Ηλίας Καραβόλιας: Το άλλο όνομα του πατρός

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Ηλίας Καραβόλιας

Έχει τόσα πολλά επίθετα ο καπιταλισμός,­ που ένας εκ των κορυφαίων παιγνιοθεωρητικών παγκοσμίως, μάστορας της θεωρητικό-πρακτικής διαλεκτικής, δεν θα είχε πρόβλημα να παίξει μαζί τους (για να νοηματοδοτήσει ξανά το σύστημα).

Ο Βαρουφάκης ξέρει καλά να «διαβάζει» (ανέκαθεν το ήξερε) τις δομικές μεταλλάξεις του καπιταλιστικού συστήματος.

Διάβασα το πρόσφατο βιβλίο του “Technofeudalism: What killed Capitalism” στην αγγλική του πρώτη έκδοση (Bodley Head, 2023) που μόλις κυκλοφόρησε και στα Ελληνικά («Μιλώντας στον Πατέρα μου: Μια εισαγωγή στην τεχνοφεουδαρχία» εκδ. Πατάκη).

Ο Γιάνης ξεδιπλώνει πάλι το γνωστό ταλέντο του στη λυρική θεωρητική ανάλυση της υπερδομής μέσα στην οποία ζούμε και αναπνέουμε.

Περιγράφει έναν θάνατο του συστήματος που έρχεται όμως από το χέρι του «κεφαλαίου-πατρός» και αναλύεται έξοχα με τη μορφή μιας μακράς επιστολής στον πατέρα του συγγραφέα (σημ: αναπόφευκτος εδώ για τον μυημένο αναγνώστη ο συνειρμός του λακανικου ονόματος του πατρός).

Όποιος διαβάζει εδώ και πολλά χρόνια τον συνεπή με τον στοχασμό και τις ιδέες του Γιάνη, ξέρει ότι δεν «δολοφονεί» εύκολα, δεν υπερβάλει με εσχατολογικά σημαίνοντα.
Εδώ όμως με την «Τεχνοφεουδαρχία», μεταφέρει στο κοινό του ένα κάποιο «Τέλος», ένα μάλλον σημειολογικό turn point στο καπιταλιστικό φαντασιακό.

Στο βιβλίο παρατίθενται ισχυρά επιχειρήματα για να στοιχειοθετηθεί πρώτα η μετάλλαξη του κεφαλαίου και μετά το πώς αυτή ουσιαστικά δολοφονεί πλέον τον καπιταλισμό.

Το πώς η σημειωτική παραγωγή και η απόσπαση υπεραξίας (με εξόρυξη εργασίας από το cognitariato στα δίκτυα) παρακάμπτουν νόρμες αιώνων της οικονομικής ιστορίας.

Πώς το υπολογιστικό νέφος παίρνει το κεφάλαιο από το χέρι, ως cloud-capital πλέον, και ο καπιταλισμός της επιτήρησης συναντά την οικονομία της προσοχής.

Αυτή η συνάντηση είναι που ταΐζει το γνωστό τεχνολογικό ολιγοπώλιο GAFAM με υπερκέρδη και δωρεάν εργαζόμενους: με τα συμπεριφορικά τους ψηφιακά αποτυπώματα και με την πλατφορμοποίηση της εργασίας και των αγορών.

Ο Γιάνης δεν κάνει την εύκολη, συνήθη και κάπως βολική ανάλυση περι της gig economy: φιλοσοφεί τη μετάλλαξη του συστήματος και αυτό το κάνει μεθοδικά και πειστικά.

Εξηγεί πως καταργούν ουσιαστικά την ίδια την έννοια της αγοράς αυτά τα νέφο-φέουδα «των οποίων οι ιδιοκτήτες, η νέα άρχουσα τάξη, χρεώνουν τους παραγωγούς τεράστιες προσόδους για να τους δώσουν πρόσβαση σε εμάς που με κάθε μας κλικ και καθετί που ανεβάζουμε τους προσφέρουμε δωρεάν εργασία, όπως οι κολίγοι επί φεουδαρχίας».

Κάθε σκεπτόμενος οικονομολόγος θα βρει στο βιβλίο ότι τα μεγάλα επίδικα (π.χ. κλίμα, θεσμοί, ελευθερία) έχουν θαφτεί στον ψηφιακό χωροχρόνο (ενώ υπέρ εκτίθενται ως κενές πληροφορίες) από το βαρύ χέρι του νεοσυντηρητισμού.

Σε κάποια σημεία του έργου, η γραφή ενώνει νοερά τις ιστορικές στιγμές μετάλλαξης του καπιταλισμού, πάντα πάνω στις θεωρητικές ράγες της ερμηνευτικής ευχέρειας του συγγραφέα.

Παραθέτει αναλυτικά τα νέα σημαίνοντα στην πολιτική οικονομία ( αλγόριθμοι, κώδικες, «παρανοϊκά παράγωγα», κ.ά) και ουσιαστικά περιγράφει το νέο software των τεχνοφεουδαρχικών καπιταλιστικών μεθόδων μέσα στο διαδικτυακό infotainment.

Ως «Αντί-Οιδίπους» ο Γιάνης ξέρει καλά ότι το όνομα του πατρός, που προσωπικά θεωρώ ότι καλείται άλλοτε καπιταλισμός και άλλοτε κεφάλαιο, έχει σίγουρα μετουσιωθεί.

Ως αριστερός οικονομολόγος σέβεται την ελπίδα των πολλών και κάνει το ντελεζιανό του καθήκον: απεδαφικοποιεί τις σχιζο-ροές του νευροκαπιταλισμού. Και το κάνει έντιμα αφού παραθέτει στο τέλος τις σύγχρονες αναζητήσεις που και ο ίδιος ασπάζεται (βιβλιοφάγος γαρ) για τις νέες θεωρήσεις του συστήματος (όπως π.χ. της Zuboff και της McKenzie).

Συμπέρασμα: ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο για τους αναζητούντες τον «καιρό» (σημ: προσωπικά το θεωρώ εφάμιλλο του «Παγκόσμιου Μινώταυρου» που έγραψε ο ίδιος μέσα στα δύσκολα χρόνια των κραδασμών του συστήματος).

Η «Τεχνοφεουδαρχία» είναι πόνημα γραμμένο με αλληγορικά παραδείγματα και νεολογισμούς, με νόημα πάντα, στενά δεμένους όμως με τη βαθιά φιλοσοφική κουλτούρα αλλά και την πολιτική εμπειρία του Γιάνη...