Μανώλης Κολεζάκης: Η πτώση της Ιταλίας και η μάχη της Δωδεκανήσου

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο
Μανώλης Κολεζάκης
emmanuelnkolezakis@gmail.com

Η μάχη της Δωδεκανήσου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν μια προσπάθεια των Συμμαχικών Δυνάμεων να καταλάβουν τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα στο Αιγαίο μετά από την παράδοση της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο του 1943, και να τα χρησιμοποιήσουν ως βάσεις για επιθέσεις εναντίον των γερμανοκρατουμένων Βαλκανίων.

Η συμμαχική απόπειρα απέτυχε και τα Δωδεκάνησα κατελήφθησαν από τους Γερμανούς μέσα σε δύο μήνες, ενώ οι σύμμαχοι υπέστησαν μεγάλες απώλειες τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε πλοία. Οι επιχειρήσεις στα Δωδεκάνησα διήρκεσαν από τις 8 Σεπτεμβρίου έως τις 22 Νοεμβρίου 1943.

Τετάρτη 8 Σεπτέμβρη 1943, στις 5:30 το απόγευμα (6.30 μ.μ. στην Ιταλία), από τον ραδιοφωνικό σταθμό του Αλγερίου, Radio Algiers, ακούγεται η φωνή του στρατηγού Αϊζενχάουερ σε ένα συγκλονιστικό μήνυμα:

«Εδώ στρατηγός Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, αρχιστράτηγος των Συμμαχικών Δυνάμεων. Η ιταλική κυβέρνηση παρέδωσε τις ένοπλες δυνάμεις της άνευ όρων. Οι εχθροπραξίες μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων των Συμμάχων Εθνών και της Ιταλίας τερματίζονται αμέσως.

Όλοι οι Ιταλοί που τώρα βοηθούν έμπρακτα στην εκδίωξη του Γερμανού επιδρομέα από το ιταλικό έδαφος, θα έχουν τη βοήθεια και την υποστήριξη των Συμμάχων Εθνών».

Μετά την πτώση της ηπειρωτικής Ελλάδας τον Απρίλιο του 1941 και τη συμμαχική ήττα στη μάχη της Κρήτης τον Μάιο, η Ελλάδα και τα νησιά της βρίσκονταν υπό την κατοχή των γερμανικών και ιταλικών δυνάμεων.

Με την ήττα των δυνάμεων του Άξονα στη Βόρεια Αφρική την άνοιξη του 1943 ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ο οποίος ενδιαφερόταν έντονα για αυτή την περιοχή, έστρεψε τις βλέψεις του προς τα νησιά αυτά.

Οι Βρετανοί σχεδίαζαν μία επιχείρηση για την κατάληψη των Δωδεκανήσων και της Κρήτης, όχι μόνο για να στερήσουν από τις δυνάμεις του Άξονα από τις προκεχωρημένες βάσεις τους στη Μεσόγειο αλλά και να ασκήσουν πίεση στην ουδέτερη Τουρκία να εμπλακεί στον πόλεμο.

Η ιδέα του Τσώρτσιλ αφορούσε τη δημιουργία μίας εναλλακτικής διαδρομής προς τη Ρωσία μέσω των Δαρδανελίων από αυτή που ακολουθούσαν τις αρκτικές νηοπομπές.

Η τελική έγκριση για τις επιχειρήσεις δόθηκε στη Σύνοδο της Καζαμπλάνκα και ο Τσώρτσιλ διέταξε τους διοικητές του να καταστρώσουν τα σχέδια στις 27 Ιανουαρίου 1943.

Στις 8 Σεπτεμβρίου η ιταλική φρουρά στο Καστελλόριζο παραδόθηκε σε ένα βρετανικό απόσπασμα, το οποίο ενισχύθηκε τις επόμενες ήμερες από πλοία των Συμμαχικών ναυτικών Δυνάμεων.

Την επόμενη ήμερα μία βρετανική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής των Λόρδο Τζέλικο έπεσε με αλεξίπτωτο στη Ρόδο προκειμένου να πείσει τον Ιταλό διοικητή, Ναύαρχο Ινίγκο Καμπιόνι, να ενωθεί με τους Συμμάχους.

Οι άμεσες ενέργειες των γερμανικών δυνάμεων όμως πρόλαβαν τους Συμμάχους. Χωρίς να περιμένουν τους Ιταλούς να αποφασίσουν ο Κλήμαν επιτέθηκε στην ιταλική φρουρά των 40.000 ανδρών στις 9 Σεπτεμβρίου και την ανάγκασε να παραδοθεί στις 11 Σεπτεμβρίου. Η απώλεια της Ρόδου κατάφερε ένα βαρύ και κρίσιμο χτύπημα στις συμμαχικές ελπίδες.

Παρά την απώλεια της Ρόδου η Βρετανική Ανώτατη Διοίκηση επέμεινε στην κατοχή των υπολοίπων νήσων, κυρίως των τριών μεγαλύτερων, της Κω, της Σάμου και της Λέρου.

Από τις 10 έως τις 17 Σεπτεμβρίου η Βρετανική 234η Ταξιαρχία Πεζικού, υπό τη διοίκηση του υποστράτηγου Φ. Τζ. Ρ. Μπρίτορους (Major General F. G. R. Brittorous), προερχόμενη από τη Μάλτα μαζί με 160 άνδρες της SBS 130 άνδρες από το LRDG, τον 1ο Λόχο του 11ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών και αποσπάσματα του ελληνικού Ιερού Λόχου κατέλαβαν τα νησιά Κω, Κάλυμνο Σάμο, Λέρο, Σύμη και Αστυπάλαια, με την υποστήριξη πλοίων του Βρετανικού και Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.

Η γερμανική αντίδραση ήταν άμεση. Στις 19 Σεπτεμβρίου η Κάρπαθος η Κάσος και τα ιταλοκρατούμενα νησιά των Σποράδων και των Κυκλάδων ήταν σε γερμανικά χέρια.

Στις 23 Σεπτεμβρίου αντιστράτηγος Φρίντριχ Βιλχελμ Μύλλερ (Generalleutnant Friedrich-Wilhelm Müller) έλαβε εντολή να καταλάβει την Κω και τη Λέρο. Ο Μύλλερ ήταν διοικητής της 22ης Μεραρχίας Πεζικού που φρουρούσε το «Φρούριο Κρήτη».

Η μάχη της Κω
Αναγνωρίζοντας τον ζωτικό ρόλο του μοναδικού αεροδρομίου των Συμμάχων στην Κω η γερμανική 10η Αεροπορική Δύναμη (X Fliegerkorps) άρχισε στις 18 Σεπτεμβρίου να πραγματοποιεί βομβαρδισμούς, τόσο στο αεροδρόμιο όσο και σε θέσεις των Συμμάχων στο νησί.

Παράλληλα άρχισαν να φτάνουν ενισχύσεις σε αεροσκάφη, παρέχοντας στους Γερμανούς 362 επιχειρησιακά αεροσκάφη στην περιοχή του Αιγαίου έως την 1η Οκτωβρίου.

Στις 3 Οκτωβρίου οι Γερμανοί ξεκίνησαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών και αμφίβιες αποβάσεις, σε μία επιχείρηση που έγινε γνωστή ως «Επιχείρηση Πολική Αρκούδα» (Unternehmen Eisbär), και έφτασαν στις παρυφές της πρωτεύουσας του νησιού αργότερα την ίδια μέρα.

Οι Βρετανοί υποχώρησαν κατά τη διάρκεια της νύχτας και παραδόθηκαν την επόμενη ημέρα. Η πτώση της Κω αποτέλεσε καίριο χτύπημα για τους Βρετανούς καθώς τους αποστέρησε από την απαραίτητη αεροπορική κάλυψη.

Η μάχη της Λέρου
Μετά την πτώση της Κω η ιταλική φρουρά της Καλύμνου παραδόθηκε, παρέχοντας στους Γερμανούς μία πολύτιμη επιχειρησιακή βάση εναντίον του επόμενου στόχου τους, της Λέρου.

Η επιχείρηση, με την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Λεοπάρδαλη» (Unternehmen Leopard), είχε αρχικά σχεδιαστεί για τις 9 Οκτωβρίου όμως στις 7 Οκτωβρίου το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό αναχαίτισε και κατέστρεψε τη γερμανική νηοπομπή που κατευθύνονταν στην Κω. Πέρα από την απώλεια αρκετών εκατοντάδων ανδρών οι Γερμανοί έχασαν τα περισσότερα από τα βαριά αποβατικά σκάφη τους.

Οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να φέρουν καταδρομικά και στις 5 Νοεμβρίου είχαν καταφέρει να σχηματίσουν ένα στόλο 24 ελαφρών οπλιταγωγών. Για να αποφύγουν τον εντοπισμό από τις συμμαχικές ναυτικές δυνάμεις τα διασκόρπισαν σε διαφορετικά νησιά του Αιγαίου και τα έκρυψαν.

Παρά τις συμμαχικές προσπάθειες να εντοπίσουν και να καταστρέψουν τον εχθρικό στόλο, καθώς και τους διαρκείς βομβαρδισμούς των λιμανιών των γερμανοκρατούμενων νησιών, οι Γερμανοί υπέστησαν μικρές απώλειες και κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν το στόλο τους, υπό τη διοίκηση του υποστρατήγου Μύλλερ, για την επικείμενη «Επιχείρηση Τυφώνα» (Unternehmen Taifun) στις 12 Νοεμβρίου.

Τις πρώτες ώρες της 12ης Νοεμβρίου η γερμανική δύναμη εισβολής, χωρισμένη σε δύο ομάδες, προσέγγισε το νησί από τα ανατολικά και τα δυτικά. Παρά τις καθυστερήσεις σε ορισμένες περιοχές οι Γερμανοί κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ένα προγεφύρωμα, την ώρα που αερομεταφερόμενες δυνάμεις προσγειώθηκαν επιτυχώς στο όρος Ράχη, στο μέσο του νησιού.

Αποκρούοντας τις συμμαχικές αντεπιθέσεις και μετά την ενίσχυση των δυνάμεών τους το επόμενο βράδυ οι Γερμανοί κατόρθωσαν γρήγορα να κόψουν το νησί στα δύο, με αποτέλεσμα οι Σύμμαχοι να παραδοθούν στις 16 Νοεμβρίου. Οι Γερμανοί είχαν 520 απώλειες και αιχμαλώτισαν 3.200 Βρετανούς και 5.350 Ιταλούς στρατιώτες.

(Το υλικό συγκεντρώθηκε από έρευνα του υπογράφοντος)