Το φονικό του πρωτομάρτυρα Ολυμπίτη Νιοτή, 22 χρόνια πριν την επανάσταση της Καρπάθου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Μανώλης Δημελλάς
στα «Καρπαθιακά Νέα»

Λίγες ημέρες πριν από τα δραματικά αιματηρά γεγονότα του Αυγούστου 1922 και τον φόνο του πρωτομάρτυρα Ολυμπίτη Νικολάου Εμμ. Νιοτή στο Απέρι είναι αδήριτη ανάγκη όχι μόνο να μη διαγράψουμε την ιστορία του τόπου, αλλά να την κάνουμε όσο το δυνατό πιο γνωστή και ιδιαίτερα στις νέες γενιές.

Τα δραματικά γεγονότα εξελίχθηκαν στην αρχή της δεκαετίας του 1920, όταν τοποθετήθηκε στην Ρόδο ο Alessandro De Bosdari, ως νέος διοικητής της Δωδεκανήσου. Ο ελληνικός Τύπος χαρακτηρίζει τον Ιταλό διπλωμάτη ως έκφυλο, ανήθικο τύπο με φαύλη και σκοτεινή ζωή.
Η πρώτη εκδήλωση, με αυτό το θέμα, πραγματοποιήθηκε στην Όλυμπο της Καρπάθου, γενέθλιο τόπο του Νικ. Μιχ. Νιοτή, στις 25/8/2012, με εισήγηση και με το συντονισμό του ερευνητή και συμβούλου πολιτισμού του Επαρχείου Καρπάθου Κάσου Γιώργου Ν. Τσαμπανάκη, για να τιμηθούν τα 90 χρόνια από τη θυσία του πρωτομάρτυρα της καρπαθιακής Ελευθερίας Νικολάου Νιοτή.

Η μαρμάρινη πλάκα με αναφορά στον Νικ. Νιοτή κατασκευάστηκε με τη φροντίδα του Γ. Ν. Τσαμπανάκη και προγραμματίστηκε να τοποθετηθεί στο σπίτι που γεννήθηκε ο Νικ. Νιοτής, το οποίο βρίσκεται στη συνοικία Σκαλιάκια της Ολύμπου και να αποκαλυφθεί στο πλαίσιο σεμνής τελετής. Δυστυχώς όμως ο προγραμματισμός αυτός ακυρώθηκε μετά από απόφαση του τότε δημάρχου Καρπάθου Μιχάλη Φρ. Χανιώτη και ουδέποτε έκτοτε υλοποιήθηκε. Παραμένει η απορία μας για εκείνη τη ματαίωση.

Τα βάσανα των Δωδεκανησίων που έχουν ξεκινήσει από την αρχή του ΄12, δείχνουν να μην έχουν τελειωμό και τότε απέκτησαν ταυτότητα. Πρόκειται για έναν πρέσβη, που για να αποκτήσει τη θετική στάση της ηγεσίας της φασιστικής διοίκησης της Ρώμης και ανθέλληνας όπως ήταν, πίστεψε στη γρήγορη αποδόμηση του ελληνικού στοιχείου. Το καλοκαίρι του 1922 οι Ιταλοί αποφασίζουν να κάνουν απογραφή κατοίκων και αρίθμηση κατοικιών με τη βία.Στις αρχές του Αυγούστου ένα ιταλικό αντιτορπιλικό αποβιβάζει 150 στρατιώτες στα Πηγάδια. Ο κατακτητής ήταν αποφασισμένος, παρεμβαίνει στην ήδη σκληρή καθημερινότητα, όμως βρίσκει απέναντί του τον κατά τα άλλα φιλειρηνικό και μετρημένο Καρπάθιο.

Ας διαβάσουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από την εφημερίδα «Η Φωνή της Καρπάθου», (1935) του Βωλαδιώτη και γερού πατριώτη Χαράλαμπου Κάσσιου:
«…Την πρώτη επίθεσην οι Ιταλοί εδέχθησαν από τας γυναίκας και τους φοιτητάς οι οποίοι ευρίσκοντο τότε εις την Κάρπαθον δια ολίγων, εις την οποία οι Ιταλοί απήντων με πυκνούς πυροβολισμούς. Ούτως δε πυροβολούντες εισήρχοντο εις την πόλη προκαλούντες τον πανικό των κατοίκων οι οποίοι έσπευδον να εισέλθωσι εις τας οικίας των.

Μέσα σε όλο αυτό το κυνηγητό ο Νικόλαος Νιοτής ευρίσκετο της θύρας της οικίας του έτοιμος όπως εισέλθει, ο Ιταλός Μαρισάλος επυροβόλησε δια του περιστρόφου του τρεις και τον άφησε άπνουν.
Οι Ιταλοί φοβηθέντες τας συνέπειες της άγριας ταύτης δολοφονίας και πληροφορηθέντες την άφιξιν των ηρωικών Μενεδιατών οι οποίοι ήρχοντο ένοπλοι προς ενίσχυσιν, έσπευσαν να εγκαταλείψουν το Απέρι και πανικόβλητοι τράπηκαν προς τα Πηγάδια όπου και ευρίσκον προστασίαν από το αντιτορπιλικόν και την λοιπή δύναμιν Διοικήσεως.

Οι κάτοικοι του Απερίου καθώς και των λοιπών χωριών παραλάβοντες το πτώμα του ανάνδρως φονευθέντος Νιοτή μετέφερον εις τον Μητροπολιτικόν ναόν όπου και εγένετο μεγαλοπρεπέστατη κηδεία καθ΄ην εξεφωνήθησαν πατριωτικοί λόγοι υπό διαφόρων λογίων και προκρίτων». (24 Αυγούστου 1922, Απέρι).
Ο Νικόλας Νιοτής ήταν γέννημα-θρέμμα της Ολύμπου, από νεαρή ηλικία μετανάστευσε στην Αμερική και στην επιστροφή του γνώρισε και παντρεύτηκε με Απερίτισσα, έτσι έμεινε στο Απέρι και άνοιξε κουρείο.

Στην προσπάθειά του να ανοίξει το κατάστημά του έβγαλε ένα μεγάλο κλειδί από την τσέπη του, ο Ιταλός Μαρεσάλλος Σύλβιο ντε Ρικάρντι νόμισε ότι κρατούσε όπλο και δεν δίστασε να τον σκοτώσει (Μανώλης Κασσώτης, Η Κάρπαθος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο).
Κατά την ιατροδικαστική εξέταση που ακολούθησε διαπιστώθηκε τραύμα από πυροβόλο όπλο στο αριστερό ημιθωράκιο. Υπογράφουν οι γιατροί Γεώργιος Εμμ. Παπαδόπουλος και Εμμ. Μιχαηλίδης (Αρχείο Γεωργίου Τσαμπανάκη).

Τη δολοφονία του Νικολάου Εμμ. Νιοτή ακολούθησε μια απίστευτα δραματική συνέχεια, μάλιστα αξίζει να αναφέρουμε ότι η απογραφή στο Απέρι ματαιώθηκε. Όμως, μόλις τρία 24ωρα έπειτα από το φονικό κι ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό έφτασε στην Κάρπαθο, για να φέρει τα οστά του γιου του δολοφονημένου Νικόλα, του Εμμανουήλ Νιοτή. Ο νέος υπηρετούσε στον αμερικανικό στρατό και σκοτώθηκε στη Γαλλία.
Ο πατέρας δεν θα έθαβε το γιο, μα η μοίρα τα έφερε να τον συναντήσει στον ουρανό της Καρπάθου.

Σε όλα τα χωριά οι αντιστάσεις ήταν δυναμικές, πριν τα αιματηρά γεγονότα του Απερίου, οι Ιταλοί επιχείρησαν να κάνουν καταγραφή στις Μενετές. Σύμφωνα με τηλεγράφημα στις εφημερίδες, τρεις γέροντες με εξήντα γυναίκες ύψωσαν τη γαλανόλευκη στον ιστό της εκκλησίας. Υπεράσπισαν για δυο μέρες τη σημαία όμως την επομένη από πείνα και δίψα παραδόθηκαν στον Ιταλικό στρατό που πολιορκούσε το χωριό.
Μάλιστα, ο Ιταλός διοικητής Bixio έβγαλε λόγο από το κεφαλόσκαλο της εκκλησίας και είπε πως η Ιταλία είναι μια μεγάλη δύναμη και έπρεπε να τη σέβονται.

Απάντηση του έδωσε ο παπα Νικόλαος Σακελλαρίδης:
«Μας είπατε ότι ήρθατε να μας ελευθερώσετε και μας υποσχεθήκατε ότι θα μας δώσετε στην Ελλάδα. Και τώρα έρχεστε και ζητάτε φόρους. Δε σας θέλουμε, να φύγετε, να πάτε στο καλό, στην ευχή του Θεού».
Ο Ιταλός αξιωματικός απευθύνθηκε στο χωριό:«βλέπετε αυτόν τον τοίχο» και έδειξε τον καστρότοιχο της εκκλησιάς, «αυτός είναι η Ιταλία και αυτό το αυγό» που κρατούσε στο χέρι του «είναι η πατρίδα σας, η Ελλάδα. Αν πετάξω το αυγό στον τοίχο ποιο θα σπάσει;»

«Ο τοίχος»! Βροντοφώναξαν οι Μενεδιάτες!
Ακολούθησε συμπλοκή και δεν έγινε η καταμέτρηση.
Το αποτέλεσμα ήταν η επιβολή προστίμου 800 φράγκων, στον γιατρό Βασίλη Οικονομίδη, στον διευθυντή του σχολείου Μηνά Σακελλαρίδη αλλά και από 400 φράγκα στους δασκάλουςΑριστείδη Χατζηκωστή και στον Σακελάρη Σακελλαρίδη, ακόμη και στη Μαρία Χωρατατζή, για υποκίνηση και ξεσηκωμό του χωριού εναντίον των Ιταλών. Οι Οικονομίδης, Σακελλαρίδης και Χατζηκωστής αρνούμενοι να πληρώσουν το πρόστιμο στάλθηκαν με αντιτορπιλικό στις φυλακές Ρόδου όπου και βασανίστηκαν, τους απελευθέρωσαν έπειτα από τρεις βδομάδες και τους έστειλαν πίσω στις Μενετές, με τον όρο να πείσουν τους εκεί κατοίκους να μη σβήνουν τους αριθμούς από τα σπίτια, αλλά και να απογράφονται στις Ιταλικές αρχές.

Μόνο ο δάσκαλος Σακελάρης Σακελλαρίδης πλήρωσε τελικά τα 200 φράγκα πρόστιμο, για παραδειγματισμό όπως γράφτηκε, όμως επέστρεψε στο χωριό περισσότερο πεισμωμένος.
Αλλά και στην Όλυμπο τα πράγματα δεν είχαν καλύτερη εξέλιξη, ο δήμαρχος Εμμανουήλ Σακέλλης αρνήθηκε να συνεργαστεί με τους Ιταλούς για την αρίθμηση των σπιτιών με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στη φυλακή. Το χωριό σύσσωμο ξεσηκώθηκε, και μάλιστα σε ένα από τα επεισόδια οι Ιταλοί πρόταξαν τα όπλα, όμως οι γυναίκες βγήκαν μπροστά. Μάλιστα, όπως καταγράφει ο Μανώλης Κασσώτης, η Θετεκού του Μηνατσή πέταξε ένα φουρνοκόνταρο στον Ιταλό που τη σημάδευε με το όπλο, με αυτή την πίεση οι κατακτητές έκαναν πίσω και έφυγαν άπραγοι και από την Όλυμπο.

Με αφορμή τα «νούμερα», την αρίθμηση των κατοικιών και την απογραφή των κατοίκων, έχουμε τον πρώτο ξεσηκωμό των Καρπαθίων, που μπορεί να μην είχε ουσιαστικό αποτέλεσμα, όμως κρατούσε αναμμένη τη φλόγα για λευτεριά, τόσο που ο καπνός της σα να φάνηκε σε ολόκληρη την Ελλάδα. Πρόκειται για ακόμη μια απόδειξη για την ισχυρή θέληση του Καρπάθιου για λευτεριά, τίποτε δεν συνέβη τυχαία ή κατά λάθος, την 5η Οκτωβρίου του 1944, η Επανάσταση της Καρπάθου ήταν μια ώριμη κίνηση των Μενετών, αποτέλεσμα της βίας, του φασισμού και των μυστικών ζυμώσεων, που καλλιεργήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια στον τόπο.

Ακόμη μια εύλογη απορία, αν και έχουν περάσει σχεδόν 70 χρόνια από την τοποθέτηση του Μνημείου Ηρώων μπροστά στο Επαρχείο Πηγαδίων ωστόσο οι αρμόδιοι (δήμος και Επαρχείο) δεν έχουν φροντίσει να αναγράψουν και τα ονόματα των υπόλοιπων Καρπαθίων που χάθηκαν στους πολέμους. Αναφέρονται μόνο 24 ονόματα, απουσιάζει και αυτό του πρωτομάρτυρα Νικολάου Εμμ. Νιοτή. Το δημοσιευόμενο υλικό προέρχεται και από το αρχείο του Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη, τότε αντιπροέδρου και υπεύθυνου Δράσης του Διοικ. Συμβ. του Πολιτιστικού Οργανισμού Κοινότητας Ολύμπου Καρπάθου και μετέπειτα προέδρου του Δ.Σ. του Πολιτισμικού Οργανισμού Ολύμπου Καρπάθου (Π.ΟΡ.Ο.Κ.) Ν.Π.Δ.Δ. του δήμου Καρπάθου. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τις εφημερίδες «Αυγή της Καρπάθου» και «Η φωνή της Καρπάθου», καθώς και από το βιβλίο του Μανώλη Κασσώτη, «Η Κάρπαθος στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο».