Η τεράστια επιστημονική γνώση της Βάρης... χάθηκε για πάντα! (βίντεο- φωτορεπορτάζ)

Βαρβάρα Μπογδάνου

Μετά το κλείσιμο του σταθμού έρευνας του ΕΘΙΑΓΕ το 2010, ακολούθησε η καταστροφή και η λεηλασία • Αβέβαιη η τύχη του Ινστιτούτου Αγροτικής Έρευνας που δημιούργησαν οι Ιταλοί στη Ρόδο πριν από 100 χρόνια

Τι άλλο από οργή και θλίψη θα μπορούσε να προκαλέσει στους κατοίκους του νησιού μας η κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα ο σταθμός του εθνικού ιδρύματος αγροτικής έρευνας λίγο πριν την κοινότητα Παραδεισίου;

Οργή και θλίψη για την εγκατάλειψη του κτηριακού συγκροτήματος αλλά και του περιβάλλοντα χώρου από το υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης στο οποίο ανήκει, αλλά και για τον εμπαιγμό του κεντρικού κράτους στο αίτημα της τοπικής αυτοδιοίκησης για την παραχώρησή τους.

Μία επίσκεψη στις εγκαταστάσεις του κέντρου, στο κτηριακό συγκρότημα της Βάρης όπως είναι γνωστό, αρκεί για να διαπιστώσει κάποιος το μέγεθος του… εγκλήματος που έγινε εκεί, γιατί για έγκλημα πρόκειται καθώς το αρχαιότερο κέντρο έρευνας του ΕΘΙΑΓΕ πανελλαδικά, αφέθηκε στην εγκατάλειψη και τη λεηλασία.

Η κεντρική είσοδος έχει παραβιαστεί και αυτό που βλέπει κάποιος σήμερα είναι ένα κτήριο έτοιμο να καταρρεύσει, με εκτεταμένες ζημιές, καταστροφές, υγρασία και έναν περιβάλλοντα χώρο που δε θυμίζει σε τίποτα τις καλλιεργημένες εκτάσεις με τα οπορωφόρα δέντρα και τα φυτά που υπήρχαν εκεί όταν λειτουργούσε.

Οι χώροι του κεντρικού κτηρίου έχουν μετατραπεί σε σκουπιδότοπο και εκεί μπορεί να δει κάποιος ακόμα και… προφυλακτήρες αυτοκινήτων, παλιές τηλεοράσεις, κρεβάτια, στρώματα, και άλλα παλιά έπιπλα αλλά κυρίως σκουπίδια κάθε είδους. Πιο θλιβερή είναι όμως η εικόνα του κατεστραμμένου και λεηλατημένου αρχείου που διατηρούσε η υπηρεσία όταν λειτουργούσε, ό,τι έμεινε βέβαια από τη φωτιά που φαίνεται πως άναψαν κάποιοι.

Ο σταθμός έρευνας της Ρόδου έχει μεγάλη ιστορία, και συμπληρώνει φέτος 100 χρόνια ζωής. Δημιουργήθηκε στα χωράφια Παραδεισιωτών που τα απαλλοτρίωσαν οι Ιταλοί όταν έφτασαν στο νησί ενώ ένα μέρος της περιοχής ανήκε σε Τούρκο πασά που είχε έρθει από την Αίγυπτο και μάλιστα είχε και χαρέμι.

Όλος αυτός ο χώρος ονομάστηκε Ινστιτούτο Αγροτικής Έρευνας και γύρω στο 1923 δημιουργήθηκε από τους Ιταλούς το πειραματικό γεωργικό ινστιτούτο. Εκεί γινόταν μεγάλη καλλιέργεια διαφόρων ποικιλιών οπωροφόρων δέντρων και εσπεριδοειδών αλλά και αμπελιών και με σχολιαστική ακρίβεια οι επιστήμονες κατέγραφαν τα πάντα γύρω από τα πειράματά τους.

Όλα τα δεδομένα αποτυπώνονταν σε χιλιάδες χειρόγραφα, καθώς στις εγκαταστάσεις υπήρχε ένα οργανωμένο χημείο και έτσι το ινστιτούτο διέθετε πλούσιο και μοναδικό αρχείο.

Μετά την απελευθέρωση και την ενσωμάτωση, συνέχισε να λειτουργεί ως πειραματικό γεωργικό κέντρο αγροτικής έρευνας και μάλιστα έρχονταν φοιτητές της γεωπονικής σχολής και έκαναν εκεί την πρακτική τους εξάσκηση.

Έτσι λοιπόν στο… ακίνητο της Βάρης, είχε συγκεντρωθεί τεράστια επιστημονική γνώση καθώς πραγματοποιούνταν πειράματα και καταγράφονταν με λεπτομέρειες οι παρατηρήσεις και τα αποτελέσματά τους. Μάλιστα, μέσα στο απέραντο περιβόλι του υπήρχε ελαιοτριβείο καθώς και βροχομετρητές που κατέγραφαν το ύψος της βροχής όλο το χρόνο.

Υπήρχαν μάλιστα δεδομένα από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 μέχρι και τη μέρα που έκλεισε. Στις εγκαταστάσεις του δούλευαν άνδρες και γυναίκες κυρίως από το Παραδείσι και την Κρεμαστή, που βοηθούσαν στην παραγωγή δέντρων και φυτών.

Ο σταθμός σταμάτησε να λειτουργεί το Δεκέμβριο του 2010 όταν συνταξιοδοτήθηκε η τελευταία υπάλληλος και στη συνέχεια λόγω των μνημονίων δεν έγιναν άλλες προσλήψεις.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή και τη λεηλασία. Υπήρχαν τρακτέρ, άροτρα, φορτηγά, νταλίκες, φρέζες, γεωργικά μηχανήματα και εργαλεία που κλάπηκαν. Μάλιστα κλάπηκαν και τα φτερά του τεράστιου ανεμόμυλου για την άντληση νερού που υπήρχε εκεί!

Υπήρχαν όμως και μεγάλες πλάστιγγες που ζύγιζαν τις ελιές και όλα τα αγροτικά προϊόντα μέχρι και μικρές ζυγαριές ακριβείας που επίσης… έκαναν φτερά. Εκτός όμως από τον εξοπλισμό κλάπηκαν τα έγγραφα, το αρχείο και τα όργανα του χημείου.

Χάθηκε πολυτιμότατος επιστημονικός πλούτος, χάθηκε γνώση δεκαετιών μεγάλης αξίας για τον τόπο μας. Όλα αυτά χάθηκαν για πάντα… Σήμερα έχουν μείνει μόνο οι τοίχοι και αυτοί είναι κατεστραμμένοι.

Εκτιμάται ότι τα μηχανήματα, τα εργαλεία και τον εξοπλισμό του χημείου πήραν ιδιώτες που γνώριζαν την ύπαρξή τους, ενώ το αρχείο με τα έγγραφα λεηλατήθηκε στην κυριολεξία από αδιάφορα άτομα που τα πούλησαν στη συνέχεια σε συλλέκτες.

Άφησαν μόνο ό,τι δεν ήταν σημαντικό και δεν είχε κάποια αξία αν και υπάρχουν ακόμα ανάμεσα στους σωρούς από σκουπίδια χειρόγραφα και βιβλία που χρονολογούνται από το 1947!

Η Ευαγγελία Παναή κάτοικος Παραδεισίου που διετέλεσε κοινοτική και δημοτική σύμβουλος περιγράφει στη «Ροδιακή» πώς ήταν οι εγκαταστάσεις προτού λεηλατηθούν και θυμάται τον αγώνα που είχε δώσει για να μεταβιβαστούν στην τοπική αυτοδιοίκηση από το τότε υπουργείο Γεωργίας, ώστε να προστατευτούν. Το 2011 όταν έγινε γνωστό ότι θα παραχωρηθεί το ακίνητο στο δήμο κατά χρήση άρχισε το… πλιάτσικο, όπως λέει χαρακτηριστικά.

Η ίδια πιστεύει ότι ο σταθμός επίτηδες αφέθηκε στην εγκατάλειψη για να ευτελιστεί και να φτάσει σε τέτοιο σημείο αγανάκτησης η κοινή γνώμη ώστε να μη φέρει αντίσταση στην παραχώρησή του σε ιδιώτες.

Εκτιμά ότι υπάρχει ένα τέτοιο σχέδιο και μάλιστα σχετίζεται με την επίσκεψη πέρσι στους χώρους αυτούς του υπουργού αγροτικής ανάπτυξης χωρίς να ειδοποιηθεί η κοινότητα Παραδεισίου στην οποία κτηματολογικά και διοικητικά ανήκει.

«Ήταν ένα πολιτικό έγκλημα και κάποιοι έπρεπε να είναι υπόλογοι από το υπουργείο που δεν προστάτεψαν και δεν έσωσαν αυτή την τεράστια περιουσία. δεν μπορείς να λές ότι θες να αναπτύξεις τη γεωργία, να έχεις ένα σταθμό έρευνας με ιστορία δεκαετιών με τόση γνώση και εμπειρία και να το εγκαταλείπεις και να το καταστρέφεις» δηλώνει.