Ένα βιβλίο για μια βιώσιμη κοινωνία μέσα από τη στρατηγική του εξανθρωπισμού

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Αγαπητός Ξάνθης*
Αρχιτέκτονας

Μερικά βιβλία έχουν το χάρισμα να σου παρέχουν πολλά σε μερικές σελίδες. Ένα από αυτά είναι του Στέργιου Μπαμπανάση (2021), «Αναστοχασμοί για μια Βιώσιμη Κοινωνία της Ευημερίας», Αθήνα: Παπαζήση. Αναφέρεται γενικά στην προοδευτική ροπή της εξέλιξης, σε αντίθεση με την αρνητική υπάρχουσα κατεύθυνση των ανισοτήτων και της διογκούμενης φτώχειας, σε συνδυασμό με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Είναι το δίλημμα της επόμενης μέρας.

Στο υφιστάμενο δίλημμα ο συγγραφέας υφαίνει ένα νέο όραμα μέσα από μια βιώσιμη κοινωνία της ευημερίας, τόσο σε εθνικό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, σε ακολουθία ενός γενναίου μετασχηματισμού, στο πλαίσιο του «παρεμβατικού» εξανθρωπισμού των κοινωνιών και του παγκόσμιου συστήματος. Αγγίζει θέματα πολιτικών θεωριών ως βάση αντίληψης των δημόσιων πραγμάτων, στοιχειοθετώντας πάντοτε δείκτες και γεγονότα και την εξαγωγή συμπερασμάτων δράσης και αληθείας.

Γραφεί για την αναγκαιότητα ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης, στηριζόμενο στην βιωσιμότητα και τους 17 στόχους του ΟΗΕ (2015), για να αποτελέσει ουσιαστικά το κύριο μέσο για την αντιμετώπισης των πολλών προβλημάτων της σύγχρονης εποχής (σ.185). Και τονίζοντας συγχρόνως: «Άριστο είναι το μέγεθος της οικονομίας που μεγιστοποιεί την προστασία του περιβάλλοντος και την ευημερία» (σ.192).
Ιχνηλατεί θέματα ισότητας ή ανισότητας, ως ένα μέγιστο ζεύγος προβληματισμού μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς, ή διαφορετικά Συντήρησης ή Καινοτομίας. Και συμπεραίνει εύστοχα ότι «η επιδιωκόμενη ισότητα παραμένει το σύνορο για τους δημοκράτες σ΄ ένα κόσμο ανισοτήτων σε διάφορα πεδία». (σ.380).

Ανιχνεύοντας το πεδίο της οικονομίας, προτείνει την νέα ισορροπία μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα όπου η αγορά και οι επιχειρήσεις οφείλουν να έχουν κοινωνική ευθύνη, ενώ το κράτος πρέπει να συμβάλλει και στην αύξηση της αποδοτικότητας της οικονομάς και του πλούτου (σ.337). Είναι ο λεγόμενος δρόμος της νέας Μικτής Οικονομίας Δεν αποφεύγει να αναφέρει τον «Τρίτο Δρόμο» ως τον δρόμο για τη βιώσιμη μικτή οικονομία σ’ ένα συνδυασμό του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα της οικονομίες, της αγοράς, του κράτους και της κοινωνίας των πολιτών (σ. 432).

Ο πυρήνας της ουσίας του πονήματος είναι η βιώσιμη κοινωνία με την ευρύτερη έννοια η οποία περιλαμβάνει το περιβάλλον, την οικονομία, την ευημερία, την ανάπτυξη, το βιώσιμο κοινωνικό κεφάλαιο με τους δημοκρατικούς θεσμούς και τη βιώσιμη κοινωνία (σ. 153). Αυτός ο τύπος της κοινωνίας συνδυασμένος στη στόχευση της ευημερίας προκαλεί μια κοινωνική άμβλυνση των ανισοτήτων εισοδημάτων, πλούτου και ευκαιριών προς όφελος των πολιτών(σ. 361). Ουσιαστικά, παρέχονται έτσι με ασφάλεια οι δυο ευγενείς τομείς που κατά των Piketty (διεθνής γάλλος οικονομολόγος) είναι η υγεία, η παιδεία και συμπληρωματικά η εργασία (σ. 271).

Η νέα μεικτή οικονομία και η βιώσιμη κοινωνία ικανοποιούν τις βασικές ανάγκες του ευ ζην που διακρίνονται σε έξι κατηγορίες (σ. 268):
• Ανάγκες διατροφής
• Ανάγκες υγείας
• Στεγαστικές ανάγκες
• Ανάγκες εκπαιδευτικής κατάρτισης και υγείας
• Πολιτιστικές, πνευματικές και αθλητικές ανάγκες
• Ανάγκες αναψυχής και ψυχαγωγίας

Το βιβλίο πλησιάζει με ιδανικό τρόπο το θέμα της παγκοσμιοποίησης, μέσα από μια χωρική και γεωοικονομική ανάλυση των μεγάλων «παικτών» της που θέτει έξυπνα ο συγγραφέας το σύγχρονο δίλημμα «μπορούμε να περιορίσουμε την παγκοσμιοποίηση ή να παγκοσμιοποιήσουμε τη δημοκρατία;» (σ. 594).

Η απάντηση έρχεται με το πρόκριμα της βιωσιμότητας του παγκόσμιου συστήματος, ενισχύοντας την ηπιότερη παγκοσμιοποίηση μ’ ένα συνδυασμό εθνικής και παγκόσμιας διακυβέρνησης. Αυτή η παγκόσμια διακυβέρνηση πρέπει να προωθεί όχι την υπερπαγκοσμιοποίηση, αλλά μια ηπιότερη παγκοσμιοποίηση μέσα από ένα κύκλο δομικών μεταρρυθμίσεων (σ. 599).

Σχετικές σκέψεις για τις πέντε βασικές μεταρρυθμίσεις που οφείλουν να προγραμματίσουν για μια ήπια μορφή παγκοσμιοποίησης αποτελούμενη συνδυαστικά μεταξύ εθνικής και παγκόσμιας διακυβέρνησης είναι (σ. 588):
1. Η αναχαίτιση της υπερπαγκοσμιοποίησης
2. Η εξασφάλιση της βιωσιμότητας του παγκόσμιου συστήματος
3. Η δημιουργία ενός δίκαιου παγκοσμίου συστήματος
4. Ο εξανθρωπισμός του παγκόσμιου συστήματος και περιβαλλοντικών προβλημάτων και η διάχυση των οφελών της παγκοσμιοποίησης σε όλες τις χώρες και σε όλα τα κοινωνικά στρώματα
5. Ο εκδημοκρατισμός του παγκοσμίου συστήματος με την ενίσχυση των νέων διεθνών θεσμών.
Το βιβλίο ανακαλύπτει το νέο όραμα της βιώσιμης κοινωνίας της ευημερίας, καταγράφοντας ένα πλήθος προτεραιοτήτων για την επιδιωκόμενη εξασφάλιση της διαβιώσης του ανθρώπου, της ποιότητας της ζωής και τη γενίκευση της ευημερίας (σ. 642).

Αντιμετωπίζει δυναμικά την άμβλυνση των αναφερόμενων ανισοτήτων μέσα από συγκεκριμένα μέτρα, σε συνδυασμό με την εκπαίδευση και την κοινωνία της γνώσης ως αντίδοτο για την τελική στόχευση της βιώσιμης κοινωνίας ως βάση του επιθυμητού βιώσιμου αναπτυξιακού μοντέλου (σσ.650,685).

Η κατακλείδα δείχνει ότι ένας νέος αναγκαίος εξανθρωπισμός γεννιέται στο διεθνές σύστημα, στην έδραση της ανθρωποκεντρικής βιώσιμης κοινωνίας.
Μιας κοινωνίας που θα εμπλουτίσει τα θετικά κοινωνικοπολιτικά επιτεύγματα του 20ου αιώνα με τις νέες ροπές των εξελίξεων του 21ου αιώνα για ένα «επιθυμητό μέλλον» (σ. 717):

➢ Πράσινος μετασχηματισμός
➢ Ψηφιακός μετασχηματισμός
➢ Άμβλυνση της οικονομικής ανισότητας μεταξύ αναπτυσσόμενων και ανεπτυγμένων χωρών
➢ Βελτίωση του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης
➢ Προστασία του περιβάλλοντος
➢ Ενίσχυση κοινωνικής συνοχής
➢ Αντιμετώπιση ζητημάτων παγκόσμιας υγείας και ασφαλείας
➢ Έλεγχος της υπέρβασης της βιοϊκανότητας του πλανήτη
➢ Αποφυγή των γεωπολιτικών, πολιτισμικών και θρησκευτικών συγκρούσεων

Η αισιόδοξη και επιθυμητή πρόβλεψη για τον 21ο αιώνα είναι να επικρατήσουν οι προοδευτικές θετικές ροπές, ως αποτέλεσμα στον εξανθρωπισμό του διεθνούς συστήματος και της κοινωνίας και τη δημιουργία μιας βιώσιμης κοινωνίας της ευημερίας (σ. 718).

Το βιβλίο είναι ένας πλήρης, πολυθεματικός τόμος, για να μπορούμε να αντιληφθούμε τα σύνθετα προβλήματα του χθες, τις πολυμορφικές δυσκολίες του σήμερα και το ιδανικό όραμα μιας εξισωτικής, βιώσιμης κοινωνίας του αύριο. Είναι ένα μικρό «διαμάντι» για την βιβλιοθήκη των ενεργών πολιτών.
Χρόνια Πολλά με ελπίδα για μια βιώσιμη κοινωνία…

* Ο Αγαπητός Ξάνθης είναι μεταδιδακτορικός υπότροφος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, σε θέματα διεθνών σχέσεων, γεωοικονομίας και αειφόρου ανάπτυξης των νησιών και μέλος του Εργαστηρίου Μεσογειακής Πολιτικής του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών.