Η άγνωστη ιστορία πίσω από την πρώτη τηλεκπαίδευση το 1998 στην Τήλο

Rodiaki NewsRoom

Ο Κώστας Τσολακίδης, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστημίου Αιγαίου, περιγράφει τις δυσκολίες του εγχειρήματος και άλλες ιστορίες από το Αιγαίο

Ρεπορτάζ: Λουκάς Βελιδάκης στο kathimerini.gr

Είναι άνοιξη του 1998, μία εποχή κατά την οποία ελάχιστα σπίτια στην Ελλάδα είχαν ηλεκτρονικούς υπολογιστές – πολλώ μάλλον ιντερνέτ. Ο Κώστας Τσολακίδης φτάνει στις υπώρειες του λόφου του Μόντε Σμιθ, στο δυτικό τμήμα της πόλης της Ρόδου και επιβιβάζεται σε ένα ελικόπτερο.

Επειτα από ένα σύντομο ταξίδι, προσγειώνεται στην Τήλο. Ανταλλάσσει θερμή χειραψία με τον –τότε– πρωτοπόρο δήμαρχο, Τάσο Αλιφέρη και αμφότεροι βαδίζουν προς την είσοδο του σχολείου, όπου στοιβάζονται οι κούτες με τους υπολογιστές. Ο κ. Τσολακίδης αρχίζει να τους στήνει.

Γεννήθηκε τη δεκαετία του ’50 στον Πειραιά και αφού σπούδασε και εργάστηκε στον τομέα των σύγχρονων τεχνολογιών στη Σκωτία, η τύχη –ή καλύτερα… ο γάμος– τον έφερε στην άγνωστη για εκείνον Ρόδο.

Ο κ. Τσολακίδης, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με βασικό αντικείμενο την πληροφορική, όχι μόνον αγάπησε τον τόπο, αλλά συνέδραμε στο να μη μείνουν πίσω τεχνολογικά τα μονοθέσια ή ολιγοθέσια σχολεία του Αιγαίου.

«Δεν έπρεπε να χάσουν το τρένο της προόδου», λέει μιλώντας στην «Κ».

Οι «κομπίνες» της πρώτης τηλεκπαίδευσης

Με τα ολιγοθέσια σχολεία, όπως λέει, ασχολήθηκε εντελώς τυχαία –το 1998– όταν συνάντησε τον τότε δήμαρχο Τήλου σε ένα συνέδριο στην Κύπρο. Ο Τάσος Αλιφέρης του εξέφρασε την αγωνία του, ότι στο νησί δεν έχουν εργαστήριο πληροφορικής και ο κ. Τσολακίδης του απάντησε: «Να σου φτιάξω τότε… Θα σου στείλω τις προδιαγραφές, θα τα αγοράσεις και θα έρθω».

Εκείνο το ανοιξιάτικο πρωινό το νησί της Τήλου αποκτά ένα σύγχρονο εργαστήριο και ο κ. Τσολακίδης αρχίζει την εκπαίδευση. Δεν υπήρχε δάσκαλος πληροφορικής, άρα αναγκάστηκαν να διεξάγουν τα μαθήματα εξ αποστάσεως – ο τρόπος που έγινε τότε, σήμερα φαντάζει… προϊστορικός: Με δύο τηλεφωνικές γραμμές (μια με φωνή ή άλλη για το σήμα) και «πρωτόγονο» ιντερνέτ. Κι όμως, το μάθημα γινόταν με εικόνα (με τα software της εποχής), ήχο και τη χρήση PowerPoint.

Η φωνή του κ. Τσολακίδη ενώ διηγείται, είναι παιγνιώδης – γελάει αρκετά. «Για να το πετύχουμε… κάναμε κομπίνα, πάντα θες να κοροϊδέψεις τον υπολογιστή». Αυτό, όπως λέει, δεν είχε ξαναγίνει στο παρελθόν στην Ελλάδα. «Τηλεκπαίδευση και με τη βούλα, με έγκριση μάλιστα από το υπουργείο Παιδείας. Τότε υπουργός ήταν ο Αρσένης».

Του ζητώ να μοιραστεί τις λεπτομέρειες, είναι άλλωστε σαν να επισκέπτεσαι μουσείο τεχνολογίας. «Το τεχνικό κομμάτι είχε μεγάλη πλάκα. Ξέραμε τα μηχανήματα, είχαμε πάει μερικές φορές και κάναμε λίγο προπόνηση στα παιδιά, πώς να τα δουλεύουν, πώς να μπαίνουν μέσα. Υπήρχε μια αρχική διά ζώσης εκπαίδευση».

«Τα προγράμματα της εποχής ήταν το Netscape και ένα άλλο πιο χύμα, το TeamBook2. Αυτά τα προγράμματα επέτρεπαν τον διαμοιρασμό της οθόνης και με δύο τηλεφωνικές γραμμές (απλές PSTN) κάναμε τη δουλειά. Η μία περνούσε πάντα ήχο, στην άλλη ήταν φορτωμένο το Netscape που είχαμε διαμοιρασμό της οθόνης και στην αρχή βλέπανε τα πρόσωπα οι μεν και οι δε, αργότερα το κόβαμε και δουλεύαμε με ένα PowerPoint που ανεβάζαμε».

Αρα υπήρχε και κάμερα; «Βεβαίως! Απ’ όλα υπήρχαν εκείνη την εποχή. Απλώς οι γραμμές δεν ήταν καλές και το κόλπο για να μπορέσουμε να το συντηρήσουμε ήταν να φορτώνουμε το PowerPoint στο δικό τους κομπιούτερ και εμείς από τη Ρόδο πατούσαμε το enter για να αλλάξει η οθόνη. Σ’ αυτούς άλλαζε αμέσως, σε εμάς αργούσε, αλλά δεν μας πείραζε. Κάτι τέτοια κόλπα κάναμε».

Και τι μάθημα γινόταν; «Μάθημα πληροφορικής, η ειδικότητά μου».

Πόσα παιδιά ήταν; «Καμιά δεκαριά, ίσως δώδεκα. Δεν υπήρχαν πάρα πολλά παιδιά στο γυμνάσιο της Τήλου».

Και για πόσο καιρό το κάνατε αυτό στην Τήλο; «Για 2-3 μήνες, δεν το κάναμε παραπάνω. Αρχίσαμε από τον Μάρτιο και πήγε μέχρι τον Ιούνιο. Μετά από την επόμενη χρονιά πήγε καθηγητής, τον οποίο βοηθούσαμε να κάνει το μάθημά του καλύτερα. Ναι μεν ήταν πληροφορικός, αλλά εμείς είχαμε την τεχνογνωσία γύρω από τα μηχανήματα, γύρω από την πράξη και βοηθήσαμε με σημειώσεις κ.λπ.».

Το πρόγραμμα «Σχεδία»

Το 2000, με τη συνδρομή του τότε γ.γ. του υπουργείου Αιγαίου Γιάννη Μαχαιρίδη, προωθήθηκε το πρόγραμμα «Σχεδία», με το οποίο ο κ. Τσολακίδης και η ομάδα του έβαλαν 88 υπολογιστές, σε 32 μικρά νησιά σε 46 δημοτικά σχολεία στο Αιγαίο (Φολέγανδρος, Αη Στράτης, Κίμωλος, Ανάφη, Κουφονήσια, Κάσος, Τήλος, Αστυπάλαια, κ.ά.).

Σε κάθε σχολείο έμπαινε από ένας έως πέντε υπολογιστές, ανάλογα με τον πληθυσμό των μαθητών. «Βάλαμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, εκτυπωτή, κάμερα, εργαλεία διαχείρισης και κάναμε μάθημα από απόσταση». Οι μαθητές, αλλά και οι δάσκαλοι, εκπαιδεύονταν στους υπολογιστές – «δεν υποκαταστήσαμε κανένα μάθημα».

Ζητώ από τον Κώστα Τσολακίδη να ξεδιπλώσει το φιλμ των αναμνήσεων: Τι συμβαίνει εκείνη την περίοδο; «Ημασταν πρωτοπόροι. Τότε έβαζαν υπολογιστές στα σχολεία, αλλά τα μικρά απομακρυσμένα μέρη δεν είχαν τίποτα. Και για να μην χάσουν το τρένο της εκπαίδευσης και τη σύγχρονη γνώση, έγινε αυτό. Τότε δεν υπήρχε και τεχνογνωσία. Κάναμε ας πούμε μια βάση δεδομένων για το ποιος γνωρίζει από Windows για να βοηθήσει το σχολείο – ζητούσαμε ακόμα κι από φαντάρους. Κάναμε διά ζώσης εκπαίδευση δύο φορές στη Ρόδο και μία φορά στη Σύρο. Κάναμε και από απόσταση εκπαίδευση και υποστήριξη».

Επειδή τότε τα ολιγοθέσια σχολεία των απομακρυσμένων περιοχών αντιμετώπιζαν μεγάλα προβλήματα, εξέδωσαν εκπαιδευτικό υλικό με φωτοτυπίες για κάθε τάξη, τις οποίες μπορούσε ο δάσκαλος να τις εκτυπώσει και να τις δώσει στα παιδιά. «Οι δάσκαλοι εκείνης της εποχής ήταν πολύ νέοι και άβγαλτοι. Δεν διδάσκεται καθόλου η διαχείριση ενός ολιγοθέσιου σχολείου στα εκπαιδευτικά τμήματα της χώρας».

Δίδαξαν επίσης πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα στα ολιγοθέσια. «Οι δάσκαλοι που ήταν τότε εκεί βεβαίως, μετά έφευγαν. Τη γνώση την έχανε το σχολείο, αλλά την κέρδιζε κάποιο άλλο».

«Οταν είσαι σε μικρό νησί, η τεχνογνωσία δεν μπορεί πάντα να σε βοηθήσει – ο δάσκαλος είναι νέο παιδί, δεν έχει μόρια, κάθεται λίγο και φεύγει γιατί το θεωρεί εξορία. Τα παιδιά έχουν ένα πρόβλημα. Προσπαθήσαμε να εκπαιδεύσουμε και να εμπνεύσουμε τον δάσκαλο για να δώσει κάτι παραπάνω», λέει, σημειώνοντας ότι «οι συνθήκες έχουν αλλάξει: έχουμε τον τουρισμό, την υψηλή τεχνολογία με τις υψηλές γραμμές, δημιουργούνται δουλειές στο Αιγαίο».

Ανθρωποι και όχι μόνον εργαλεία

Υπογραμμίζει ότι και η τεχνογνωσία έχει αλλάξει. «Μέσα στα χρόνια, παρακολουθήσαμε την τεχνογνωσία και βάλαμε διάφορες τεχνολογίες σε σχολεία για να μη χάσουν τη βασική τους εκπαίδευση στο δημοτικό σχολείο ή αργότερα. Βάλαμε δορυφορικά συστήματα half-duplex που κατέβαζες από τον δορυφόρο και έμπαινες με ISDN. Αργότερα βάλαμε full-duplex, δηλαδή ανέβαζες και κατέβαζες από τον δορυφόρο ανεξάρτητα αν υπήρχαν επίγειες γραμμές».

Σήμερα, ωστόσο, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Οι πάντες, ακόμα και στα απομακρυσμένα νησιά έχουν smart phones, δύσκολα μένεις πίσω. «Οι άνθρωποι στα νησιά θέλουν ανθρώπους, όχι μόνο εργαλεία. Για παράδειγμα, αν μία τράπεζα ή ένας ιδιώτης δωρίσει βιβλία, υπολογιστές και προτζέκτορες, πολλές φορές αυτά μένουν στα κουτιά. Πρέπει οργανωμένα και εμπεριστατωμένα να γίνει μια τηλεπικοινωνιακή σχέση. Αυτοί που είναι μακριά και δεν έχουν κάποιον να τους μάθει αγγλικά πρέπει να βρεθεί λύση και αυτοί να μαθαίνουν. Με την υψηλή τεχνολογία έχουμε αυτή τη δυνατότητα», λέει ο κ. Τσολακίδης, σημειώνοντας ότι «η χώρα μας έχει δύσκολη γεωγραφία και πρέπει να βοηθήσουμε την κατάσταση».

Εκτιμά ότι το ολιγοθέσιο, απομακρυσμένο σχολείο, δεν πρέπει να το δούμε μόνο στεγνά ως μία εκπαιδευτική οντότητα, αλλά ως αναπτυξιακό εργαλείο, όπως έγινε για παράδειγμα με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

«Ποιος νοιαζόταν για τα παραρτήματα στα νησιά; Αν το έφτιαχνες έξω από την Αθήνα, οικονομοτεχνικά θα ήταν πιο βιώσιμο, θα είχες όσους καθηγητές θέλεις, ενώ τώρα θαλασσοπνίγονται να πάνε στο Αιγαίο. Η δύσκολη γεωγραφία μας είναι ακριβή, εθνικά και κοινωνικά όμως πρέπει να βοηθήσουμε», υπογραμμίζει.

Τα σχολεία ως αναπτυξιακό όχημα

Προσφάτως ο κ. Τσολακίδης έκανε μία ομιλία στην Ελληνογερμανική Αγωγή. Αφού περιέγραψε την εμπειρία του, πρότεινε την ενίσχυση των ολιγοθέσιων και μονοθέσιων σχολείων με αναπτυξιακή λογική.

«Να διασφαλίσουμε και να ελέγχουμε ότι έχουν καλό ίντερνετ, να κάνουμε μαθήματα από απόσταση, να δώσουμε κίνητρα σε δασκάλους. Είναι ένα πακέτο από κοινωνικά και εκπαιδευτικά πράγματα – να δώσουμε σπίτι σε γιατρούς και δασκάλους. Αυτό που χρειάζεται στα απομακρυσμένα σχολεία, αλλά και σε όλα τα σχολεία είναι ανθρώπινη βοήθεια», λέει και συμπληρώνει:

«Τα σχολεία πρέπει να ενισχυθούν με ανθρώπους, διά ζώσης κι από μακριά. Και τα απομακρυσμένα σχολεία θα πρέπει να τα δούμε σαν ένα ενιαίο σχήμα περιφερειακής ανάπτυξης».