Οι ισχυρισμοί περί υπερτουρισμού και τα όρια ανάπτυξης και υποβάθμισης προορισμών

Rodiaki NewsRoom

Του
Νότη Μαρτάκη
στο Tourism Today

Το 2023 αναμένεται να αναδειχθεί ως χρονιά «κόμβος» για την εξέλιξη του τουρισμού στην Ελλάδα.

Τα δεινά της πανδημίας που περιόρισαν τις μετακινήσεις και άρα τις οικονομικές εισροές, η πληθωριστική και ενεργειακή κρίση που ακολούθησε και συρρίκνωσε το εισόδημα των ταξιδιωτών, οι γεωπολιτικές αναταράξεις που άλλαξαν τον παγκόσμιο χάρτη των μετακινούμενων τουριστών αλλά και η δυναμική είσοδος νέων «παικτών» όπως η Τυνησία, το Μαρόκο, η Αίγυπτος, ακόμα και η Γεωργία, μετά την τελευταία εντυπωσιακή της εμφάνιση στην ΙΤΒ, αποτελούν εν δυνάμει κινδύνους για τη χώρα μας.

Και όλα αυτά, με την εντεινόμενη έλλειψη σε θέσεις προσωπικού που αποτελεί μια σοβαρή απειλή για το επίπεδο των προσφερόμενων υπηρεσιών, στο οποίο θα κριθεί, εν τέλει, η επαναληψιμότητα της επίσκεψης.

Μπροστά σε αυτή τη σωρεία των απειλών, παρατηρούμε μια «νιρβάνα» επιτυχιών που έχει απλά να κάνει με ποσοτικά στοιχεία, μακράν των ποιοτικών χαρακτηριστικών που θα έπρεπε να μας απασχολούν.

Και, σαν να μην έφταναν όλα αυτά, παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια, μια υφέρπουσα φημολογία περί δήθεν υπερτουρισμού την ώρα που δεν έχουμε συμφωνήσει για τον ακριβή ορισμό της.

Είχα από το 2019 επισημάνει ότι σε μια εποχή έντονων ανταγωνιστικών πιέσεων στον τουρισμό της Ελλάδας, η χρήση του «δημοφιλούς» όρου του «υπερτουρισμού» αποτελεί σημαντικό στρατηγικό λάθος.

Και τούτο διότι, ειδικά στη χώρα μας, είναι διαφορετικό να μιλάμε για ένα μόνιμο φαινόμενο, όπως συμβαίνει σε ευρωπαϊκές , κυρίως, πόλεις και άλλο να αναφερόμαστε σε συγκυριακή υπερφόρτωση , όπως μπορεί να συμβαίνει στη διάρκεια του ηλιοβασιλέματος στην Οία της Σαντορίνης ή στις ουρές των επισκεπτών της Ακρόπολης, ειδικά όταν υπάρχει μεγάλη προσέλευση επιβατών κρουαζιερόπλοιων.

Στα δύο αυτά παραδείγματα, οφείλω να επισημάνω ότι το πρόβλημα έγκειται στη διαχείριση του εισερχόμενου πλήθους που, στη μεν περίπτωση της Οίας έχει να κάνει με την ανάδειξη και των άλλων σημείων του νησιού που δυστυχώς δεν έχουν προβληθεί επαρκώς, στη δε περίπτωση της Αθήνας, υπάρχει ένας αδικαιολόγητος διαχωρισμός από την υπόλοιπη Αττική που επανειλημμένα – αλλά χωρίς αποτέλεσμα – έχω υποστηρίξει ότι έχει τη μορφή νησιού με όσα μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη ένας νησιωτικός προορισμός.

Το θέμα, συνεπώς, είναι ότι ενώ υπερτουρισμός, με τη σωστή έννοια του όρου δεν υφίσταται, δεχόμαστε, ως χώρα ένα «στίγμα» που δεν μας ανήκει.

Πολύ περισσότερο που ακόμα και οι διεθνείς στατιστικές αδικούν , στην ουσία, τουριστικές περιοχές για τον απλούστατο λόγο ότι υπάρχει δυσαναλογία στον υπολογισμό της σχέσης κατοίκων και επισκεπτών, με αποτέλεσμα τα συμπεράσματα, κατά τη γνώμη μου, να μην αποδίδουν την πραγματικότητα.

Και εξηγούμαι :

Σε αντίθεση με τις μεγάλες πόλεις, όπου συνυπάρχουν οι επαγγελματίες και εργαζόμενοι στον τουρισμό με τους επισκέπτες, στις τουριστικές περιοχές, πέρα από την «εισαγωγή» τουριστών, υπάρχει και αντίστοιχη προσέλευση επαγγελματιών και εργαζομένων που διαμένουν στις περιοχές όλο το διάστημα της τουριστικής περιόδου.

Η αναφορά ανά κάτοικο, συνεπώς, δεν λαμβάνει υπόψη και τους προσωρινούς κατοίκους λόγω επαγγελματικής ενασχόλησης και αναφέρεται μόνο στους μόνιμους κατοίκους, πράγμα που, κατά τη γνώμη μου αλλοιώνει την αναλογία.

Ο ισχυρισμός μου, λοιπόν, είναι ότι, αν υπολογίσουμε στους κατοίκους και τους εποχικούς απασχολούμενους, η αναλογία με τους επισκέπτες είναι μικρότερη, πράγμα που δεν αποδίδει την πραγματική εικόνα για τυχόν υπερτουρισμό.

Ακόμα δε, και στην Αττική, έχει σημασία να υπολογίσουμε κάτοικο και επισκέπτη στην Αθήνα με τους αντίστοιχους των παραλιακών ζωνών και, επομένως, χρήσιμα συμπεράσματα θα είχαμε αν γνωρίζαμε τη συγκεκριμένη αναλογία ανά δήμο και όχι λαμβάνοντας υπόψη την πρωτεύουσα ως σημείο σύγκρισης με το υπόλοιπο κομμάτι της περιφέρειας.

Είναι σαφές ότι, σε αυτή τη χρονική καμπή, ουδείς έχει το δικαίωμα να εφησυχάζει. Και ήδη τα μηνύματα αλλά και η εμπειρία έχουν αποδείξει ότι τα όρια ανάμεσα στην ανάπτυξη και την υποβάθμιση ενός προορισμού, μπροστά σε όλα τα υπόλοιπα που ανέφερα στην εισαγωγή του σημειώματός μου, είναι πολύ στενά και μπορεί να μας οδηγήσουν από τη μια φάση στην άλλη.