Φίλιππος Ζάχαρης: Γνώση, Παιδεία και Πολιτισμός

Φίλιππος Ζάχαρης

Η Γνώση θα σε βοηθήσει όταν βρίσκεσαι σε αδιέξοδο και η ζωή σου φαντάζει δυσεπίλυτο αίνιγμα.

Γιατί αίνιγμα μπορεί να είναι, όμως όχι πάντα δαιδαλώδες. Και σε τελική ανάλυση γιατί να πρέπει να λύσει κανείς μία προφανή πολυπλοκότητα που από μία άποψη μπορεί να αποτελεί και μέρος της ζωής;

Η Γνώση και η Παιδεία θα σε βοηθήσουν να μην επιτρέπεις στον εαυτό σου να σε προσβάλλουν άνθρωποι που το μόνο που κάνουν είναι να εχθρεύονται, να κριτικάρουν και να στοχοποιούν. Δεν είναι μόνο δείγμα ανωτερότητας να μάθεις στο παιδί σου – αν έχεις – να προσεγγίσει από νωρίς τη μάθηση – και γιατί όχι από αυτήν ακριβώς την υφιστάμενη προβληματική σχολική εκπαίδευση.

Η πλειοψηφία των ανθρώπων αντικρύζει με περίσκεψη την γνώση και την πνευματική κατάρτιση γιατί τη συνδυάζει ρητώς με την έλλειψη χρημάτων. Η κοινωνία που αποδέχονται είναι αυτή που κάνει τον καθένα να εξουσιάζει στο εργασιακό του πεδίο και να κάνει όπως λέμε «κουμάντο». Τα παραδείγματα είναι πάμπολλα, μηδέ εξαιρουμένου του πρόσφατου πνιγμού ενός νέου ανθρώπου από τα χέρια αυτών ακριβώς των μικρο-αφεντικών στα εργασιακά κάτεργα της ημι-μόρφωσης.

Η γνώση δεν θα σε προδώσει ποτέ κι ας προσπαθούν κάποιοι να θάψουν την αρχαία ελληνική και όχι μόνο φιλοσοφία μέσα από ελεεινά τσιτάτα της κατά τα άλλα σύγχρονης και ετοιμοπόλεμης αργκό. Οι διάφοροι κύκλοι – μηδέ εξαιρουμένων των πανεπιστημιακών – αποστέρησαν και αποστερούν από τους νέους ανθρώπους την ενδελεχή έρευνα σε όλα τα επίπεδα, ώθησαν και ωθούν τον κάθε ερωτευμένο με τη γλώσσα να απομονωθεί και να μείνει ενίοτε χωρίς πνευματική στέγη και απάγκιο. Από τη μεριά τους και οι πολιτικοί έβαλαν ως είθισται την ταφόπλακα και το λέω αυτό με κάθε επίγνωση ότι είναι της μόδας η απομυθοποίηση της πολιτικής, που βέβαια δεν είναι πολιτική αλλά πολιτικαντισμός και ψηφοθηρία.

Τα χρόνια περνούν και ο αγώνας για την προάσπιση της Γνώσης είναι δεινός, άλλοτε σκληρός και άλλοτε ισχνός και χωρίς αποτέλεσμα για την πλειοψηφία των πολιτών. Η Γνώση όμως και η εμβάθυνση των εννοιών δεν θα σε προδώσει ποτέ – τουναντίον θα σε βοηθήσει να υπερκεράσεις σκοπέλους και στημένες παγίδες. Δεν υπάρχουν συνταγές για τη Γνώση, δεν υπάρχουν τρόποι του να κάνει κανείς το αποφασιστικό άλμα προς αυτήν, γιατί πολύ απλά η γνώση κατακτάται καθημερινά και δοκιμάζεται. Είναι πάθος και έρωτας, η ελπίδα των ονείρων.

Ο πολίτης που επιθυμεί να μαθαίνει - όχι από περιέργεια αλλά από πάθος για τη γνώση, για την καλλιέργεια του εσωτερικού του κόσμου, δεν είναι ποτέ χαμένος, όπως δεν είναι χαμένες όλες αυτές οι ώρες μελέτης για την αποκρυπτογράφηση και αποσαφήνιση των εννοιών.

Δεν ξέρω αν κερδίζει κανείς μαθαίνοντας από μικρός για την ιστορία, τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία. Δεν ξέρω καν αν είναι σωστό που δεν διδάσκεται πλέον με σύγχρονη ορολογία η Αγωγή του Πολίτη. Δεν γνωρίζω πραγματικά τι είναι συντηρητικό και τι προοδευτικό και ποιος τα πρεσβεύει. Αυτό που ξέρω καλά είναι ότι τα αρχαία ελληνικά που έπρεπε να διδάσκονται σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες αντιμετωπίζονται ειρωνικά από τις στρατιές των ψευτο-προοδευτικών, που και τι δεν θα έδιναν για να κρατήσουν χαμηλά το πνευματικό επίπεδο των πολιτών.

Η έλλειψη γνώσης και πλατιάς Παιδείας κάνει τον καθένα και την καθεμιά ημι-μορφωμένους κριτές δια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αυτή ακριβώς η έλλειψη καθιστά αφεντικά της καθημερινότητας όλους αυτούς του επαρμένους από εξουσία και προβολή.

Είναι λοιπόν στο χέρι των πολιτών να αποτινάξουν τη μαζική αποβλάκωση και παιδειακή αποστέρηση και να καταδυθούν άφοβα στα γνωσιακά μονοπάτια. Ο δρόμος είναι μακρύς άλλα γεμάτος εκπλήξεις. Αντίθετα καμία έκπληξη δεν λαμβάνει χώρα όταν βλέπεις καθημερινά την εξυπνάδα και την πονηριά του καθενός στην οδηγική συμπεριφορά και στις εκάστοτε μικρο-μεγαλολαοσυνάξεις, εκεί όπου ο καθένας και η καθεμιά ανταγωνίζονται με βασικό όπλο τα διαθέσιμα κόμπλεξ.

Οι παλαιότερες γενιές φεύγουν και μαζί με αυτές και οι αλλοτινές πρεσβευθείσες απόψεις για έναν πραγματικά διαφορετικό κόσμο που η Γνώση για την οποία ομιλώ, μπορεί να τον δημιουργήσει. Δεν γνωρίζω ούτε και θα ‘θέλα να ξέρω αν αυτός ο κόσμος βαδίζει σε στέρεα θεμέλια. Δεν θέλω και δεν προτίθεμαι να συστήσω τα όποια ενδεδειγμένα ισχυρά θεμέλια για την όποια αυτοπροβολή στον κοινωνικό ιστό.

Αυτό που έχω να πω χωρίς περιστροφές είναι πως κανείς δεν χάθηκε από τη Γνώση και την Παιδεία, πολύ περισσότερο από τον Πολιτισμό. Ακόμη και σε έναν τέτοιο τόπο όπου το να γνωρίζεις και να θέλεις να μάθεις ακόμη περισσότερα, θεωρείται κατακριτέο ή ξόδεμα χρόνου.

Σε έναν τόπο που όλοι μιλούν για ελλείψεις αλλά που ποτέ δεν κάνουν κάτι για να γεμίσουν τα κενά. Σε έναν τόπο που συνέβαλε τα μάλα στην παγκόσμια Γνώση και που οι πολίτες του κάνουν το κάθε τι για να κόψουν τον ομφάλιο λώρο που τον συνδέει έστω και θεωρητικά με την αρχαιότητα.