Αναστασία Ζέππου: «Η τέχνη είναι χάρισμα μεγάλο, είναι όμως και χρέος μεγάλο. Αγώνας μέγιστος και έσχατος» Φώτης Κόντογλου

Rodiaki NewsRoom

Με αφορμή το διήμερο προβολών στο «Ρόδον»

Γράφει η
Αναστασία Ζέππου
Γραμματέας του Ομίλου Cine-Εκπαίδευση για τον οπτικοακουστικό εγγραμματισμό

Με το κινηματογραφικό διήμερο του Ομίλου Cine-Εκπαίδευση για τον οπτικοακουστικό εγγραμματισμό έπεσε η αυλαία τού 7ου Φεστιβάλ Καλλιτεχνικής Δημιουργίας Ροδίων 2023.

Τα 5 ντοκιμαντέρ τής Τετάρτης 4 Οκτωβρίου 2023 ήταν ένα νοσταλγικό οδοιπορικό μνήμης πάνω σε ιστορίες νησιών και της ζωής των ανθρώπων τους. Προβλήθηκαν 2 πολυβραβευμένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους που αναφέρονται στην κοινωνική ζωή της πανέμορφης Χάλκης, καθώς και του έρημου πλέον γειτονικού της μικρονησιού, τής Αλιμνιάς.

Στην ταινία «Γυναίκες της Χάλκης» (2022, διάρκεια 10’) αναδείχθηκε η προσφορά της Χαλκίτισσας γυναίκας, μητέρας, αδελφής, την εποχή του μεσοπολέμου κυρίως. Επιπλέον οι γυναίκες της Χάλκης διατηρούν τις παραδόσεις τους, όπως αποτυπώνονται στις διαβατήριες τελετές τους, στις χαρές τους και στις λύπες τους.

Στη δεύτερη ταινία, «Αλιμνιά» (2023, διάρκεια 10’) οι εναπομείναντες κάτοικοι αυτού του νησιού εξιστορούν τα δύσκολα παιδικά τους χρόνια και πώς ερημοποιήθηκε η Αλιμνιά στις αρχές της δεκαετίας τού 60.

Την ιδέα για τα 2 αυτά πολυβραβευμένα αφιερώματα την είχε ο Ρόδιος εκπαιδευτικός του Γυμνασίου – Λυκειακές Τάξεις Χάλκης «Σωκράτης Φανουράκης», Νίκος Τσατταλιός, έμπειρος κινηματογραφιστής και άξιος διευθυντής, ο οποίος προάγει τον πολιτισμό στο σχολικό του περιβάλλον δίνοντας την ευκαιρία σε μαθητές και μαθήτριες τής άγονης γραμμής να εμβαθύνουν στην πολιτιστική τους κληρονομιά, να καλλιεργήσουν ποικίλες ψυχοπνευματικές ικανότητες, όπως την φαντασία τους, την κριτική τους σκέψη, να ξεδιπλώσουν τα ταλέντα τους μέσα από την ομαδοσυνεργασία και να απολαύσουν τη χαρά της δημιουργίας.

Ο ίδιος, επίσης, ενέπνευσε μαθητές/ μαθήτριες του σχολείου τους, να σκηνοθετήσει όλη η σχολική κινηματογραφική τους ομάδα ένα συγκλονιστικό 3λεπτο βίντεο «Για τον Άλκη» (2022, διάρκεια 3’12’’) κατά της οπαδικής βίας στη μνήμη του αδικοχαμένου νεαρού Άλκη Καμπανού.

Στη συνέχεια η Εμμανουέλα Σαρούκου, Ροδίτισσα καλλιτέχνιδα με καταγωγή από την Κάλυμνο, πρόβαλε την ταινία παρατήρησης «Μια ιδέα είμαστε» (διάρκεια 35’). Με μια υπόρρητη τρυφερότητα που διατρέχει όλο το ντοκιμαντέρ, η Εμμανουέλα προσεγγίζει διακριτικά τη ζωή ενός υπερήλικου ζευγαριού στην Κάλυμνο το Πάσχα του 2020 στην πρώτη καραντίνα λόγω covid-19.

Με την κάμερα της διεισδύει εύστοχα η σκηνοθέτιδα σε ό,τι ακολούθησε και ξεδιπλώθηκε στην πανδημική κρίση μαζί με το σοκ, τις ανησυχίες, τις αντιφάσεις και τις ανατροπές που βίωσαν όλες οι γενιές, αλλά ιδιαίτερα ο παππούς και η γιαγιά της.

Πριν το κλείσιμο προβλήθηκαν οι cine-ιστορίες (διάρκεια 16’), ένα οπτικοακουστικό ντοκουμέντο. Ο ερασιστέχνης πολύπειρος πλέον κινηματογραφιστής Λευτέρης Γκοτζογιάννης σημαντικότατος συνεργάτης, εκτός των υπολοίπων πολιτιστικών φορέων του νησιού μας, και του Ομίλου μας, καταγράφει, μέσα από ένα σπάνιο αρχειακό φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό, ένα οδοιπορικό σχετικά με τις κινηματογραφικές δράσεις, λέσχες (Κινηματογραφική Λέσχη Ρόδου «Θέασις», Διεθνές Φεστιβάλ ecofilms και ecokids, Πρόγραμμα cine-science τού Πανεπιστημίου Αιγαίου, Εργαστήρι cine-απόπειρα, Κινηματογραφικό Εργαστήρι cine-chevalier, ποικίλες δράσεις του Ομίλου CINE-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, κ.ά.) από την μεταπολίτευση έως σήμερα.

Ταυτόχρονα μέσα από αυτό το ντοκουμέντο αναδείχθηκαν και τα πρόσωπα, είτε που χάθηκαν, π.χ. οι αείμνηστοι: Λουκία Ρικάκη, Κώστας Ηλιόπουλος-Χρόνης, κ.ά., είτε τα πρόσωπα π.χ. οι: Λάζαρος Ταγαρούλιας, Γιάννης Χατζηκώστας, κ.ά. που συνεχίζουν την πολυποίκιλη κινηματογραφική δυναμική στη Ρόδο έως τις μέρες μας.

«Ο μεσημεριανός ύπνος της γάτας μου» (διάρκεια 3’.03’’) οπτικοποιημένη ανάγνωση τού ομότιτλου ποιήματος από την ποιητική συλλογή του Γιάννη Παπαδάτου: «Η πολιτεία των ΓΑΤΩΝ», ήταν ο τελειότερος επίλογος της πρώτης βραδιάς, καθώς η εκπαιδευτικός Θεώνη Χαντζιάρα κατόρθωσε να συν-κινήσει τη φιλοζωική αγάπη των θεατών, επειδή πάντοτε η τέταρτη μέρα του Οκτωβρίου είναι αφιερωμένη σε όλα τα ανυπεράσπιστα τετράποδα παγκοσμίως.

Το επόμενο βράδυ της Πέμπτης 5 Οκτωβρίου 2023 ήταν αφιερωμένο στον ζωγράφο, σκηνογράφο, δάσκαλο, λογοτέχνη και αγιογράφο: Φώτη Κόντογλου. Ρόδιοι καλλιτέχνες σκηνοθέτησαν την ταινία τεκμηρίωσης με τίτλο: «Παρά τοῦ ἐν ἁγιογράφοις ἐλαχίστου: ο Φώτης Κόντογλου και ο Ευαγγελισμός της Ρόδου».

Ο Φώτης Κόντογλου γεννήθηκε στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας στις 8 Νοεμβρίου 1895. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, μετά ταξίδεψε στο Βέλγιο, στο Παρίσι, επέστρεψε πίσω στο Αϊβαλί και ως πρόσφυγας καταφεύγει στην Λέσβο κι από εκεί στην Αθήνα, όπου συνεργάζεται με εκδόσεις. Γοητεύεται από την βυζαντινή ζωγραφική και αγιογραφία, ιδιαίτερα μετά από επισκέψεις του στο Άγιον Όρος.

Το 1933 ολοκληρώνει τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών. Επιμελείται και εικονογραφεί ποικίλα λογοτεχνικά περιοδικά, σκηνογραφεί θεατρικές αθηναϊκές παραστάσεις και γράφει πεζογραφία. Μελετάει βυζαντινές εικόνες, μεταφράζει σημαντικούς σύγχρονους του αγιογράφους και αγιογραφεί πολλούς ναούς περιοχών και μοναστηριών σε όλη την Ελλάδα.

Έφυγε από τη ζωή στις 13 Ιουλίου του 1965.
Ο πολύπλευρος αυτός σημαντικός καλλιτέχνης και διανοούμενος Φώτης Κόντογλου ήρθε και στη Ρόδο, το 1952 για να αγιογραφήσει μαζί με τους μαθητές του: Ιωάννη Τερζή και Παντελή Οδάμπαση, τον Ιερό Ναό Ευαγγελισμού στο Μαντράκι της πόλεως Ρόδου.

Ο Καθεδρικός πλέον ναός τού Ευαγγελισμού της Ρόδου, αποπνέει μία εσωτερική πνευματική ενέργεια, η οποία ελκύει ανθρώπους απ’ όλον τον κόσμο.
Η εξιστόρηση της αγιογράφησης του Ευαγγελισμού της Ρόδου, αναπτύχθηκε παραστατικότατα, πριν την προβολή της ταινίας από τον τακτικό καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών τού Πανεπιστημίου Αιγαίου Ρόδου, τον κ. Σπύρο Συρόπουλο. Ο παππούς του καθηγητή, π. Σάββας Χατζηνικολάου, εφημέριος το 1952 στον Ευαγγελισμό είχε τη χαρά να γνωρίσει από κοντά και να θαυμάσει τον σημαντικότατο αυτόν και άξιο αγιογράφο Φώτη Κόντογλου.

Μάλιστα η κόρη του εφημερίου η κ. Σταματία Συροπούλου και μητέρα του καθηγητή Συρόπουλου, 7χρονο κορίτσι τότε, μαγευόταν από τον τρόπο που ζωγράφιζε ο Φώτης Κόντογλου. Αναφέρει η κ. Σταματία, χαρακτηριστικά στην ταινία, ότι κάθε φορά που ανέβαινε τη σκαλωσιά για να ζωγραφίσει π.χ. την Πλατυτέρα στην κόγχη του Ιερού, ο Φώτης Κόντογλου προσευχόταν πρώτα και έπειτα ξεκινούσε να σχεδιάζει με τα πινέλα του τις εικόνες του.

Το σενάριο επιμελήθηκαν λεπτομερέστατα, με συντονισμό και βαθύτατη εντρύφηση και έρευνα στις πηγές το μέλος Ε.ΔΙ.Π. του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου Δημήτρης Κόκκινος μαζί με τον Γιώργο Τζεδάκη δικηγόρο, κινηματογραφιστή και συντονιστή τού Εργαστηρίου Cine-Chevalier τού Κοινωφελούς Ιδρύματος Υποτροφιών Εμμ. & Μαίρης Σταματίου. Επιπλέον, οι ίδιοι, δηλαδή, ο Γιώργος Τζεδάκης, ο Δημήτρης Κόκκινος μαζί και με τη Ραφαηλία – Λέλα Γιακουμή συνεργάστηκαν άψογα και σκηνοθέτησαν την ταινία.

Η Ραφαηλία – Λέλα Γιακουμή, μάλιστα, πάλεψε πράγματι στο μοντάζ για να δώσει στο κοινό μια άρτια από όλες τις απόψεις ταινία. Περαιτέρω οι Ρόδιοι ηθοποιοί Γιάννης Αποκούραστος, Κωνσταντίνος Χαρτοφύλης και ο καταξιωμένος επαγγελματίας και βραβευμένος ηθοποιός Κωστής Σαββιδάκης αφηγήθηκαν με λιτότητα, σεμνότητα και χωρίς παράταιρες εξάρσεις το έργο του Φώτη Κόντογλου σε συνεργασία με τις μαρτυρίες της οικογένειας Συρόπουλου, η οποία γνώριζε προσωπικά τον ίδιο τον αγιογράφο. Η ταινία απογειώθηκε καλλιτεχνικά με τη μουσική του πολυβραβευμένου Ρόδιου μουσικοσυνθέτη και μαέστρου Σάββα Καρατζιά.

Εικόνα, ήχος, ζωγραφική, λογοτεχνία, σενάριο, σκηνοθεσία, μοντάζ, όλο αυτό το πανόραμα των τεχνών σε μία τέλεια αρμονία καταλήγουν σε αυτό που ο ίδιος ο Φώτης Κόντογλου έγραφε στον επίλογο τού λογοτεχνικού του έργου: «Πέδρο Καζάς», (γ’ έκδοση 1943): «Η τέχνη είναι χάρισμα μεγάλο, είναι όμως και χρέος μεγάλο. Αγώνας μέγιστος και έσχατος.».