Μ. Καρίκη: Μετά τη φυσική καταστροφή η ψυχολογία της επόμενης ημέρας

Μαρία Καρίκη

Μετά από μέρες αγωνίας και αβεβαιότητας έρχεται η παρηγορητική είδηση ότι η πυρκαγιά τέθηκε υπό έλεγχο. Τα πρώτα συναισθήματα είναι η ανακούφιση και η καθησύχαση ότι όλοι είναι ασφαλείς. Δυστυχώς, όμως, έχουν ξυπνήσει τόσες μέρες τόσα άλλα συναισθήματα που θα πάρουν καιρό να καταλαγιάσουν (κι αν καταλαγιάσουν).

Το σοκ και ο θυμός θα παραμείνουν στο μυαλό και στις καρδιές των ανθρώπων που ένιωσαν να απειλείται η ζωή τους, το χωριό τους, η φύση και τα ζώα γύρω τους.

Το μεγαλύτερο πλήγμα στην ψυχολογία τους (πέρα της τεράστιας φυσικής καταστροφής) είναι ότι δεν ήρθε η ανάλογη βοήθεια που περίμεναν από την πολιτεία, από ένα οργανωμένο κράτος. Ένιωσαν ότι έπρεπε να παλέψουν μόνοι τους, οι ίδιοι και οι πυροσβέστες μπροστά σε κάτι τόσο μεγάλο, ανεξέλεγκτο και άκρως επικίνδυνο.

Η επόμενη μέρα ξεκινάει καταρχήν μετρώντας τις ζημιές σε όλα τα επίπεδα: ως προς το περιβάλλον, ως προς τα ζώα της δασικής περιοχής, ως προς τα κτήρια που κάηκαν, ως προς την ψυχολογία των κατοίκων του νησιού, καθώς και ως προς τις οικονομικές επιπτώσεις που όλη αυτή η καταστροφή θα επιφέρει.

Έχουν αρχίσει ήδη τέτοιες συζητήσεις. Ακόμα, όμως, βρισκόμαστε υπό σοκ. Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει πλήρως τι ακριβώς έχει γίνει και σε τι έκταση και μέγεθος. Προσπαθούμε ακόμα να συνέλθουμε από τις εικόνες που έχουμε δει να μπροστά στον κίνδυνο και τον πανικό της φωτιάς.

Άνθρωποι, κάθε ηλικίας, άυπνοι και ακούραστοι να ρίχνονται στην προσπάθεια πυρόσβεσης με ό,τι μέσα διέθεταν και εθελοντές που έδωσαν το βροντερό «παρών» τους παντού και δίδαξαν ήθος.

Αυτό είναι το κομμάτι που μας ξυπνάει ελπίδα, περηφάνια και πίστη στην ανθρωπότητα παρά τους χαλεπούς, διεφθαρμένους καιρούς. Το μόνο πολυτιμα αισιόδοξο μέρος αυτής της ιστορίας.

Προσπαθείς να γυρίσεις πίσω όπως όπως στην καθημερινότητά σου, αλλά δεν μπορείς. Σε έχει βαθιά επηρεάσει, τραυματίσει, στιγματίσει όλο αυτό που συνέβη.

Συνεχίζεις και ψάχνεις πώς μπορείς να βοηθήσεις εκεί που ακόμα υπάρχουν ανάγκες.

Συνεχίζεις και αναρωτιέσαι αν όλοι οι άνθρωποι επέστρεψαν στα σπίτια τους στις περιοχές που εκκενώθηκαν.

Αναρωτιέσαι πως ένιωσαν και πως νιώθουν μετά την επιστροφή τους. Βλέποντας την καταστροφή γύρω τους, τίποτα δεν μπορεί ξανά να είναι το ίδιο. Θα πρέπει να ζουν από εδώ και πέρα μέσα σε ένα κατεστραμμένο τοπίο, μαύρο, καρβουνιασμένο.

Αυτό που διαπιστώνει κανείς μιλώντας με τον κόσμο είναι ένας διάχυτος θυμός. Μια οργή που πλαισιώνει πολλά αναπάντητα ερωτήματα. Γιατί δεν έχουμε μάθει ακόμα από τις πυρκαγιές όλων των προηγούμενων χρόνων; Γιατί δεν υπάρχει σε ένα κράτος οργανωμένο με αντίστοιχες υπηρεσίες και ειδικότητες ένα σχέδιο πρόληψης, προνόησης;

Γιατί δεν ενισχύεται σε δυναμικό και εξοπλισμό η πυροσβεστική που ήδη οι άνθρωποι που τη στελεχώνουν κάνουν τις υπερβάσεις τους; Γιατί περιμένουμε κάθε φορά μια καταστροφή να μας υπενθυμίσει τι δεν έχει γίνει και τι έχει παραμεληθεί και ξεχαστεί;

Χωρίς μια συστηματική, σοβαρή, επιστημονική προσέγγιση και χωρίς την τεχνογνωσία από άλλες χώρες με μεγαλύτερη εμπειρία και σαφώς καλύτερη αποτελεσματικότητα απέναντι στις φυσικές καταστροφές, πάλι θα μείνουμε στο σημείο μηδέν.

Οι πολίτες νιώθουν απογοητευμένοι, αγανακτισμένοι, εξαπατημένοι, αφημένοι στην αδιαφορία και στην ανεπάρκεια από τη μεριά του κράτους. Δεν ξέρουν αν θα νιώσουν ασφαλείς ξανά. Δεν ξέρουν αν θα μπορέσουν να ξαναεμπιστευτούν όλους εκείνους που επέλεξαν να τους εκπροσωπούν.

Ένα πράγμα κυριαρχεί στο μυαλό τους. Ότι τη δύσκολη ώρα προσπαθούσαν οι ίδιοι, με τις δικές τους δυνάμεις να σωθούν. Ο μόνος σεβασμός τους είναι απέναντι στους πυροσβέστες και στους ιδιώτες που έτρεξαν πρώτοι να συνδράμουν όπως μπορούσαν (εθελοντικά).

Η μνήμη που χαράκτηκε σε όλους όσοι έζησαν την απειλή και το ανεξέλεγκτο όλες αυτές τις μέρες θα παραμείνει ανεξίτηλη. Ο καθένας αφού ηρεμήσει, θα κάνει τον απολογισμό του. Θα καταλήξει στα συμπεράσματά του.

Και τότε ο θυμός θα γίνει πράξη κινητοποίησης και αντίστασης σε κάθε ανευθυνότητα, σε κάθε προσπάθεια παραπλάνησης και εξαπάτησης. Ίσως, η μόνη οδός για να ανακτήσουμε και πάλι το αίσθημα της ασφάλειας είναι μέσω των ίδιων των πολιτών.

Ένας πλήρως ενημερωμένος και ενεργός πολίτης όταν οργανωθεί σε συλλογικό επίπεδο θα μπορεί να απαιτεί με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και πίεση τα αυτονόητα και θα μπορεί να θέτει τα ερωτήματα περί πρόληψης και προνόησης, χωρίς να δέχεται αερολογίες, δικαιολογίες και συγκαλύψεις ως απαντήσεις.

Η φωτιά κατέστρεψε μία τεράστια έκταση (μαζί με τα ζώα) στο νησί της Ρόδου και προκάλεσε πανικό, θλίψη και πόνο στις καρδιές των ανθρώπων. Από την άλλη, όμως, παράλληλα αναζωπύρωσε την αλληλεγγύη, το φιλότιμο, την προσφορά, την αυτοθυσία προς τον συνάνθρωπο.

Αξίες ανεκτίμητες. Και επιπλέον, ανέδειξε το αίσθημα της ευθύνης, αλλά και της δύναμης που έχουμε ως ευαισθητοποιημένοι πολίτες όταν είμαστε συσπειρωμένοι, μονιασμένοι, με κοινούς στόχους για τον τόπο μας.

Ίσως, αυτή η συσπείρωση να είναι από εδώ και πέρα η μόνη ασφάλεια που μπορούμε να έχουμε (την οποία δεν μπορεί κανείς άλλος να μας τη δώσει πια...).

Ίσως αυτή η συσπείρωση να γεννήσει ιδέες για μια καινούρια αρχή προστασίας απέναντι σε έναν κόσμο που πλέον μας βομβαρδίζει με έκτακτες, κακές ειδήσεις, απειλές και καταστροφές...