Τα σύγχρονα μουσεία χρειάζονται στρατηγική, τα καφέ έπονται...

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Πόλυ Χατζημάρκου
Msc Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων
Ιστορικός Τέχνης και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

Ας βάλω έναν τίτλο ως μια αρχή στις σκέψεις μου: Το καφέ εντός ενός μουσείου οφείλει να είναι η συνέχεια της εμπειρίας που προσφέρει το μουσείο.

Και τώρα, εξηγούμαι: Διάβασα στη «Ροδιακή» πριν ελάχιστες μέρες ότι τμήμα ενός από τους 4 εκθεσιακούς χώρους του μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης Ρόδου (συγκεκριμένα, στη Νέα Πτέρυγα Νεστοριδείου Μελάθρου), θα εκμισθωθεί ως κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος μετά από δημοπρασία και ότι το θέμα έρχεται για έγκριση στο δημοτικό συμβούλιο της 28ης Ιουλίου.

Αποσβολωμένη, το επιβεβαίωσα, ανατρέχοντας στην ημερήσια διάταξη: 7ο θέμα με τίτλο «Αξιοποίηση τμήματος του κτηρίου Μοντέρνας Τέχνης (Εισηγητής: αντιδήμαρχος Β. Μανέττας).

Αυτό, κυρίες και κύριοι της δημοτικής αρχής, δεν είναι «αξιοποίηση». Είναι ασχετοσύνη και αδιαφορία για μια ουσιαστική τοπική πολιτιστική ανάπτυξη. Είναι ακόμα ένα «ξεπούλημα» μέρους της δημοτικής περιουσίας -δηλαδή της περιουσίας όλων των Ροδίων-, για να γίνει ακόμα ένα καφέ, αλλού ένα μπιτσόμπαρο, κ.ο.κ.

Οι λόγοι; Χωρίς μουσειακή στρατηγική και σχεδιασμό, χωρίς επιμελητές και καλλιτεχνική διεύθυνση, χωρίς εικαστικό πρόγραμμα (ούτε μία σοβαρή περιοδική έκθεση ολόκληρο το καλοκαίρι), χωρίς οικονομικό σχέδιο, χωρίς επισκέπτες, χωρίς την ανάπτυξη σύγχρονων υπηρεσιών ώστε να παρέχεται υλικό για τη «μουσειακή εμπειρία» και τον «ενεργητικό επισκέπτη», χωρίς πολλά ακόμη, είναι μάλλον αναμενόμενα μίζερο να χρησιμοποιούν φθηνές δικαιολογίες, τύπου «...το σκεπτικό έγκειται στην εξυπηρέτηση των σκοπών του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης και των επισκεπτών του αλλά και στην ενίσχυση των εσόδων του».

Ας μας εξηγήσουν όμως, ποιοι είναι ακριβώς οι σκοποί του μουσείου και ποιοι αυτοί των επισκεπτών του. Γιατί θα ξεχάσουμε και αυτά που ξέρουμε και όσα βιώνουμε πάνω σ’ αυτό το νησί.

Κύρια στρατηγική κατεύθυνση των μουσείων είναι να μεταμορφώνουν τον κόσμο για ένα καλύτερο μέλλον, να αποτελούν φορείς κοινωνικών αλλαγών και βιώσιμης ανάπτυξης.

Ναι, όλοι οι χώροι πολιτισμού, ιστορίας και τέχνης στον κόσμο, που έχουν τον απαραίτητο χώρο -ξέχωρο από τους εκθεσιακούς-, και σέβονται τις ανάγκες του επισκέπτη για μάθηση και αναψυχή, διαθέτουν καφέ και/ή εστιατόρια.

Είναι όμως απολύτως εναρμονισμένα με τον σκοπό και το όραμα της πολιτισμικής μονάδας.

Είναι οργανικό τους κομμάτι στην προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών, οι οποίες ξεκινούν -πρωτίστως- από τις εκθέσεις και τις καλλιτεχνικές παραγωγές και συνέργειες.

Θα δώσω δύο-τρία μόνο παραδείγματα από την ελληνική πραγματικότητα και τα μουσεία που γίνονται σημείο συνάντησης για ντόπιους flâneurs, φιλότεχνους, τουρίστες, παρέες κ.λπ.:

1. Το Cycladic café του μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με το υποβλητικό στέγαστρο-γλυπτό του Στέλιου Κόη που αλλάζει διακοσμητικές πινελιές ανάλογα με τη μεγάλη περιοδική έκθεση που φιλοξενείται. Ένας «κήπος» εντός του μουσείου, με έμπνευση από τις μόνιμες συλλογές και τις λιτές κυκλαδικές γραμμές, τα παιχνίδια του φωτός και το πράσινο των ψηλών φυτών που φτάνουν στον όροφο του αιθρίου.

2. Η ταράτσα του νεοκλασικού μουσείου Μπενάκη (Ισλαμικής Τέχνης), ένα ησυχαστήριο στην αστική καρδιά, με εμβληματικό σήμα το έργο «Imagine a Palm Tree» της Βρετανής εικαστικού Navine G. Khan-Dossos που συνομιλεί με την ιστορία του φοινικόδεντρου στην Αθήνα. Φυσικά και τα υπόλοιπα κτήρια του ίδιου μουσείου στην Κουμπάρη, την Πειραιώς κ.λπ.

3. Το μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας με το Natu Restaurant και τον απόλυτο σεβασμό στην αρχιτεκτονική, την περιβαλλοντική συνείδηση και τη φιλοσοφία του μουσείου.

Με λίγα λόγια: Η Ρόδος, είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα, που διαθέτει σημαντικούς πόρους και υποδομές, και βεβαίως, μια σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά –υλική και άυλη.

Δυστυχώς όμως, τα «δείγματα γραφής» μιας ουσιαστικής πολιτισμικής στρατηγικής και προβολής των μουσείων, των σύγχρονων καλλιτεχνών και της κληρονομιάς της, μας απογοητεύουν χρόνια τώρα.

Πρέπει να γίνει έμπρακτα κατανοητό ότι οι κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις, έχουν μετασχηματίσει

α) τις ανάγκες και επιθυμίες των επισκεπτών για ενεργητική μάθηση και ψυχαγωγία,

β) το πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα η μουσειακή επικοινωνία και γ) τον βαθμό συμμετοχικότητας των μουσείων στην κοινωνική συνοχή και ανάπτυξη.

Δεδομένης της σύγχρονης σχετικότητας (relevance) του πολιτισμού και των τεχνών καθώς και του ψηφιακού και παγκοσμιοποιημένου εκδημοκρατισμού της γνώσης και της πληροφορίας, τα μουσεία οδηγούνται στην αναθεώρηση του παραδοσιακού τους ρόλου. Αναπροσαρμόζουν τους τρόπους που εμπλέκουν δημιουργικά τα διαφορετικά κοινά τους.

Επιπλέον, η ανταγωνιστική «βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου» με προϊόντα θεάματος και αναψυχής αλλά και η συρρίκνωση των κρατικών χρηματοδοτήσεων στις δημόσιες πολιτιστικές μονάδες, στρέφουν τα μουσεία σε διαφοροποιημένες και περισσότερο εξωστρεφείς στρατηγικές, δηλαδή σε σχεδιασμό, προγραμματισμό, παραγωγή, διαχείριση και επικοινωνία των πολιτιστικών αγαθών σύμφυτων με τις νέες κοινωνικές και πολιτισμικές τάσεις.

Υ.Γ.: Για όλα τα παραπάνω -και επειδή η πολιτιστική ανάπτυξη στο νησί μου με αφορά-, είναι στη διάθεση όλων η δημοσιευμένη διπλωματική μου με θέμα: «Πολιτιστική επικοινωνία, περιφερειακά μουσεία και ψηφιακή τεχνολογία: Προτάσεις για την επικοινωνιακή διαχείριση στο μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης δήμου Ρόδου»(2019).

Είναι μια όσο το δυνατόν πιο εμπεριστατωμένη μελέτη στο τρίπτυχο της ολιστικής στρατηγικής επικοινωνίας, της εφαρμογής των νέων μέσων για την προώθηση της πολιτιστικής ποικιλομορφίας και την ανάπτυξη της υποκειμενικής/κοινωνικής δόμησης της μουσειακής εμπειρίας στα δημοτικά περιφερειακά μουσείων τεχνών, μέσα από την πρωτότυπη μελέτη περίπτωσης του μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης.