Γιάννης Σαμαρτζής: Η ανταγωνιστικότητα, ένα από τα βασικότερα «κλειδιά» για μεγαλύτερη ανάπτυξη της Οικονομίας

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Γιάννης Σαμαρτζής
Οικονομολόγος

Πολλοί αναγνώστες συγχέουν τις έννοιες του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων μεταξύ τους, με την ανταγωνιστικότητα στον τομέα της Εθνικής Οικονομίας.

O ανταγωνισμός των επιχειρήσεων, είναι ο αγώνας που δίνουν μεταξύ τους για την επικράτηση στην αγορά και την αύξηση του μεριδίου τους και, παράλληλα, του κέρδους τους, μέσω της διαρκούς διαδικασίας ανακάλυψης νέων μεθόδων και νέων προϊόντων προς κατανάλωση, προσφέροντας στους καταναλωτές ένα ευρύτερο φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών, καλύτερης ποιότητας και σε πιο ανταγωνιστικές τιμές.
Είναι, επομένως, φανερό ότι οι καταναλωτές κερδίζουν από αυτόν τον ανταγωνισμό των επιχειρήσεων.

Αντίθετα, η έννοια της ανταγωνιστικότητας, που αναφέρεται στον τομέα στην Εθνικής Οικονομίας είναι ευρεία και πολυεπίπεδη και αποτελεί προϊόν σύνθετων διεργασιών, οι οποίες δεν περιορίζονται μόνο στο χώρο των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι λαοί των διάφορων χωρών, αλλά επεκτείνονται, τόσο στον κοινωνικό όσο και στον περιβαλλοντικό χώρο.

Σύμφωνα με τον ορισμό που έχει υιοθετηθεί από διάφορες διαδοχικές εκθέσεις του Εθνικού Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας και Ανάπτυξης (ΕΣΑΑ), η ανταγωνιστικότητα ορίζεται ως «η ικανότητα διατήρησης και βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της χώρας - αναβάθμισης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, ενίσχυσης της απασχόλησης και της πραγματικής συνοχής της, της περιβαλλοντικής προστασίας και αναβάθμισης, της διαρκούς βελτίωσης της παραγωγικότητας και αύξησης των μεριδίων αγοράς - υπό συνθήκες παγκοσμιοποίησης».

Ωστόσο, η ανταγωνιστικότητα, ως έννοια, δεν είναι αριθμητικά μετρήσιμο οικονομικό μέγεθος, δηλαδή δεν μπορεί να υπολογισθεί ποσοτικά σε αριθμούς, όπως π.χ. μετριέται η ποσοστιαία αύξηση ή μείωση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) ή η ποσοστιαία αύξηση ή μείωση της ανεργίας.

Όμως, η «βελτίωση» ή η «απώλεια» της ανταγωνιστικότητας θεωρούνται «μεγέθη» στην Οικονομία πάρα πολύ σημαντικά, τα οποία συμβάλλουν στην αναπτυξιακή ή μη πορεία μιας χώρας.
Έτσι, μια οικονομία που δεν αναπτύσσεται ανταγωνιστικά, περιορίζει τις αναπτυξιακές της δυνατότητες και, επομένως, δεν εξασφαλίζει ικανοποιητικά αυξανόμενα εισοδήματα στους εργαζομένους της.

Αυτό σημαίνει για μία οικονομία, όπως π.χ. της χώρας μας, χαμηλότερη αγοραστική δύναμη για τους εργαζόμενους, η οποία δεν θα αυξάνεται, μέχρι να ξανα βελτιωθεί αισθητά η κατάσταση της οικονομίας.

Πολλοί επιχειρηματίες από τον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο, νομίζουν ότι η μείωση του εργατικού κόστους μεμονωμένα, συμβάλλει στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησής τους και, κατά συνέπεια, στην αύξηση των κερδών τους και, γενικότερα, στην αύξηση της συνολικής οικονομίας.

Αυτό, όμως, είναι λάθος και στην οικονομική επιστήμη αποκαλείται «σφάλμα σύνθεσης», δηλαδή σφάλμα λογικής, γιατί αναφέρεται σε λανθασμένη εξαγωγή συμπερασμάτων. Δηλαδή, το «σφάλμα σύνθεσης» διαπράττεται αν δεχτούμε ότι εκείνο που ισχύει για το άτομο ή τη μεμονωμένη επιχείρηση, ισχύει αναγκαστικά και για το σύνολο της οικονομίας.

Γιατί, εάν π.χ. μειωθούν οι μισθοί σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, τότε θα μειωθεί η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, με αποτέλεσμα να έχουμε μείωση της συνολικής ζήτησης της οικονομίας, μείωση των επενδύσεων, μείωση της παραγωγής και, τελικά, μείωση της οικονομικής ανάπτυξης.

Μειωμένη ανταγωνιστικότητα σε μια Οικονομία σημαίνει: μείωση των εξαγωγών, διόγκωση των εισαγωγών στην εσωτερική αγορά και, επομένως, επιδείνωση του εμπορικού ελλείμματος στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών, μείωση της εγχώριας παραγωγής και παραγωγικότητας, μείωσης, της απασχόλησης και των εισοδημάτων και, γενικά, αποδυνάμωση της θέσης της χώρας στις διεθνείς αγορές.

Ωστόσο, η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας από μόνη της, χωρίς δηλαδή τη βελτίωση και άλλων σημαντικών στοιχείων της οικονομίας, όπως π.χ. της παραγωγής και παραγωγικότητας, δεν οδηγούν αυτόματα στην ανάπτυξη και την άμεση αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών. Συμβάλλει όμως καθοριστικά, όπως προαναφέραμε, στη θετική πορεία του εξωτερικού εμπορίου της χώρας μας, με την αύξηση των εξαγωγών και τη μείωση των εισαγωγών, μειώνοντας έτσι τα ελλείμματα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών.

Είναι γνωστό ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως π.χ. της Γερμανίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου, της Αυστρίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας κ.ά., οι οποίες παρέχουν πολύ υψηλότερες αποδοχές στους εργαζομένους τους και, επομένως, διατηρούν υψηλότερο εργατικό κόστος, έχουν αισθητά μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα από τις αντίστοιχες ελληνικές επιχειρήσεις και, γενικότερα, συνολικά, από την ελληνική Οικονομία.

Οι σημαντικότεροι, ίσως, παράγοντες, που μπορεί να θεωρηθεί ότι επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα και επιδρούν στη βελτίωσή της, άλλοι σε υψηλότερο και άλλοι σε χαμηλότερο βαθμό, είναι:
● Οι τεχνολογικές εξελίξεις.
● Το σταθερό πολιτικό περιβάλλον και η μακροοικονομική σταθερότητα της χώρας.
● Οι αρμονικές εργασιακές σχέσεις, η βελτίωση της αγοράς εργασίας, και η κοινωνική συνοχή.
● Το σταθερό φορολογικό σύστημα.
● Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της Οικονομίας.
● Η Προστασία του περιβάλλοντος.
● Η επάρκεια των υποδομών στη χώρα.
● Η ποιοτική αναβάθμιση των επιχειρήσεων και η ενίσχυση των δεξιοτήτων του προσωπικού.
● Το κατάλληλο επενδυτικό περιβάλλον, τόσο για τις εγχώριες όσο για τις ξένες άμεσες επενδύσεις, με έμφαση στους τομείς της υγιούς επιχειρηματικότητας.
● Ο βαθμός εξωστρέφειας της οικονομίας, σε τομείς των διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών.
● Η καλή λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης και η εξάλειψη της διαφθοράς και γραφειοκρατίας.
● Η εφαρμογή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων στην Οικονομία.
● Η τοποθέτηση εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού με τεχνογνωσία, σε τομείς καινοτόμων αγαθών και υπηρεσιών.
● Η ύπαρξη ρυθμίσεων που διευκολύνουν τον ανταγωνισμό, κ.ά.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι η ανταγωνιστικότητα είναι πολυεπίπεδη, και αναφέρεται σε όλους τους παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας, τόσο του πρωτογενή (αγροτικού) τομέα, όσο και του δευτερογενή (μεταποιητικού) και τριτογενή τομέα (υπηρεσίες), δίνοντας, κυρίως, έμφαση στους τομείς των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή σε αυτούς τους τομείς που παρουσιάζουν εξωστρέφεια.

Στους κλάδους αυτούς συμπεριλαμβάνεται και το τουριστικό προϊόν - του τριτογενή τομέα (υπηρεσίες) - που τα τελευταία χρόνια αποτελεί την «ατμομηχανή» της οικονομίας, προσθέτοντας στη χώρα μας ετησίως περίπου 20 δισ. ευρώ και, επομένως, χρήζει ιδιαίτερης μνείας.

Ομως, ο τουριστικός κλάδος είναι ένας ευπαθής τομέας που παρουσιάζει ιδιαίτερη ευαισθησία στην ανταγωνιστικότητα, γιατί εντάσσεται στα αγαθά των οποίων - συμφωνα με την οικονομική επιστήμη - η ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι υψηλή (θετική), δηλαδή μεγαλύτερη της μονάδος. Έτσι, μία αύξηση της τιμής του τουριστικού προϊόντος, στρέφει εύκολα τους τουρίστες προς άλλες ανταγωνιστικότερες (φθηνότερες) αγορές.

Επίσης, το τουριστικό προϊόν παρουσιάζει υψηλή (θετική) ελαστικότητα ζήτησης και ως προς το εισόδημα. Δηλαδή, μία δυσμενής οικονομική συγκυρία, όπως π.χ. η ενσκύψασα επώδυνη πανδημία του Covid-19, ή μία οικονομική ύφεση στις χώρες προέλευσης, όπως π.χ. το υπερβολικό κόστος αύξησης της ενέργειας - λόγω του πολέμου στην Ουκρανία - καθώς και η συνεπακόλουθη αύξηση των πληθωριστικών πιέσεων σε όλους τους τομείς της οικονομίας, επηρεάζουν αρνητικά την τουριστική δαπάνη των επισκεπτών.

Θεωρείται αυτονόητο, ότι τα οφέλη της ανταγωνιστικότητας στην Εθνική μας οικονομία κρίνονται από τα αποτελέσματά της, και τα σημαντικότερα από αυτά είναι:
— η αύξηση του κατά κεφαλήν Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, δηλαδή η αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών,
— η αύξηση της απασχόλησης, μέσω της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας,
— η βελτίωση της ποιότητας της ζωής των πολιτών: με τη στήριξη των ασθενέστερων ομάδων πληθυσμού, την προστασία του περιβάλλοντος, την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, τη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης, κ.ά.

Κατά συνέπεια, η ανταγωνιστικότητα είναι ένα απαραίτητο πολυεπίπεδο «εργαλείο», το οποίο, εφόσον αντιμετωπιστεί θετικά, οδηγεί σε μεγαλύτερη μεγένθυση της Οικονομίας και, μέσω αυτής, στην αύξηση της απασχόλησης, στην άμβλυνση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων και, γενικότερα, στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της χώρας.