Από τα γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της Ελλάδας και της Κύπρου: Οι Βρετανοί στην Κύπρο, με τη σάτιρα του στιχουργού Ανδρέα Μαγριπλή

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Κυριάκος Μιχ. Χονδρός
chondros.kyr@gmail.com

Ο αγώνας της Κύπρου (1955–1959) υπήρξε σκληρός και επίμονος.

Αναπτύχθηκε σε κρησφύγετα και σε ενέδρες, με πείσμα και θάρρος.

Ανάμεσα στον ελληνικό λαό, οι Δωδεκανήσιοι ένιωθαν κι αυτοί εθνική υπερηφάνεια για τον αγώνα αλλά και αγωνία για το αποτέλεσμα. Οι Δωδεκανήσιοι, που βίωσαν την Αγγλική κυριαρχία (1945 – 1947), στάθηκαν στο πλευρό των αδελφών Κυπρίων με πολλούς τρόπους.

Ο ένοπλος αντιαποικιακός αγώνας κατά της Βρετανικής κατοχής της μεγαλονήσου, είχε στόχο την ενσωμάτωση της Κύπρου στο ελληνικό κράτος. Γι’ αυτό και οι Δωδεκανήσιοι αμέσως μετά την απελευθέρωση, ευχόντουσαν σε κάθε ευκαιρία πως σειρά τώρα έχει η Κύπρος και το σύνθημα «Ένωση» κυριαρχούσε παντού, στις ιδιωτικές και δημόσιες συζητήσεις, στον Τύπο, στα τραγούδια, παντού. Οι Τουρκοκύπριοι, μη επιθυμώντας την Ένωση του νησιού με την Ελλάδα, τάχθηκαν κατά της αυτοδιάθεσης και συντάχθηκαν με τους Βρετανούς.

Η Βρετανική κυβέρνηση του Χάρολντ Μακμίλαν από τον Ιανουάριο του 1957, άρχισε να προετοιμάζει τη διχοτόμηση επιδιώκοντας ουσιαστικά να αναγκάσει τους Ελληνοκύπριους να εγκαταλείψουν το αίτημα για αυτοδιάθεση.

Οι Βρετανοί ενοχλημένοι από τη δράση της κυπριακής εκκλησίας, εξόρισαν (9 Μαρτίου 1956) τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τον Μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό στις Σεϋχέλλες.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις, δίσταζαν να αντιπαρατεθούν με την Αγγλία, λόγω της βοήθειας που αυτή είχε προσφέρει στα στρατεύματα εναντίον των κομμουνιστών.

Οι Δωδεκανήσιοι όμως στάθηκαν στο πλευρό των αδελφών Κυπρίων και ενημερωνόντουσαν, από τον ραδιοφωνικό σταθμό της Κύπρου. Ακόμα και το ακριτικό Καστελλόριζο, το πλησιέστερο νησί προς την Κύπρο, είχε στο κάθε σπίτι και στο κάθε κατάστημα φωτογραφίες του Εθνάρχη Μακάριου και δίπλα του Γεωργίου Γρίβα ή Διγενή.

Ένα από τα δραματικά γεγονότα της Κύπρου ήταν ο απαγχονισμός του Ευαγόρα Παλληκαρίδη (14 Μαρτίου 1957), σε ηλικία 18 ετών, δεν άφησε ασυγκίνητο τον πνευματικό κόσμο της Ρόδου. Ο εκπαιδευτικός και λογοτέχνης Φώτης Βαρέλης (1911-2012), έγραψε ένα από τα ωραιότερα ποίηματά του για τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη.

Ο Ανδρέας Μαγριπλής, με καταγωγή από το Καστελλόριζο και με ρίζες από τον ελληνισμό της Αιγύπτου (Κάϊρο), άρχισε από το 1945 να γράφει σατιρικά ποιήματα, συνέχισε με το στίχο τους να καυτηριάζει κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά και άλλα θέματα.

Παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα της Κύπρου, δημιούργησε μια σειρά στίχων, που φανερώνουν το βαθύ του πόθο να απαγκιστρωθεί η Κύπρος από τους Βρετανούς και ακόμα να σατιρίζει τους πρωταγωνιστές της κυπριακής τραγωδίας. Σατιρίζει αλλά και «πονά» συγχρόνως, γράφει για τους Βρετανούς, μετά τα όσα έπραξαν στην Κύπρο:
•
Σας μίσησαν οι Έλληνες, σας μίσησε ο λαός μας
ο πόνος των Κυπρίων είναι
και ο δικός μας.
Τόσο σας αγαπούσαμε γέροι,
παιδιά και νήπια
και την αγάπη μας αυτή
την κάνατε ερείπια.
•

Ο αγώνας των Κυπρίων, ώθησε το λαϊκό ποιητή Ανδρέα Μαγριπλή, με αρκετά υψηλό βαθμό έμπνευσης, και από δικές του εμπειρίες, να ασχοληθεί και να δημιουργήσει μια σειρά ποιημάτων, πολλά από τα οποία δημοσιεύθηκαν σε δωδεκανησιακές εφημερίες από τον Ιανουάριο μέχρι τον Ιούλιο του 1957.

Τίτλοι ποιημάτων του που αφορούν τον ένοπλο κυπριακό αγώνα του 1957:

•
Μολών Λαβέ.
Εάν υπάρχει Δίκαιο.
Είχε θυσιασθεί.
Εις τ’ ανάθεμα το ΝΑΤΟ.
Χαίρε ω χαίρε ελευθερία.
Τρομάρα σου!
Θάνατος ή Λευτεριά.
Και κει θα προσκυνήσουμε.
Θα μπούμε σε μπελάδες.
•

Για την καλύτερη κατανόηση, των δημιουργημάτων του, θα πρέπει κανείς να έχει υπόψη του, ορισμένα πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στα κυπριακά γεγονότα, όπως:

Αϊζεχάουέρ Ντουάιτ, (1890-1969) Αμερικανός πολιτικός και στρατιωτικός.

Αντάν Μεντερές, πρωθυπουργός της Τουρκίας (1899-1961).

Αυξεντίου Γρηγόρης (1828-1957) αγωνιστής της ΕΟΚΑ απέναντι στην Αγγλοκρατία.

Γρίβας Γεώργιος, ή Διγενής, (1897-1974). Ελληνοκύπριος αξιωματικός, πρωταγωνιστής για την απελευθέρωση της Κύπρου.

ΕΟΚΑ, Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (1955-1959).

Κιουτσούκ αγάς, Τούρκος αρχιληστής.

Μακάριος, Εθνάρχης της Κύπρου (1913-1977).

Σταίητ Ντηπάρτμεντ, Υπ. Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Τζον Φόστερ Ντάλλες, Βρετανός υπουργός Εξωτερικών.

Χάρντινγκ Τζων, ο δήμιος της Κύπρου (1896-1983).

Χάρολντ Μακ Μίλαν, πολιτικός (1894-1986).

Τον Φεβρουάριο του 1956, μετά τη διακοπή διαπραγματεύσεων του Μακαρίου με τον Χάρντινγκ, η Βρετανία δεν υπέβαλε πρόταση που να μην εμπλέκει πλέον κυριαρχικά την Άγκυρα.

Τον Μάρτιο του επόμενου χρόνου, ο Μακμίλλαν τονίζει στον Αϊζεχάουερ «Οι Τούρκοι είναι ο πιο σοβαρός μας σύμμαχος σ’ αυτήν την περιοχή του κόσμου και καμία λύση (σ.σ. του Κυπριακού), που τους θίγει δεν θα ήταν αποδεκτή».

•
Οι Αμερικανοί απεφάσισαν
με τόσο κυνισμό,
της Κύπρου όπως λένε
το διαμελισμό.
Προτείνουν κι ένα άλλο,
να γίνει αλλαγή
Κύπρος με Καστελλόριζο,
αυτό τους νοσταλγεί.
•

Εκείνη την περίοδο (Ιανουάριο 1957) γίνονται λεηλασίες και εμπρησμοί κατά των Κυπρίων:

•
Οι πράκτορες και οι φονιάδες των ιμπεριαλιστών
εξαπελύθησαν και πάλι ως είναι δε γνωστόν
στα μαγαζιά τα ελληνικά της πόλεως Λευκωσίας
κι ενήργησαν τους εμπρησμούς και τας λεηλασίας.
•

Και σε άλλους στίχους:

•
Κι ενώ ο Χάρτιγκ τον Κιουτσούκ στην Κύπρο εξωθεί
ο ΟΗΕ στέκει απαθής
και παρακολουθεί.
Και διερωτώμαι κύριοι
το τι έχει να γίνει
ποιος θα διαφυλάξει άραγε στον κόσμο την ειρήνη;
•

Όταν έφυγε από τη Ρόδο ο Άγγλος πρόξενος και πήγε στην Κρήτη, ο Χερστ, βρήκε έμπνευση ο Μαγριπλής να γράψει, μεταξύ άλλων στίχων:

•
Στην Κρήτη όμως που θα πας πρόσεξε φιλαράκι
μη πάθεις απ τους Κρητικούς μίστερ κανένα τράκο
γιατί δεν αστειεύονται φίλε μου αυτοί εκεί
έχουν μαχαίρια δίκοπα και λένε Κρητικοί!!
Γι’ αυτό φίλε μου κυρ Χερστ αν ίσως και φοβάσαι
τράβα για την πατρίδα σου ασφαλισμένος νά’σαι.
•

Τα γραφόμενά του, έχουν κάποια διαχρονική αξία, γιατί όπως και ο ΟΗΕ έτσι και το ΝΑΤΟ, ενώ βλέπουν το άδικο, δεν επεμβαίνουν είτε γιατί δεν θέλουν είτε γιατί δεν μπορούν.
Τον Φεβρουάριο του 1957, τα μέλη του ΝΑΤΟ σκόπευαν να εγκαταστήσουν βάση στο νησί της Λέρου:

•
Νάτο λέγεται λοιπόν, ένας καφενές αγάθων
μπέυδων, δολλαριούχων, στερλινούχων και πασάδων.
οι οποίοι θέλουν πάντα πλουσιοπάροχα να ζούνε
και γι’ αυτό οι αφεντάδες τους μικρούς απομηζούνε.
•

Ένα από τα ποίηματά του αναφέρεται στον Γρηγόρη Αυξεντίου, τον Σταυραετό του Μαχαιρά. Ήταν Κυριακή 3 Μαρτίου 1957, όταν «έπεσε» μετά από μάχη 10 ωρών που έδωσε μόνος του, ο ήρωας κατά των βρετανών δυναστών:

•
Νέοι νειάτα όλο γεμάτοι, μαθηταί παιδιά σχολείου
πέφτουν μα δεν υποκύπτουν – έπεσε κι ο Αυξεντίου
πολεμώντας τους εξήντα του Χαρτίνου τα τομάρια
μάλιστα εξήντα μ’ ένα κάτι Εγγλέζοι…. παλληκάρια.
Και αν έφυγε ο Αυξεντίου, σας το λέγω δεν θα αργήση
και στη θέση του βλαστάρι άλλο ένα θε ν’ ανθήση.
Είναι η πίστις των Ελλήνων στης θυσίας το βωμό
να πιστεύουν ότι έτσι θε να βρουν το λυτρωμό!
•

Ειδήσεις από το Λονδίνο, ήθελε να δώσει χάρη η βρετανίδα βασίλισσα, στους Κύπριους αγωνιστές που συνέλαβε ο στρατός της. Αλλά ο ποιητής, δεν αισιοδοξεί. Αντίθετα μάλιστα:

•
Μα πώς να δώσει χάρη
αυτή η Ηρωδιάδα,
αυτή που θρέφει μίσος για όλη την Ελλάδα;
Ζήτησε χάρη ο ΟΗΕ δήθεν
και για τα μάτια
άντε και σε κορόιδο, τράβα
εις τα κομμάτια.
Η αγχόνη δεν τρομάζει
τις ελληνικές ψυχές
δεν φοβούνται τις διώξεις
ούτε αυτές τις φυλακές.
Όσο δύσκολα και νάναι για
τον σκλάβο και βαριά
σύνθημά του πάντα θάναι
Θανατος ή Λευτεριά!
•

Να σημειωθεί για την ιστορία, πως το βρετανικό σχέδιο (Ιούνιος 1956) στο οποίο γινόταν ειδική αναφορά στην αυτοδιάθεση της Κύπρου, ήταν αυτό που προκάλεσε τις φήμες για ενδεχόμενη τουρκική στρατιωτική επιχείρηση. Όμως από την άνοιξη του 1957 η τουρκική κυβέρνηση έχασε σταδιακά την εμπιστοσύνη της στους βρετανούς.

Το «σχέδιο Μακμίλλαν» που θα ακολουθήσει (Ιούνιος 1958), επιζητούσε να ικανοποιήσει τις τουρκικές επιδιώξεις, στη βάση ωστόσο, της συνέχισης της βρετανικής κυριαρχίας.

Τα ποιήματα του Ανδρέα Μαγριπλή, αναμφίβολα ανήκουν στη νεότερη λαϊκή λογοτεχνία της Δωδεκανήσου. Στίχοι του που απαγγέλθηκαν σε σχολεία, προκάλεσαν τη σύλληψη και οδήγησή του σε ανακρίσεις και περιπέτειες με τις δικαστικές αίθουσες.

Τα ποίημά του χρειάζονται να συλλεχθούν, ταξινομηθούν και να μελετηθούν, ως έργα της εγχώριας δημώδους «ποιητάρικης» ή λαϊκής και λαϊκότροπης δημιουργίας, γιατί αποτελούν κεφάλαιο της Δωδεκανησιακής πολιτισμικής παράδοσης.

Το 1980, η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου, (επί προεδρία Μιλτιάδη Λογοθέτη), και έπειτα από πρωτοβουλία του τότε δημάρχου Ρόδου Σταύρου Αυγουστάκη, (1978), εξέδωσε στη σειρά αυτοτελών εκδόσεων (αρ.10), ένα μικρό βιβλιαράκι με 68 σελίδες του Ανδρέα Μαγριπλή, με τίτλο «Λαϊκά Σατιρικά» και με εισαγωγή του υπογραφόμενου.

Όμως ο όγκος των ποιημάτων του είναι τόσο μεγάλος, ώστε θα χρειαστεί μελλοντικά να μεταγραφούν σε τόμους.