Γιάννης Σαμαρτζής: Πόσο απέχουν τα νοικοκυριά από την πραγματική διανομή του εισοδήματος

Rodiaki NewsRoom

Γράφει o
Γιάννης Σαμαρτζής
Οικονομολόγος

Η διανομή του εισοδήματος, η οποία προκύπτει σε οποιαδήποτε χώρα, επηρεάζει άμεσα το εύρος της κοινωνικής συνοχής, αλλά και τις τυχόν κοινωνικές ανισότητες και, κατά συνέπεια, επηρεάζει και το μέγεθος της ευημερίας των πολιτών της.

Επομένως, η διανομή του εισοδήματος εκφράζει την ποιοτική διάσταση του επιπέδου ζωής και ευημερίας της κοινωνίας στο σύνολό της. Έτσι, όσο μεγαλύτερο είναι το μερίδιο που λαμβάνει το τμήμα του πληθυσμού με υψηλό εισόδημα, έναντι του αντίστοιχου τμήματος του πληθυσμού με χαμηλότερο εισόδημα, τόσο διευρύνονται οι εισοδηματικές ανισότητες.

Η πραγματική κατανομή του εισοδήματος υπολογίζεται παγκοσμίως, σε οποιαδήποτε χώρα, με βάση την Καμπύλη Lorenz (Λόρεντζ).
Στον κάθετο άξονα του σχετικού γραφήματος που παραθέτουμε, απεικονίζεται το σωρευτικό ποσοστό των εισοδημάτων και στον οριζόντιο άξονα απεικονίζεται το σωρευτικό ποσοστό των νοικοκυριών.

Έτσι, σε μία ιδανική - τέλεια κοινωνία, το 30% π.χ. των νοικοκυριών θα είχε το 30% των συνολικών εισοδημάτων, το 60% των νοικοκυριών θα είχε το 60% των εισοδημάτων κοκ. Στην πραγματικότητα όμως σε όλες τις χώρες, σε άλλες περισσότερο και σε άλλες λιγότερο, αυτό δεν ισχύει, με αποτέλεσμα να επικρατούν εισοδηματικές ανισότητες. Το πόσο είναι το εύρος της εισοδηματικής ανισότητας σε μία χώρα προσδιορίζεται από τον συντελεστή Gini.

Ο συντελεστής Gini, που είναι ο δημοφιλέστερος δείκτης και χρησιμοποιείται διεθνώς από τις στατιστικές υπηρεσίες, αντανακλά την εισοδηματική ανισότητα και, επομένως, χρησιμοποιείται ως μέτρο εισοδηματικών ανισοτήτων.

Ο συντελεστής δηλαδή Gini, εκφράζει την άνιση κατανομή εισοδήματος και μπορεί να πάρει τιμές από το 0, όπου όλοι οι πολίτες έχουν το ίδιο εισόδημα και είναι η ιδανική περίπτωση, έως το 100 που είναι η χειρότερη-ακραία μορφή ανισότητας, όπου λίγα π.χ. άτομα κατέχουν όλο το εισόδημα, ενώ οι υπόλοιποι πολίτες έχουν μηδενικό εισόδημα.

Όσο πιο μεγάλος είναι ο χώρος ( περιοχή Α) μεταξύ της καμπύλης Lorenz και της ευθείας γραμμής Κ, η οποία απεικονίζει την πραγματική - ιδανική κατανομή εισοδήματος των νοικοκυριών, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανισότητα στην κατανομή των εισοδημάτων, σε βάρος των νοικοκυριών.

Ο δείκτης της ανισοκατανομής εισοδήματος μετριέται με τον λόγο του συνολικού εισοδήματος που λαμβάνει το 20% του πληθυσμού με το υψηλότερο εισόδημα, προς εκείνο που λαμβάνει το 20% του πληθυσμού με το χαμηλότερο εισόδημα. Δηλαδή, ο δείκτης αυτός μας δείχνει το πόσες φορές το μερίδιο εισοδήματος του «πλουσιότερου» 20% του πληθυσμού είναι υψηλότερο του «φτωχότερου» 20%.

Όταν π.χ. ο δείκτης αυτός λαμβάνει μία τιμή 6 - αυτή που παρατηρείται κατά μέσο όρο τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας - τότε συμπεραίνουμε ότι το μερίδιο εισοδήματος του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού μας είναι 6 φορές υψηλότερο από το μερίδιο του φτωχότερου 20% του πληθυσμού.

Αντίθετα, όσο μικρότερη είναι η τιμή του δείκτη, τόσο μικρότερη είναι η ψαλίδα μεταξύ του πλουσιότερου 20% προς το φτωχότερο 20% του πληθυσμού.

Ο δείκτης αυτός αποτελεί διεθνώς ένα από τα βασικά κριτήρια για τη διαπίστωση της κοινωνικής συνοχής αλλά και των κοινωνικών ανισοτήτων σε μία χώρα.
Με την επιβολή των μνημονίων στη χώρα μας, καθώς και σε ορισμένα άλλα κράτη της Νότιας Ευρώπης, διευρύνθηκε αισθητά η εισοδηματική ανισότητα, σε σύγκριση με τα περισσότερα κράτη της Βόρειας Ευρώπης, όπου η ανισοκατανομή του εισοδήματός τους, αντιθέτως, μειώθηκε, λόγω των αντισταθμιστικών κοινωνικών μέτρων που οι χώρες αυτές έλαβαν.

Ενδεικτικά, αναφέρω ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, οι 8 πιο πλούσιοι άνθρωποι του κόσμου κατείχαν την περίοδο της πρώτης 5ετίας του 2010, περισσότερο πλούτο από τον μισό παγκόσμιο πληθυσμό, σύμφωνα με έκθεση της Oxfam, της Διεθνούς Συνομοσπονδίας Φιλανθρωπικών Οργανώσεων, που επικεντρώνεται στις ανισότητες και τη φτώχεια. Συγκεκριμένα, ο πλούτος των 8 αυτών ανθρώπων ανερχόταν σε 426 δις δολάρια και ήταν ισάξιος με τον πλούτο 3,6 δισεκατομμυρίων ανθρώπων (CNN Greece, 16-01-2017).

Ένα από τα μέτρα, τελευταία, σε πολλές αναπτυγμένες χώρες κυρίως της Ευρώπης, για τη μείωση της αυξανόμενης εισοδηματικής ανισότητας, ήταν η επιβολή της αύξησης των φόρων στην περιουσία. Αυτό συνέβη και στη χώρα μας με την επιβολή του ΕΝΦΙΑ, μόνο που στη χώρα μας η επιβολή του μέτρου αυτού έγινε σε όλα τα νοικοκυριά, χωρίς εξαιρέσεις και, μάλιστα, όχι για τη βελτίωση της ανισοκατανομής του εισοδήματος, αλλά για την αύξηση των εσόδων του κράτους.

Ωστόσο, το κυρίαρχο οικονομικό μέτρο των κρατών παγκοσμίως, για την αύξηση των εισοδημάτων και την άμβλυνση των εισοδηματικών ανισοτήτων, είναι αυτό που βασίζεται στην αύξηση του επενδυτικού τομέα, ο οποίος συμβάλλει άμεσα στην οικονομική ανάπτυξη.

Όμως, στη χώρα μας, οι εγχώριες επενδύσεις επί σειρά ετών δεν επαρκούν, καθώς δεν καλύπτονται από την εγχώρια αποταμίευση. Επομένως, η μόνη διέξοδος για την αύξηση των επενδύσεων είναι η εισροή ξένων κεφαλαίων, σε συνδυασμό με τη στρατηγική της εξωστρέφειας, ώστε να απομειωθεί το χάσμα επενδυσεων - αποταμιευσεων και να αποφευχθεί η όξυνση του ελλείμματος του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών, που διαχρονικά αποτελεί τον «εφιάλτη» της οικονομίας μας, αυξάνοντας έμμεσα και το Δημόσιο Χρέος.

Επιβάλλεται, λοιπόν, στη χώρα μας να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για επενδύσεις - εκμεταλλευόμενοι τους πόρους των 32 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας, καθώς και τους αντίστοιχους του ΕΣΠΑ - με ένα μεγάλο επενδυτικό άλμα, που θα προκύψει από μεγάλα αναπτυξιακά έργα, τα οποία θα επιτευχθούν, είτε από μεγάλες υγιείς ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις, είτε μέσω της σύμπραξης του δημόσιου και Ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ),

ώστε να αποφευχθούν, τόσο η παρατεταμένη αναδιανομή του εισοδήματος σε βάρος των ευάλωτων στρωμάτων του πληθυσμού - εξαιτίας των χαμηλών εισοδημάτων και του πολύ υψηλού κόστους διαβίωσης που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια από την αύξηση των τιμων των προιοντων και, ιδιαίτερα, των τροφίμων - όσο και ο αφανισμός της μεσαίας εισοδηματικής τάξης, η οποία αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της Οικονομίας μας.

Καμπύλη Lorenz και Δείκτης Gini

Στο γράφημα παρατηρούμε ότι:
α) Η πραγματική κατανομή του εισοδήματος σε μία ιδανική κοινωνία, υπολογίζεται σε οποιοδήποτε σημείο πάνω στην καμπύλη Lorenz και καταδεικνύει την τέλεια ισότητα (ευθεία γραμμή Κ). Έτσι, π.χ. το 30% των νοικοκυριών (στον οριζόντιο άξονα ) θα έχει το 30% των συνολικών εισοδημάτων (στον κάθετο άξονα), το 60% θα έχει το 60% των εισοδημάτων, κ.ο.κ.

β) Αντίθετα, όσο πιο μεγάλος είναι ο χώρος της περιοχής Α, μεταξύ της ευθείας γραμμής (Κ) και της καμπύλης Lorenz, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανισότητα στη κατανομή των εισοδημάτων και, επομένως, ο χώρος αυτός καταδεικνύει το χάσμα ανισότητας (Δείκτης Gini).