Φίλιππος Ζάχαρης: Ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά 2023

Φίλιππος Ζάχαρης

Όταν ο πολιτισμός απαντά στη βαρβαρότητα

O πολιτισμός είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας. Οι πολιτιστικές ανταλλαγές και συνέργειες, η ποιότητα της επικοινωνίας μέσω των τεχνών και της γνώσης γι’ αυτές, η επαφή με το πνευματικό και το δημιουργικό, δίνουν την ευκαιρία σε χιλιάδες ανθρώπους στην Ευρώπη να επισκεφθούν μουσεία, αίθουσες τέχνης και να θαυμάσουν από κοντά τις καλλιτεχνικές δημιουργίες και παραδόσεις.

Με τον τρόπο αυτό το ευρωπαϊκό ιδεώδες αναπλάθει τη σημασιολογική του δυναμική και οι ευρωπαίοι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν μεταξύ τους σε όλα τα επίπεδα της πολιτιστικής ζωής.

Η Ευρώπη στο σύνολό της έχει πολλά να προσφέρει στον πολιτισμό μέσω της πλούσιας ιστορίας της αλλά και τους αγώνες των λαών της για τη διατήρηση των σημαντικότατων μνημείων αναφοράς.

Αυτή είναι η πραγματική Ευρώπη, αυτός είναι ο πραγματικός ευρωπαϊκός καθρέφτης που εντός του αναφύονται οι εκάστοτε καλλιτεχνικές δημιουργίες.

Στην εποχή μας που ολοένα και περισσότερο ο πολιτισμός αναδεικνύεται σε μέσον διαδραστικής επικοινωνίας, σε μία εποχή όπου η Ευρώπη δέχεται ένα από τα πιο ισχυρά χτυπήματα από τη βάρβαρη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, όπου καταστρέφονται μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, η διατήρηση του πολιτισμού στην Ευρώπη είναι και πρέπει να αποτελεί τη βασική προτεραιότητα.

Στα πλαίσια αυτά και με γνώμονα τον πολιτισμό, η 1η Σεπτεμβρίου σηματοδότησε την έναρξη των ευρωπαϊκών ημερών πολιτιστικής κληρονομιάς 2023, με δεκάδες χιλιάδες εκδηλώσεις σε 48 συμμετέχουσες χώρες.

Το φετινό θέμα είναι η «ζωντανή κληρονομιά», η οποία θ’ αναδείξει τον δυναμισμό, την πολυμορφία και τη σημασία των πολιτιστικών παραδόσεων, γνώσεων και δεξιοτήτων σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Μέχρι και τον Νοέμβριο του 2023, εξαιρετικοί χώροι και μνημεία θ’ ανοίξουν τις πόρτες τους στους επισκέπτες. Επιπλέον, θα πραγματοποιηθούν πολιτιστικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, καλλιτεχνικές παραστάσεις, διαδραστικά εργαστήρια, διαλέξεις και ξεναγήσεις, εμπνευσμένες από το θέμα της «ζωντανής κληρονομιάς».

Οι εκδηλώσεις αυτές προβάλλουν τη συμβολή των πολιτιστικών παραδόσεων και δεξιοτήτων στη διαμόρφωση των κοινωνιών μας.

Οι ευρωπαϊκές ημέρες πολιτιστικής κληρονομιάς, που διοργανώνονται από κοινού από την Κομισιόν και το Συμβούλιο της Ευρώπης, αποτελούν ευκαιρία για τους πολίτες να μάθουν περισσότερα για τον πλούσιο και ποικιλόμορφο πολιτισμό της Ευρώπης, και να συμβάλλουν στην προστασία της κοινής μας κληρονομιάς για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές.

Οι πιο επιδραστικές λοιπόν πρωτοβουλίες του 2019, όπως μας ενημερώνει σχετικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα συνεχιστούν και φέτος. Σε αυτές περιλαμβάνεται η πλατφόρμα “European Heritage Days Stories”, η οποία είναι αφιερωμένη στη διάδοση συναρπαστικών ιστοριών σχετικά με την πολιτιστική κληρονομιά, στην ενίσχυση της φωνής των επαγγελματιών στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην ανάδειξη των αξιοσημείωτων προσπαθειών διατήρησης που καταβάλλουν άτομα και ομάδες σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Μία άλλη αξιοσημείωτη πρωτοβουλία, η “Young European Heritage Makers” (νέοι διαμορφωτές ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς), παλαιότερα γνωστή ως “European Heritage Makers Week”, απευθύνεται σε παιδιά και νέους, προσφέροντας μία πραγματική πλατφόρμα στους μελλοντικούς πρωταγωνιστές της ευρωπαϊκής κληρονομιάς.

Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας αυτής έχουν λάβει στήριξη ευρωπαϊκά έργα διασυνοριακής συνεργασίας, μέσω των οποίων προωθείται η συνεργασία μεταξύ διαφόρων τόπων πολιτιστικής κληρονομιάς.

Σε αυτό το πνεύμα προκηρύχθηκε π.χ. ειδική πρόσκληση υποβολής προτάσεων για χώρους με σήμα ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς (ΣΕΠΚ), ώστε να ενισχυθούν οι συνέργειες μεταξύ αυτών των πρωτοβουλιών.

Οι δράσεις αυτές αποσκοπούν στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής διάστασης με την προώθηση διασυνοριακών δραστηριοτήτων υπό την καθοδήγηση των εθνικών συντονιστών του προγράμματος ευρωπαϊκών ημερών πολιτιστικής κληρονομιάς.

Για ακόμα μία χρονιά οι ευρωπαϊκές ημέρες πολιτιστικής κληρονομιάς επικεντρώνονται στον εορτασμό και τη διαφύλαξη της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης.

Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι στον ιστότοπο των ευρωπαϊκών ημερών πολιτιστικής κληρονομιάς (https://www.europeanheritagedays.com) θα βρει κανείς λεπτομερή χρονοδιαγράμματα των εκδηλώσεων, τις συμμετέχουσες χώρες και τρόπους συμμετοχής.

Ιστορικό
Και λίγα λόγια, τέλος, για την ομολογουμένως εξαιρετική πρωτοβουλία – θεσμό που ισχύει από πολλά χρόνια πριν: Οι ευρωπαϊκές ημέρες πολιτιστικής κληρονομιάς ξεκίνησαν με πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης το 1985 και προωθούν την πολιτιστική πολυμορφία, τον διάλογο και τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Οι εορτασμοί, οι οποίοι πραγματοποιούνται σε ετήσια βάση σε όλα τα συμμετέχοντα ευρωπαϊκά έθνη, προσφέρουν μία σειρά πολιτιστικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων. Το 2022, περίπου 20 εκατομμύρια άτομα συμμετείχαν στις ευρωπαϊκές ημέρες πολιτιστικής κληρονομιάς.

Από το 1999 οι ευρωπαϊκές ημέρες πολιτιστικής κληρονομιάς διοργανώνονται από κοινού από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρώπης, και αποτελούν απόδειξη του πλούτου της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, προωθώντας παράλληλα τον διάλογο, τη συμπεριληπτικότητα και τις διασυνοριακές δραστηριότητες.

Οι ευρωπαϊκές ημέρες πολιτιστικής κληρονομιάς διοργανώνονται σε στενή συνεργασία με τους εθνικούς συντονιστές σε καθεμία από τις 48 χώρες που έχουν κυρώσει την ευρωπαϊκή μορφωτική σύμβαση. Κάθε χρόνο έχουν ένα ιδιαίτερο πανευρωπαϊκό θέμα.