Τουρισμός και τοπικές κοινωνίες

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Δημήτρης Προκοπίου

Ο τουρισμός χαρακτηρίστηκε από την ικανότητά του να αναπτύσσεται και να μεταμορφώνει διάφορες περιοχές σε εντελώς διαφορετικούς χώρους. Στην πρώτη περίπτωση ο τουρισμός θεωρείται ότι προσφέρει το έναυσμα για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Στη δεύτερη περίπτωση, θεωρείται ότι προκαλεί οικολογικές και κοινωνιολογικές οχλήσεις για τη μεταμορφωμένη περιοχή. Αν και οι περισσότερες καταγεγραμμένες περιπτώσεις αρνητικών συνεπειών του τουρισμού αφορούν του αναπτυσσόμενο κόσμο, ο ανεπτυγμένος κόσμος δεν αποτελεί εξαίρεση.

Η εκτίμηση της έκτασης της ανάπτυξης μιας περιοχής (π.χ. το επίπεδο κοινωνικής ανάπτυξης μιας χώρας) είναι εφικτή για τη διάγνωση και τον προσδιορισμό της με τη βοήθεια ενός αριθμού οικονομικών δεικτών. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται μεταβλητές, όπως οι ημερήσιες διανυκτερεύσεις, η κατανάλωση σε πόσιμο νερό, η ποιότητα του αέρα, τα καύσιμα, η φροντίδα της υγείας η μόρφωση, η εργασία, το Α.Ε.Π. της χώρας κ.τ.λ. Οι επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού, ως μιας νέας βιομηχανίας στην Ισπανία, και ειδικότερα στην Καταλονία, αναφέρονται, ήδη από το 1973, σε μελέτη για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, ως μια περίπτωση εκσυγχρονισμού, εξετάζοντας τις δυσαρέσκειες που προκαλούνται στην κοινωνία από την έντονη τουριστική ανάπτυξη (Pi-Sunier, 1973). Τα σημαντικότερα ευρήματα της μελέτης είναι:

Η ύπαρξη μιας, διαρκώς, εντονότερης εξάρτησης της τοπικής κοινωνίας από τα εξωτερικά οικονομικά κέντρα. Η διαπίστωση ότι από τον τουρισμό όλοι έχουν κερδίσει κάτι, αλλά οι πλούσιοι έχουν κερδίσει περισσότερα.
Η εγκατάλειψη των άλλων τομέων και κλάδων της τοπικής οικονομίας, ιδιαίτερα της γεωργοκτηνοτροφίας και της βιομηχανίας και η στροφή προς τον τουρισμό, ο οποίος παρέχει συνθήκες απασχόλησης αλλά και καλύτερους μισθούς από τους άλλους τομείς.

Ο τουρισμός προκαλεί εισροή, ξένων ηθών, αλλαγή ιδιοσυγκρασίας του πληθυσμού, και μιμητισμό των συνηθειών των τουριστών. Μέσα σε 20 χρόνια τα νησιά άλλαξαν ριζικά από τον τουρισμό από κοινωνικές δομές, οικονομικούς κλάδους, ήθη και έθιμα που είχαν δεκαετίες. Επίσης πολλά παιδιά που γεννήθηκαν όταν πλέον υπήρχε χρήμα οδηγήθηκαν σε αντικοινωνικές συμπεριφορές και εγκλήματα όντας αντικοινωνικά όντα χωρίς όρια με ευθύνη της οικογένειας.
Ξαφνικά με τη μετατροπή της οικονομίας ήλθε γρήγορο κέρδος, εμφανίσθηκε τυχοδιωκτισμός και απόκτηση εύκολου πλούτου σε τοπους που προηγουμένως ήταν ενίοτε δύσκολη η οικονομική επιβίωση και υπήρχαν φαινόμενα εξωτερικής και εσωτερικής μετανάστευσης.

Η παραοικονομία αναπτύχθηκε με αρνητικά μακροοικονομικά αποτελέσματα. Ενίοτε υπάρχει και αισχροκέρδεια.
Παρατηρήθηκε εμπορευματοποίηση της παράδοσης. Για να γίνει η παράδοση κατανοητή αυτό θεωρήθηκε αναπόφευκτο.
Η μουσική επηρεάσθηκε όπως και ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας των κτιρίων. Σε πολλούς οικισμούς εκφυλίσθηκε ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας. Η αλλοίωση της γλώσσας και των διαλέκτων εμφανίσθηκε.

Ενίοτε υπάρχει εγκληματικότητα όπως µέθη τουριστών, έκτροπα, βιασμοί γυναικών, σπανιότατα υπάρχει και βιαιοπραγία. Το συγκεκριμένο θέμα αφορά όμως τις αρχές καταστολής του εγκλήματος, αστυνομία και λιμενικό σώμα. Από την άλλη πλευρά σύμφωνα με αστυνομικές πηγές, κάποιοι τουρίστες δηλώνουν ψευδείς κλοπές και άλλα περιστατικά.

Παρατεταμένα ο τουρισμός προκάλεσε οξεία παραμέληση των άλλων παραγωγικών τομέων όπως γεωργία, αλιεία και κτηνοτροφία, συγχρόνως σχεδόν εξαφανίσθηκε η μεταποίηση εκτός από τη βιομηχανία ποτών και αναψυκτικών. Ο τουρισμός προκαλεί και ρύπανση του περιβάλλοντος για την τουριστική ανάπτυξη επίσης έχουμε μετατροπή ή αλλοίωση της παράκτιας ζώνης, κακοτεχνίες, όπως και αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και της αισθητικής του τοπίου. Τα περισσότερα ελληνικά νησιά, έχουν ιδιαίτερα εδαφικά μορφολογικά χαρακτηριστικά και διαθέτουν πλούσια χλωρίδα και πανίδα σε σπάνιους συνδυασμούς, και το ανθρωπογενές τους περιβάλλον έχει και αυτό διαμορφωθεί με μοναδικό τρόπο.

Οι ισορροπημένες σχέσεις τουριστικής ανάπτυξης και περιβάλλοντος, πέρα από τις παραπάνω διακηρύξεις και τις άτυπες συμφωνίες, που δεσμεύουν και την Ελλάδα, εξασφαλίζονται και από ένα ευρύ νομικό πλαίσιο κανόνων, που ρυθμίζουν σε εθνικό επίπεδο τα θέματα του περιβάλλοντος με επικέντρωση στο ιδιαίτερο κρίσιμο θέμα της προστασίας του.