο η αποστολή παρέμεινε έξι μήνες, κρυπτώμενη στα σπήλαια και κρησφύγετα της Λάστου , του Μεσοχωρίου αλλά και σε άλλα μέρη της Βορείου Καρπάθου. Κατά το διάστημα της παραμονής τους στην Κάρπαθο, ο Χριστόφορος Λυτός και ο Ιωάννης Κρασόπουλος διαβίβαζαν πολύτιμες πληροφορίες στο Γενικό Στρατηγείο της Αιγύπτου, κατάφερε να δουλέψει ένα δίκτυο πληροφοριών κυριολεκτικά κάτω από τη μύτη των Γερμανών και των Ιταλών με αποτέλεσμα να προκληθούν σημαντικότατες απώλειες των κατακτητών, τόσο σε έμψυχο όσο και σε άψυχο υλικό όπως η βύθιση εκατοντάδων πλοίων και καταστροφή πολλών αεροπλάνων.

Τις πληροφορίες προς το Λυτό, έδιναν με μεγάλο κίνδυνο της ζωής τους αλλά και των οικογενειών τους, οι στενοί του συνεργάτες από την ηρωική και μαρτυρική Βωλάδα, δηλαδή οι αείμνηστοι Χριστόφορος Σακελλαρίδης (Γραμματέας της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου-Κάσου), ο γιατρός Ιωάννης Οικονομίδης (Γιανναγάς), ο Φραγκίσκος Οικονομίδης και ο Ιωάννης Λυτός, ο οποίος και τις μετέφερε στους κατασκόπους. Σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι εκτός από τους παραπάνω αρκετοί ακόμα συγχωριανοί μας έδιναν πληροφορίες. Επίσης το Μεσοχώρι και αρκετοί Μεσοχωρίτες στάθηκαν δίπλα στην δράση του Χριστόφορου και αποτελούν ιδιαίτερο, ξεχωριστό και επίσης ηρωικό κεφάλαιο στην Ιστορία. Φυσικά από όλα τα χωριά της Καρπάθου υπήρχαν θαρραλέοι άνθρωποι που έδιναν πληροφορίες, συμβάλλοντας έτσι τα μέγιστα στην κατασκοπία.

Όλο αυτό τον καιρό, ο Χριστόφορος , κακοπάθησε, ταλαιπωρήθηκε, δεν κοιμήθηκε ποτέ ήσυχος…Παρ’ όλα αυτά, δεν παραπονέθηκε, δεν δείλιασε, δεν λύγισε το θάρρος του, δεν εκάμφθη η ψυχική του αντοχή, διότι μέσα στα μεγάλα στήθια του έκαιγε ακοίμητη η φλόγα που δεν λογάριαζε τίποτε μπροστά στο καθήκον προς την πατρίδα.

Ο Άγγλος Λοχαγός Stevens ο οποίος γνώριζε από κοντά τον Χριστόφορο Λυτό, γράφει στα απομνημονεύματά του : «Ο άνθρωπος αυτός δεν εγνώρισε ποτέ τι θα πει φόβος και τι θα πει τρόμος». Και μετά από πολλά καταλήγει : «Θαύμαζα τον Χριστόφορο Λυτό».

Τη νύχτα της 19ης προς την 20ή Απριλίου 1944, η αποστολή επιβιβάζεται στο υποβρύχιο Παπανικολής, που περιπολούσε στα ύδατα της Καρπάθου και αναχώρησε για την Αίγυπτο, αφού εκπλήρωσε πλήρως το καθήκον της, τόσο προς την πατρίδα μας την Ελλάδα όσο και προς την ιδιαίτερη πατρίδα μας την Κάρπαθο.

Μετά τη λήξη του πολέμου, ο Λυτός απολύεται από τις τάξεις του Στρατού και επιστρέφει στην Κάρπαθο το 1945, θριαμβευτής και νικητής και, αφού διέφυγε τόσους κινδύνους επί τέσσερα και πλέον έτη πολεμώντας τους Γερμανούς και τους Ιταλούς, ήταν πεπρωμένο να βρει τραγικό θάνατο στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Ο αείμνηστος Χριστόφορος Λυτός, αφήνει την τελευταία του πνοή στην θέση «Αγία Κάρα του Βρόντη» την 28ην Νοεμβρίου του 1945 στην προσπάθειά του να αποσυνδέσει εκρηκτική νάρκη.
Ο ήρωας άφησε πίσω τη μαυροφορεμένη γυναίκα του Μαρία και πέντε παιδιά. Δεν πρόλαβε να αποκαλύψει το μεγαλείο της ιστορίας του, δεν πρόλαβε να μας μιλήσει για τα μεγάλα γεγονότα και τον τρόπο που εκείνος διάλεξε να τα χειριστεί. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν άγνωστες λεπτομέρειες που φέρνουν δάκρυα συγκίνησης, στα μάτια των συγγενών του και αρκετών Καρπάθιων.

Πενθεί όλη η Κάρπαθος, κλαίνε και οδύρονται όσοι τον γνώρισαν από κοντά και ιδίως η Βωλάδα για τον άδικο και πρόωρο θάνατο του. Και τώρα, κυρίες και κύριοι, που πέρασαν 75 χρόνια από τον θάνατό του και έχουν γίνει γνωστές αρκετές λεπτομέρειες της δράσεώς του, η Ιστορία θα γράψει το όνομά του ανάμεσα στα ονόματα των ηρώων!!

Μπορεί όλοι οι Καρπάθιοι τότε να έτρεφαν µίσος για τους δυνάστες τους και κάποιοι να δρούσαν συνωμοτικά , όμως μόνο εκείνος βγήκε στο βουνό. ∆εν ήταν ένας ανοικτός πόλεμος, µα ήξεραν οι εχθροί πως κάποιος, κάπου εκεί έξω στα άγρια βουνά της Καρπάθου ήταν ελεύθερος και μετέδιδε πληροφορίες στους συμμάχους. Ήταν ο ασύρματος του Λυτού και του Κρασόπουλου που επέφερε βαρύτατα πλήγματα στην κατοχική στρατιωτική δύναμη και έσωσε πολλούς Καρπάθιους από την μεταφορά τους στα κολαστήρια της Γερμανίας.

Λόγω της μεγάλης προσφοράς του στην απελευθέρωση των Εθνών κατά την διάρκειαν του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, η μεν πατρίδα μας, η Ελλάδα, τον παρασημοφόρησε με το «Μετάλλιον εξαιρέτων πράξεων» το μοναδικό που απονεμήθηκε στην Κάρπαθο και σε Καρπάθιο, η δε Αγγλική κυβέρνηση τον παρασημοφόρησε με το «Παράσημον Ανδρείας». Επίσης, ο Αρχιστράτηγος Μεσογείου Harold Αλεξάντερ τού απένειμε το «Πιστοποιητικόν Πατριώτου». Φυσικά το Ελληνικό κράτος τίμησε και τους συνεργάτες του, τον Ιωάννη Οικονομίδη με τον Χρυσούν Σταυρόν του Τάγματος του Γεωργίου του Α΄, τους δε Χριστόφορο Σακελλαρίδη και Ιωάννη Λυτό με τον Χρυσούν Σταυρόν του Τάγματος του Φοίνικος.

Επίσης, σε τελετή που έγινε στη Μητρόπολη μετά την απελευθέρωση, έλαβαν παράσημο και η σύζυγός του Μαρία. Παράλληλα υπάρχουν μαρτυρίες ότι στην 1η επίσημη γιορτή της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου που έγινε στον τότε μόλο των Πηγαδίων είχε έρθει στην Κάρπαθο ο Βασιλιάς Παύλος της Ελλάδος με την Βασίλισσα Φρειδερίκη οι οποίοι ζήτησαν να συναντηθούν και τίμησαν την Χήρα του Χριστόφορου Λυτού Μαρία και τους συνεργάτες του με επιπλέον παράσημα για την προσφορά τους στο Κράτος! Μάλιστα η ιστορία αναφέρει ότι ο 1ος ξάδερφος του Χριστόφορου, ο Μηνάς Ηλ. Λυτός ένας από τους καλύτερος Βωλαδιώτες χορευτές, χόρεψε την Βασίλισσα Φρειδερίκη στον κάβο με Καρπάθικο πάνω χορό.

Ίσως να μην υπάρχει άλλος Καρπάθιος τόσο γνωστός ενώ παράλληλα η δράση του μέχρι σήμερα να είναι σχεδόν άγνωστη! Το παράδοξο φαινόμενο συμβαίνει διότι ο Χριστόφορος για τον οποίο μιλάμε, ο Χριστόφορος Λυτός, υπήρξε κορυφαία φυσιογνωμία κατά την εποχή του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Στο νησί του, την Κάρπαθο, σήμερα υπάρχουν 4 μνημεία(2 στην Βωλάδα, 1 στον Βρόντη & 1 στο Επαρχείο) αφιερωμένα σε εκείνον, ενώ ακόμη και στο κεντρικό ηρώο, στην πλατεία Επαρχείου στην 18η σειρά αναφέρεται το όνομα του.

Ο Χριστόφορος Λυτός ως γνήσιος και ανιδιοτελής πατριώτης λειτουργούσε εκτός των άλλων και ως ψυχολογική επιχείρηση τεράστιας σημασίας στην Κάρπαθο! Από την μία τόνωνε το ηθικό των κατοίκων του νησιού αφού αρκετοί γνώριζαν για την παρουσία του εδώ και από την άλλη αποτελούσε το δέος και τον τρόμο των κατακτητών και τον ντόπιων συνεργατών τους! Παράτολμος, ριψοκίνδυνος και κυρίως εκπαιδευμένος σε στρατιωτικές αποστολές, αποτελούσε την αιχμή του δόρατος της κατασκοπίας στην Κάρπαθο.

Να υπενθυμίσω σε αυτό το σημείο ότι η συνεργασία του Λυτού με τους υπόλοιπους αφανείς ήρωες και από τα 12 χωριά της Καρπάθου ήταν καθοριστική! Άλλωστε υπάρχουν δεκάδες πηγές και μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν όλα τα παραπάνω. Το Μεσοχώρι μαζί με το Σπόα είναι χωριά που απειλήθηκαν με αφανισμό από το γεωγραφικό χάρτη. Κάποιοι όμως φρόντισαν στο να μην γίνει αυτό!
Χρονικά ίσως ακόμη να ήμαστε κοντά και δεν μπορούμε να κρίνουμε και να εκτιμήσουμε όπως αξίζει τα γεγονότα και τα πρόσωπα. Όσο όμως περνούν τα χρόνια και απομακρυνόμαστε από αυτά, η δράση και η προσφορά των απλών και αγνών αυτών ανθρώπων, θα ανεβαίνουν πιο ψηλά στην συνείδηση μας και θα φτάσουν στις πραγματικές τους διαστάσεις. Το παράδειγμά της φιλοπατρίας τους, ας παραμείνει οδηγός και διδάσκαλος για τους νέους μας, διδάσκαλος που θα διδάσκει πάντα, ότι στο κόσμο αυτό δεν υπάρχει πιο ωραίο και πιο πολύτιμο αγαθό από την ελεύθερη Πατρίδα!
Η ομοψυχία, το θάρρος και η αγάπη που έδειχναν όλοι προς την Κάρπαθο, αποτελούσε την κινητήρια δύναμη του αγώνα και την αντίστασης στον κατακτητή! Τότε ο εχθρός και τα δεινά του πολέμου, συσπείρωναν τους Καρπάθιους σε όλους τους τομείς με ότι αυτό συνεπάγεται.. Σήμερα που έχουμε απόλυτη ελευθερία, κινδυνεύουμε να διχαστούμε σαν νησί από άσκοπες και μικρόψυχες αντιπαραθέσεις για τα πρωτεία που οδηγούν σε εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των κατοίκων. Αφού μου δίνεται η ευκαιρία αυτή λοιπόν, από αυτό εδώ το βήμα, θέλω να τονίσω ότι τα πρωτεία δεν ανήκουν σε κανένα!!! Ανήκουν στον Καρπαθιακό Λαό, στην αντοχή του σε 4 δεκαετίες Ιταλογερμανικής κατοχής και όχι μόνο που μέσα από όλα αυτά καταφέραμε να βγούμε αλώβητοι ως προς τον πολιτισμό, την γλώσσα, την θρησκεία, την ιστορία και γενικότερα τον πατριωτισμό μας!
Αυτός ήταν εν συντομία, ο ήρωας τού Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΛΥΤΟΣ.
ΑΘΑΝΑΤΟΣ!!!