Μεγάλος αριθμός υπεραιωνόβιων ελαιόδεντρων στο νησί της Ρόδου
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 1914 ΦΟΡΕΣ
Ολοκληρώθηκε η έρευνα που διεξήγαγε από το 2021 η διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου για την καταγραφή των υπεραιωνόβιων ελαιόδεντρων στα νησιά μας με σκοπό την προστασία και την ανάδειξή τους ως στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Τα αποτελέσματά της σε ό,τι αφορά την περιοχή μας παρουσιάστηκαν χθες στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου, παρουσία του εντεταλμένου περιφερειακού συμβούλου Αγροτικής Οικονομίας Φιλήμονα Ζαννετίδη και του γενικού διευθυντή Γιάννη Πουλή, από τον γεωπόνο της διεύθυνσης Σάββα Μαστόρου.
Όπως δήλωσε ο κ. Ζαννετίδης, έχει δοθεί εντολή στις αρμόδιες υπηρεσίες να προχωρήσουν στο επόμενο στάδιο που είναι η διευθέτηση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος ώστε να ξέρουμε πού ανήκουν αυτά τα ελαιόδεντρα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συναίνεση για να προχωρήσουμε στο επόμενο στάδιο που θα είναι η προστασία τους με την αναγκαία περίφραξη και η αποτύπωση πληροφοριών που θα υπάρχουν σε ειδικές πινακίδες, καθώς και η σήμανση στους τουριστικούς χάρτες της περιοχής μας.
Από την πλευρά του ο κ. Μαστόρου, υπογράμμισε ότι ήταν αρκετά ενδιαφέρον το αντικείμενο και στην πορεία παρά τις δυσκολίες διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν αρκετά πράγματα να πούμε για τις υπεραιωνόβιες ελιές που υπάρχουν στα νησιά μας. Σύμφωνα με τον ίδιο ο αριθμός των ελαιοδέντρων που δηλώθηκε ήταν πάνω από 500 ενώ έγινε εκτίμηση σε 166 από τα οποία τα 71 ελαιόδεντρα φαίνεται να έχουν σημασία με ηλικία πάνω από 400 έτη. Από τα 71 τα 9 είναι ιδιαίτερα σημαντικά με ηλικία που ξεπερνάει τα 800 έτη, ενώ μια περίπτωση από τις 9, ενδεχομένως να αφορά ελαιόδεντρο άνω των 2.000 ετών για το οποίο απαιτείται περεταίρω διερεύνηση.
Τα υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα
Αναφερόμενος αναλυτικά στην ελιά και την ύπαρξή τους στους αιώνες, ο γεωπόνος της διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας δήλωσε τα εξής: Ό Μεσογειακός χώρος και η ιδιαίτερα η Ελλάδα αποτελεί τον φυσικό οικότοπο και πατρίδα της ελιάς. Από αρχαιολογικές έρευνες στις Κυκλάδες και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας βρέθηκαν απολιθωμένα φύλλα ελιάς ηλικίας 50.000-60.000 ετών. Η ελιά και το ελαιόλαδο εκτός από τη βασική της σημασία στη διατροφή των Ελλήνων αλλά και την οικονομία, έχει και μέγιστη συμβολική αξία με προεκτάσεις στον καθορισμό της εθνικής μας ταυτότητας.
Το ελαιόδεντρο έχει την ιδιότητα να επιβιώνει για πολλές εκατοντάδες έτη ακόμα και χιλιετίες παραμένοντας πολλές φορές παραγωγικό.
Αυτό συμβαίνει λόγω της αργής ανάπτυξης του δέντρου που για λόγους προστασίας του από τα θερμά και ξηρά καλοκαίρια της Μεσογείου, έχει προσαρμοστεί στο να μειώνει το ρυθμό φωτοσύνθεσής του.
Επίσης, έχει την ιδιαιτερότητα έκφυσης πολλών παραφυάδων που τροφοδοτούν το ριζικό σύστημα σε περίπτωση που το δέντρο αντιμετωπίζει προβλήματα.
Υπάρχει σημαντική δυσκολία στην ακριβή διαπίστωση της ηλικίας ενός ελαιοδέντρου με σύγχρονες μεθόδους όπως είναι ο ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα -14. Αυτό ισχύει καθώς το κέντρο του κορμού της ελιάς δεν διατηρείται ακέραιο. Άρα αυτή η μέθοδος δεν μπορεί να είναι αξιόπιστη. Η μέθοδος εκτίμησης της ηλικίας των δέντρων με μέτρηση των αυξητικών δακτυλίων του δέντρου είναι αρκετά αξιόπιστη.
Όμως επίσης στα υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα είναι δύσκολη η εφαρμογή της καθώς υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθεί ζημιά αλλά και γιατί το κέντρο του κορμού της ελιάς είναι κούφιο. Η δυσκολία στην εκτίμηση της ηλικίας των ελαιοδέντρων οδήγησε σε ανάπτυξη διάφορων μαθηματικών τύπων που βασίζονται στην ακτίνα του δέντρου και στην απόσταση μεταξύ των δακτυλίων ανάπτυξης.
Είναι μια μέθοδος που μπορεί να εκτιμήσει την ηλικία με αρκετό σφάλμα, ωστόσο μας δίνει μια τάξη μεγέθους.
Κάποιοι αναφέρουν ότι το αρχαιότερο ελαιόδεντρο του κόσμου βρίσκεται στο Λίβανο και ονομάζεται «οι αδελφές του Νώε» με εκτιμώμενη ηλικία τα 5.000 έτη και αποτελείται από 16 δέντρα (παραφυάδες του μητρικού). Πολλοί θεωρούν ότι η αρχαιότερη ελιά στον κόσμο βρίσκεται στη Βηθλεέμ.
Ειδικοί από την Ευρώπη και την Ιαπωνία έχουν διαπιστώσει την ύπαρξη ενός δέντρου ελιάς ηλικίας μεταξύ 4.000 και 5.000 ετών. Αυτό το δέντρο έχει ονομαστεί “Al Badawi”, που σημαίνει «Ο Μεγάλος». Υπάρχει όμως και η «Ελιά των Βουβών» (Κρήτη). Επίσης από πολλούς θεωρείται ότι είναι η αρχαιότερη ελιά στον κόσμο με ηλικία 2.500-5.000 έτη. (Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης) ενώ υπάρχει και η «Γεροντοελιά» στ΄Αδησαρού της Νάξου, που επίσης διεκδικεί τον τίτλο της αρχαιότερης ελιάς στον κόσμο με εκτιμώμενη ηλικία τα 5.000 έτη.
Η έρευνα της περιφέρειας
Σύμφωνα με όσα είπε ο κ. Μαστόρου με αφορμή την καταστροφή αιωνόβιων ελαιόδεντρων στη Ρόδο η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου πήρε την πρωτοβουλία για την καταγραφή, προστασία και ανάδειξη των υπεραιωνόβιων ελαιοδέντρων της περιφέρειας.
Στις 13/4/2021 δημοσιεύεται στον Τύπο πρόσκληση σε ενδιαφερόμενους που κατέχουν ή γνωρίζουν ελαιόδεντρα μεγάλης ηλικίας, ώστε να τα καταγράψει η Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας.
Στα Δωδεκάνησα εκδήλωσαν ενδιαφέρον 45 πολίτες. Πολλοί από αυτούς δεν ήταν ιδιοκτήτες αλλά από ευαισθησία και ενδιαφέρον δήλωσαν ελαιόδεντρα που γνωρίζουν. Ο αριθμός των ελαιοδέντρων που δηλώθηκε ήταν πάνω από 500 εκ των οποίων ωστόσο αποδείχθηκε πριν την επιτόπια εκτίμηση ότι πολλά από αυτά ήταν υπερεκτιμημένα. Υπήρξαν και μηνύματα στα social media με φωτογραφίες από πολίτες ακόμα και από τουρίστες
Έγινε εκτίμηση σε 166 ελαιόδεντρα. Εξ αυτών τα 71 ελαιόδεντρα φαίνεται να έχουν σημασία (πάνω από 400 έτη). Από τα 71 τα 9 είναι ιδιαίτερα σημαντικά με ηλικία που ξεπερνάει τα 800 έτη. Μια περίπτωση από τις 9 ενδεχομένως να είναι άνω των 2.000 ετών (απαιτείται περεταίρω διερεύνηση).
Οι δυσκολίες
Αναφερόμενος στις δυσκολίες δήλωσε ότι κάποια δέντρα είχαν πολύ πυκνές και πολυάριθμες παραφυάδες, Κάποια δέντρα ήταν σε δασωμένες πλέον περιοχές με πυκνή βλάστηση που η προσέγγισή τους ήταν δύσκολη, ενώ ορισμένα δέντρα είχαν κοπεί μερικώς άρα έπρεπε να γίνουν υποθέσεις για την περίμετρο.
Σύμφωνα με την έρευνα παρατηρήθηκε ότι τα μεγαλύτερα σε ηλικία ελαιόδεντρα βρέθηκαν κοντά σε θρησκευτικούς χώρους λατρείας – εκκλησίες – μονές (Καλυθιές, Σιάννα, Ασκληπειό, Θεολόγος), Σε κάποιους παλιούς – αρχαίους οικισμούς (Σιάννα, Ασκληπειό) και σε όχθες ποταμών (Βάτι, Ασκληπειό)
Μάλιστα, στο Βάτι εντοπίστηκαν αρκετά σημαντικά ελαιόδεντρα που η ηλικία τους εκτιμάται ότι είναι άνω των 700 ετών, ενώ στο Ασκληπειό εκκρεμεί να διαπιστωθεί σε επόμενη επίσκεψη, η ηλικία συγκεκριμένου δέντρου η οποία αν επιβεβαιωθεί, εκτιμάται σε άνω των 2.500 ετών.
Σημειώνεται ότι μία περίπτωση στην Αρχίπολη αφορά ελιά μεγάλης ηλικίας πάνω στην οποία χτίστηκε τείχος αυλής.
Τέλος, όπως τόνισε ο κ. Μαστόρου για τις 9 περιπτώσεις που ξεχωρίζουν, η υπηρεσία θα προχωρήσει σε πιο εμπεριστατωμένη μελέτη προκειμένου να δει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια την ηλικία των δέντρων και να δώσει μέχρι το χειμώνα τα τελικά αποτελέσματα.
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
