Λάθη: αυτοκριτική ή ενοχή;

Μαρία Καρίκη

Κάθε μέρα ο σύγχρονος άνθρωπος αγωνίζεται να ανταποκριθεί στους ρόλους που έχει αναλάβει και προσπαθεί να προλάβει όλα όσα πρέπει να διευθετήσει. Άλλοτε τα καταφέρνει κι άλλοτε κατακλύζεται από άγχος και ενοχές.

Άγχος γιατί αισθάνεται μονίμως μια πίεση και ενοχές γιατί μερικές φορές νιώθει ότι «τρέχει» συνεχώς και παραμελεί τους αγαπημένους του ή ότι αντιδρά απότομα και νευρικά και πληγώνει τους γύρω του.

Οι ισορροπίες δεν είναι πάντα εύκολο να διατηρηθούν. Χάνεις την ψυχραιμία σου και λες τη λάθος λέξη...ή επιλέγεις τον λάθος τρόπο... ή αντιδράς παρορμητικά χωρίς να σκέφτεσαι...

Κανείς δεν μπορεί να αποφύγει το λάθος. Είναι μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το ερώτημα είναι για τι είδους λάθη μιλάμε; Σε ποια συχνότητα; Ποιους πλήττουν; Βγάζουμε κάποια συμπεράσματα από αυτά; Μαθαίνουμε κάτι κάθε φορά; Ωριμάζουμε και βελτιωνόμαστε μέσα από αυτά ή κατηγορούμε και καταδικάζουμε τον εαυτό μας με την πρώτη ευκαιρία;

Η αυτοκριτική είναι ένα σημαντικό εργαλείο για να γινόμαστε όλο και καλύτεροι. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι πρέπει να είμαστε αυστηροί και επικριτικοί με τον εαυτό μας. Σημαίνει απλά ότι οφείλουμε να αξιολογούμε την ευθύνη μας, τη συμμετοχή μας, τη συμπεριφορά μας, την αντίδρασή μας σε ό,τι μας αφορά και μας είναι σημαντικό.

Μέσα από την αυτοπαρατήρηση, τον αναστοχασμό και την ανάλυση της εκάστοτε έκβασης μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τα τυχόν λάθη μας και έτσι να μην τα επαναλάβουμε.

Η στάση μας απέναντι στα λάθη μας είναι καθοριστική για τα επόμενα βήματά μας, αλλά και γενικότερα για την ψυχολογία και την ίδια τη ζωή μας. Πολλοί άνθρωποι προσεγγίζουν το λάθος μέσα από την έννοια της αποτυχίας, της μη ικανότητας, της ανεπάρκειας.

Μια τέτοια θεώρηση τους κάνει να φοβούνται και να θυμώνουν όταν κάνουν κάποιο λάθος. Και κάπως έτσι, αγχώνονται συνεχώς, διστάζουν και δεν τολμούν συχνά να δοκιμάσουν αυτό που επιθυμούν.

Αντίθετα, αν κάποιος καταλάβει ότι τα λάθη είναι μέρος της διαδικασίας μάθησης, ωρίμανσης και πειραματισμού, θα αποδεχτεί ότι κάθε λάθος μάς διδάσκει πολλά περισσότερα από ό,τι μας αφαιρεί. Χωρίς αυτά δεν μπορούμε να κατανοήσουμε και να διερευνήσουμε βαθύτερα τον εαυτό μας.

Οι άνθρωποι που είναι προσκολλημένοι μόνο στο «σωστό» και στην επιτυχία, αδυνατούν να δουν τα λάθη ως κάτι το φυσιολογικό και προαπαιτούμενο για την αυτοβελτίωση και την αυτοπραγμάτωσή τους.

Νιώθουν εύκολα «άχρηστοι», «ανίκανοι», «λίγοι», «αποτυχημένοι» και ένοχοι. Ψάχνουν να βρουν τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει καλύτερα. Ψάχνουν να βρουν που φταίνε οι ίδιοι κυρίως, χωρίς απαραίτητα να συνυπολογίζουν και όλες τις υπόλοιπες μεταβλητές που συμμετείχαν.

Καταδικάζουν εύκολα τον εαυτό τους και τον χαρακτηρίζουν απαξιωτικά και υποτιμητικά σε κάθε προσπάθεια που δεν έφερε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Και κάπως έτσι επικεντρώνονται μόνο στα αρνητικά κάθε αποτελέσματος και «βουλιάζουν» μέσα σε αρνητικά συναισθήματα.

Είναι σημαντικό μέσα από μια υγιή αυτοπεποίθηση να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι δεν είμαστε τέλειοι και ότι κανείς δεν περιμένει από μας να είμαστε. Αγωνιζόμαστε με θάρρος, τόλμη, αποφασιστικότητα και αξιοπρέπεια σε όλα τα στάδια της ζωής μας, σε γνωστά, αλλά και σε άγνωστα μονοπάτια και προσπαθούμε για το καλύτερο κάθε φορά.

Θα υπάρξουν φορές που θα τα καταφέρουμε και φορές που δεν θα τα καταφέρουμε. Σημασία έχει ότι δεν το βάλαμε κάτω, δεν παραιτηθήκαμε, δεν αποφύγαμε. Εντοπίζουμε και αναγνωρίζουμε τι πήγε στραβά και το λαμβάνουμε υπόψη μας για την επόμενη φορά. Το ίδιο άξιοι είμαστε όταν φέρνουμε το αποτέλεσμα που θέλουμε και όταν δεν το φέρνουμε. Η αυτοαξία μας δεν αλλάζει ανάλογα με την έκβαση.

Παραμένει σταθερή και αδιαπραγμάτευτη. Απλά, κάτι μπορεί να μην υπολογίσαμε σωστά, κάτι μπορεί να μας διέφυγε ως μεταβλητή, κάτι προέκυψε που δεν είχαμε υπολογίσει ή οι συνθήκες ή και όσοι άλλοι συμμετείχαν να ανέτρεψαν όσα εμείς θεωρούσαμε προβλέψιμα και δεδομένα.

Τα λάθη μας, λοιπόν, δεν χρειάζεται να τα αφορίζουμε και να τα μετανιώνουμε. Αποτελούν πολύτιμα εργαλεία αυτογνωσίας και εμπειρίας. Είναι μέρος της ιστορίας μας, της διαδρομής μας, της ταυτότητάς μας.

Ακόμα κι αυτά που μας «κόστισαν» αρκετά συνέβαλαν να γίνουμε αυτό που σήμερα είμαστε. Η αυτοβελτίωση δεν τελειώνει ποτέ. Πάντα μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα λάθη μας ως μέσα μάθησης και ενδυνάμωσης. Δεν χρειάζεται να κατηγορούμε και να μειώνουμε συνεχώς τον εαυτό μας.

Οφείλουμε να είμαστε δίπλα του και στις καλές εκβάσεις, αλλά και στις κακές. Κάθε λάθος μάς υπενθυμίζει να μην υπερεκτιμάμε τις δυνατότητές μας, μας απομακρύνει από τυχόν υπεροψία και μας διδάσκει να είμαστε προετοιμασμένοι για κάθε αποτέλεσμα, χωρίς να θεωρούμε τίποτα δεδομένο.

Ταυτόχρονα, μας καθιστά αγωνιστές, ώστε να προσπαθήσουμε την επόμενη φορά πιο «γνώστες», πιο έμπειροι, πιο υποψιασμένοι. Αν καταφέρουμε κάποια στιγμή να νιώσουμε ευγνωμοσύνη απέναντι στα λάθη μας, θα έχουμε φτάσει στο σημείο να συμφιλιωθούμε με την ανθρώπινή μας φύση και την πορεία μας μέσα στη ζωή, η οποία τα συμπεριλαμβάνει όλα: επιτυχίες και αποτυχίες...!