Η περιοδεία της Παναγίας της Σκιαδενής τη Σαρακοστή και τη Λαμπροβδομάδα

Rodiaki NewsRoom

Ήθη και έθιμα στα χωριά που μεταφέρεται η εικόνα της Παναγίας για λιτανεία

Γράφει ο 

Ιωάννης Εκτ. Ηρακλείδης
Οικονομολόγος

Το Πάσχα είναι μία από τις σημαντικότερες εορτές της Ορθοδοξίας μας, η οποία «κρατάει» τα δικά της ήθη και έθιμα σε κάθε γωνιά της χώρας μας.

Η σημαντικότητα των εθίμων και των παραδόσεων σε μία χώρα είναι τεράστια, αν αναλογιστεί κανείς τα εκατοντάδες χρόνια που μένουν σταθερά στην επιφάνεια και δεν εξαφανίζονται στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Αποτελούναξία και ταυτότηταγια κάθε έθνος και φυλή και συμβάλλουν στη διατήρηση όλων εκείνων των χαρακτηριστικών που καθόρισαν τον τρόπο ζωής σε μια συγκεκριμένη στιγμή στο παρελθόν και διασώθηκαν από γενιά σε γενιά. Είναι όλα εκείνα τα κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτικά, θρησκευτικά στοιχεία που, σήμερα, είτε τηρούνται είτε μνημονεύονται, αποτελούν μια κληρονομιά ανυπολόγιστης αξίας.

Οι νέοι είναι αυτοί που έχουν επωμισθεί το βάρος της συνέχισης των παραδόσεων.

Η Ελλάδα, βρίσκεται ανάμεσα σε αυτές τις χώρες που σέβονται και τηρούν παραδόσεις, ήθη και έθιμα σε μεγάλο βαθμό και αυτό γιατί έχει πλουσιότατο ιστορικό παρελθόν, αξίες και ιδανικά που μένουν και θα μένουν αναλλοίωτα για πολλά χρόνια ακόμα.

Έτσι και στην Ρόδο, πραγματώνεται το οδοιπορικό της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Σκιαδενής, όπου μεταφέρεται

στα χωριά της Δ.Ε Αταββύρου και της Nότιας Ρόδου, για λιτανεία και φέτος ξαναζούν οι συμπολίτες μας και πάλι όλα αυτά που γενιές και γενιές έχουν βιώσει, ξαναζωντανεύοντας την πλούσια εκκλησιαστική παράδοση του τόπου μας.

Αυτές τις Άγιες μέρες, βιώνουμε την Μεγάλη εβδομάδα, η οποία αρχίζει από την Κυριακή των Βαΐων το βράδυ, οπότε τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου, δηλαδή του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας, και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο.

Παραθέτονται στη συνέχεια, επιλεκτικά αποσπάσματα, από το βιβλίο με τίτλο «Η Παναγιά η Σκιαδενή στη Ρόδο και η ιστορία της Μονής της», του αείμνηστου πατέρα μου Έκτορα Ιωάνν. Ηρακλείδη, από την Κατταβιά.

Η Ρόδος, το σμαραγδένιο νησί του Αιγαίου, έχει ιστορία πολλών δεκάδων αιώνων αν και πολλές φορές βάρβαροι το κατέκτησαν, όμως οι κάτοικοί του, πιστοί στις παραδόσεις διαφύλαξαν στις καρδιές τους με θάρρος και ανωτερότητα ως τις μέρες μας τους ανεκτίμητους θησαυρούς της πνευματικής κληρονομιάς.

Μια απ’ αυτές τις κληρονομιές είναι και η Μονή της Παναγιάς της Σκιαδενής. Η Παναγία η Σκιαδενή, αιώνες τώρα είναι η προστάτιδα και η ζωή για τους κατοίκους των χωριών της νότιας Ρόδου.

Η εικόνα της Παναγίας μεταφέρεται σε διάφορα χωριά κάθε χρόνο για λιτανεία. Το έθιμο αυτό γινότανε απ’ τη Βυζαντινή εποχή. Τότε ο κόσμος πίστευε ότι η εικόνα προστάτευε τους αγρούς και τους κήπους απ’ την ξηρασία και αυτή η πεποίθηση συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Στην αρχή της περιόδου της Σαρακοστής με τη συνοδεία του εκάστοτε υπεύθυνου της Μονής, παίρνουν την εικόνα της Μεγαλόχαρης στη Χάλκη για τρεις εβδομάδες, μετά επιστρέφει για λίγο στο Σκιάδι και την ημέρα της Ανάστασης του Λαζάρου μεταφέρεται στον Μονόλιθο και γυρνάει από σπίτι σε σπίτι για να πάρουν όλοι την ευλογία της Παναγίας.

Την Κυριακή των Βαΐων μεταφέρεται απ’ τους κατοίκους των Σιαννών στο χωριό τους, αφού πάρουν την ευλογία της Παναγίας γυρνώντας σε όλα τα σπίτια τους. Εν συνεχεία στα χωριά Κρητηνία, Έμπωνα, Αρνίθα, Απολακκιά και ξημέρωμα Μεγάλου Σαββάτου φθάνει στο Σκιάδι.

Αργά το βράδυ, νεαροί Κατταβενοί την φέρνουν με τα πόδια στην Κατταβιά, ξημέρωμα Λαμπρής, όπου μένει για 3 ημέρες μέχρι τη Λαμπρή Τρίτη. Η εικόνα μεταφέρεται σ’ όλα τα σπίτια της Κατταβιάς και κάνουν παράκληση. Την Τρίτη το απόγευμα την παίρνουν στο νεκροταφείο του χωριού και γυρνάει από μνήμα σε μνήμα, παμπάλαιο έθιμο που γίνεται μόνο στην Κατταβιά.

Την τοποθετούν σε κάθε μνήμα και κάνουν παράκληση. Οι συγγενείς των νεκρών κρατούν πανέρια με κουλούρια, τυριά, σοκολάτες και διάφορα άλλα γλυκά και τα μοιράζουν σε όλους τους παρευρισκόμενους. Πολύ συγκινητικές στιγμές χαράς και λύπης!

Όταν τελειώσουν, την παίρνουν όλοι μαζί σ’ ένα ψηλό μέρος, τον Χάλαβρο όπου γίνεται παράκληση και νεαροί Κατταβενοί την βάζουν στον ώμο τους και τρέχουν ξυπόλητοι από λαγκάδια και βουνά μέχρι τη Μονή της στο Σκιάδι.

Εκεί περιμένουν νεαροί απ’ το χωριό Βάτι, οι οποίοι την παίρνουν στο δικό τους χωριό για να ακολουθήσει η περιφορά της από σπίτι σε σπίτι. Την επόμενη μέρα πηγαίνουν νεαροί Σκληπενοί και την παίρνουν πάλι με τα πόδια μέχρι τον Ναό του Σωτήρος στο Κιοτάρι όπου και γίνεται παράκληση.

Το βράδυ την παίρνουν στο χωριό και την ξημερώνουν στα σπίτια τους ψάλλοντας αναστάσιμα τροπάρια και τραγουδώντας την ξενιτιά. Την επόμενη μέρα, Παρασκευή την παίρνουν στις μάντρες ώστε να ευλογήσει ο Παπάς τη σοδιά και οι τσοπάνηδες χαρίζουν αρνάκι ή κατσικάκι, τυρί, γάλα και διάφορα άλλα τα οποία πάνε στη Μονή.

Την ίδια μέρα γίνεται και το πανηγύρι στο μοναστήρι που λέγεται «Aροσαλή». Εκεί, αφού κάνουν πάλι λιτανεία, αρχίζουν το χορό και ψήνοντας κρέατα, διασκεδάζουν όλη την ημέρα μαζί και με τους κατοίκους των γύρω χωριών. Κατά τη διάρκεια του χορού γίνεται το έθιμο της κούπας, όπου κάποιος κρατά ένα δοχείο (κούπα) και όσοι θέλουν να πουν τραγούδια για τους ξενιτεμένους τους, ρίχνουν λεφτά.

Αργά το απόγευμα όταν πια τελειώσει η διασκέδαση φεύγοντας περνούν από ένα μέρος που το λένε «νιό νερό», εκεί ο δρόμος στενεύει τόσο πολύ που μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να περάσει. Εκεί λοιπόν, τοποθετούν την Παναγία μπροστά κλείνοντας τον δρόμο και γίνεται το έθιμο που λέγεται «Κρα», δηλαδή όταν πάει να περάσει κάποια κοπέλα για να φύγει από εκεί δεν την αφήνουν και την αναγκάζουν να πει το όνομα του αγοριού της που αγαπάει, το ίδιο γίνεται και στ’ αγόρια.

Μετά απ’ όλα αυτά ενθουσιασμένοι και ευχαριστημένοι όλοι, Γιανναδενοί και Σκληπενοί με ψαλμωδίες και αναστάσιμα τροπάρια και με την Παναγία με τη σειρά τους ο καθένας στον ώμο τους την μεταφέρουν στο Γεννάδι. Το επόμενο πρωί, με συνοδεία πλήθους κόσμου μεταφέρουν την Παναγία στην εκκλησία, όπου γίνεται Θεία Λειτουργία.

Εν συνεχεία περιοδεύει όλο το χωριό και κατά τις δύο η ώρα τ’ απόγευμα του Σαββάτου έρχονται από τη Λαχανιά συνοδεία 3-4 ατόμων και μαζί με τον Παπά πηγαίνουν στο σπίτι όπου ευρίσκεται η Παναγία και αφού γίνεται παράκληση, την παίρνουν μετά στον ώμο τους οι γυναίκες και την συνοδεύουν μέχρι 500 μέτρα έξω απ’ το χωριό σε ένα μικρό προσκυνητάρι και εκεί την παραδίδουν στους Λαχανιάτες.

Κυριακή του Θωμά και από τις πολύ πρωινές ώρες, όλο το χωριό βρίσκεται στο Μοναστήρι του Αγίου Θωμά, λίγο έξω από την Μεσαναγρό. Εδώ γίνεται πανηγύρι όπου παρευρίσκονται και πολλοί άλλοι απ’ τα γύρω χωριά και τη Ρόδο. Μέσα σε μια ανεπανάληπτη μαγευτική ομορφιά με τη φύση στολισμένη με τα ωραιότερα ενδύματα της άνοιξης, ο κόσμος διασκεδάζει χορεύοντας και τρώγοντας.

Αργά το απόγευμα, έρχεται η Μεγαλόχαρη η Σκιαδενή απ’ τη Λαχανιά και τότε σταματάνε όλα, φαγητό, χορός, και όλοι μαζί προϋπαντούν την Παναγία και την συνοδεύουν στο Μοναστήρι. Μετά γίνεται παράκληση και μπροστά στην Παναγία μνημονεύονται απ’ τον παπά ονόματα οικογενειών. Αφού μείνει εκεί περίπου 2 ώρες, μετά την παίρνουν στην εκκλησία του χωριού τους στην Μεσαναγρό, όπου γίνεται εσπερινός και παράκληση.

Το πρωί, μετά τη λειτουργία, με συνοδεία όλων των κατοίκων ξεκινάνε για όλα τα σπίτια του χωριού για να πάρουν την ευλογία της όλοι ανεξαιρέτως.
Τέλος, οι νέοι του χωριού παίρνουν την εικόνα και γυρνούν τις μάντρες, εκεί τους δίνουν άλλοι τυριά, άλλοι ρίφια τα οποία φέρνουν στη Μονή της και εκεί τα ψήνουν και αρχίζουν γλέντι και φαγοπότι.Εδώ κλείνει ο μεγάλος κύκλος της περιοδείας της Παναγίας στα χωριά, ο οποίος αρχίζει απ’ την αρχή της Σαρακοστής.

Κατά την περιοδεία της Παναγιάς λέγονται και οι παρακάτω από τις πολυάριθμες Μαντινάδες που έχουν γραφεί :

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, έβγα απ’ το θρονί σου
να δεις χαρές που γίνονται απόψε στη γιορτή σου.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, με τη μεγάλη χάρη,
όπου ‘ρθες και κατοίκησες στο πιο ψηλό βουνάρι.

Ω Παναγιάμου Σκιαδενή, φύλαγε τα παιδιάμας
σου λέμε τα τραγούδια μας μέσα απ’ την καρδιά μας

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, που ‘σαι μέσα στους πεύκους
ως έδιωξες του Ιταλούς διώξε και τους Τετέσκους.

ΩΠαναγιάμου Σκιαδενή, χρυσή μου Παναγία
μετην ωραία σου αυλή και τη παλιά εκκλησία

Κατταβενός Ιγνάτιος, ηγούμενος Μονής Σου
είναι θαμμένος δίπλα σου στις πλάκες τη ςαυλής σου

Ληστέςκαιάπιστοιπολλοίήρθαννασεληστέψουν
καιτογλυκόσουπρόσωποήρθαννασημαδέψουν

Καράβια τους περίμεναν στη θάλασσα να φύγουν
μα συ τα εμαρμάρωσες στην Κατταβιά να μείνουν.

Στο πόνο και στην λύπην μας εσέ αναζητούμε,
γλυκιάμου Παναγιάμου, να παρηγορηθούμε

Δοξάζω υμνώ και προσκυνώ τη Θεία δύναμη σου,
και βρίσκομαι γονατιστή εμπρός εις το παιδί σου

Η Κατταβιά κι η Απολλακιά, Μεσαναγρός και Βάτι
Αρνίθακαι η Μονόλιθος σ’ έχουνε για προστάτη.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή, που κάθεσαι στο θρόνο
να βλέπεις τις Χαλκίτισσες να’ ρχονται κάθε χρόνο.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή που είσαι στα ψηλωμένα

εσύ που ξέρεις τα κρυφάκαι τα φανερωμένα.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή θα’ ρθώ να προσκυνήσω

μπροστά εις την εικόνα σουδάκρυ γλυκό να χύσω

Σε ένα βουνό πολύ ψηλάείναι η Μονή σου

η Χάλκη και η Κάρπαθος είναι απέναντί σου.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή πολλά τα θαύματά σου

πολλά είναι τα παιδάκια μας που’ χουνε το όνομά σου.

Όλοι σε περιμένανε και όλοι σε καρτερούσαν

για να τους δώσεις την ευχή που τόσο λαχταρούσαν

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή γλυκύτατη παρθένα

φύλαγε τα παιδάκια μας που βρίσκονται στα ξένα.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή μεγάλη Παναγία

σε όλου του κόσμου τα παιδιάνα δίνεις ευλογία.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή και του Χριστού μητέρα

εις το μυαλό μας σ’ έχουμε και νύχτα και ημέρα

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή θέλω να σου μιλήσω

τα βάσανά μου να σου πω για να μπορώ να ζήσω.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή που σ΄ έχω στη καρδιά μου

στον πόνο και στη λύπη μου είσαι παρηγοριά μου.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή μ’ όλη την καλοσύνη

ζητάω απ’ τη Χάρη σουδύναμη να μου δίνεις.

Μέρα και νύχτα τραγουδώ για σένα Παναγιά μου

για να σου πω τον πόνο μου που’ χω μες την καρδιά μου.

Ω Παναγιά μου Σκιαδενή εσύ είσαι οδηγός μας

σε κάθε δύσκολη στιγμή είσαι πάντα εμπρός μας.

Όλοι που είναι στη ξενιτιά όλοι θέλουν να ρθούνε

τα ήθη και τα έθιμα ποτέ δεν τα ξεχνούνε

Φωτογραφίες: Φίλιππος Φιλίππου