Στο «Γκαίτε» Αθηνών παρουσιάζονται όλα τα «γερμανοκεντρικά» έργα του συνθέτη Φίλιππου Τσαλαχούρη

Rodiaki NewsRoom

“VIVERE CUM MUSICA”, το νέο βιβλίο του συνθέτη

Η Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου 2024 είναι μεγάλη μέρα, για τον Ροδίτη συνθέτη Φίλιππο Τσαλαχούρη.

Στο Ινστιτούτο Γκαίτε Αθηνών θα παρουσιαστούν όλα τα «γερμανοκεντρικά» έργα του. Ταυτόχρονα θα παρουσιαστεί το νέο του βιβλίο "Vivere cum Musica" βασισμένο στον Σούμαν... θα το προλογήσει ο Στέφανος Γερουλάνος...

Το βιβλίο VIVERE CUM MUSICA –Ζώντας με τη Μουσική, είναι απόδοση, προεκτάσεις και συλλογισμοί του συνθέτη και διευθυντή των Μουσικών Σχολών του Ωδείου Αθηνών Φίλιππου Τσαλαχούρη στο εμβληματικό κείμενο του Ρόμπερτ Σούμαν «Συμβουλές προς Νέους Μουσικούς».

Ο ίδιος ο συνθέτης σημειώνει ότι «οι “Συμβουλές προς Νέους Μουσικούς” του Σούμαν γράφτηκαν με ευαισθησία, φροντίδα και ενδιαφέρον.

Οι σκέψεις αυτές κυκλοφόρησαν το 1845 και έγιναν διάσημες - και από τότε μέχρι σήμερα έχουν επανεκδοθεί, σχολιασθεί, ερμηνευθεί... προεκταθεί, συμπληρωθεί.

Αποφάσισα να χρησιμοποιήσω ως θεμέλιο αυτό το ισχυρό πόνημα ενός τόσο μεγάλου δημιουργού όσο ο Σούμαν, για να χτίσω ένα νέο κείμενο, χρήσιμο για τους σπουδαστές μουσικής.

Ελπίζω να είναι φανερή στο κείμενό μου η μεγάλη συστολή που νιώθω απέναντι στον Σούμαν.

Βασισμένος στις σκέψεις του, προσπάθησα αφενός να περιγράψω, το πώς εγώ, αντιλαμβάνομαι τις συμβουλές και τις παραινέσεις του, αφετέρου πώς εγώ, θα μπορούσα σήμερα, μέσω της δικής μου ερμηνείας, να προεκτείνω με επιπλέον συλλογισμούς, τα θέματα και τις προκλήσεις.

Δεν είναι αφορμή οι συμβουλές του Σούμαν ούτε και απλός θεματικός κώδικας. Είναι κάτι περισσότερο: νιώθω πάντα μαθητής...

...Διδάσκω αδιάλειπτα από τον Οκτώβριο του 1988. Ήμουν τότε δεκαεννέα ετών και ξεκίνησα από μία τάξη Θεωρίας και Σολφέζ.

Μέχρι σήμερα, τριάντα πέντε χρόνια μετά, έχω μπει εκατοντάδες φορές σε αίθουσες διδασκαλίας κι έχω έρθει σε επαφή με έναν πολύ μεγάλο αριθμό μαθητών... στη μουσική για μουσικούς, στη μουσική για το θέατρο.

Προσπάθησα να υπολογίσω αυτόν τον αριθμό αλλά δεν τα κατάφερα, ίσως επειδή δεν έχει νόημα. Το ιδιαίτερο είναι πως τους θυμάμαι σχεδόν όλους...τα πρόσωπα των μαθητών μου δεν ξεθωριάζουν.

Πολύ συχνά το λέω και δεν διστάζω να το επαναλάβω: επάνω από την εργασία μου σαν συνθέτη με τις έξι Συμφωνίες, τις όπερες και τα κοντσέρτα, τα βραβεία, τους τίτλους και την αναγνώριση, βάζω πάντα την ιδιότητα του δασκάλου.

Πιστεύω πως όλα όσα έχω κάνει, όλα όσα κάνω και ελπίζω όλα όσα θα κάνω, είναι στην πραγματικότητα υλικό διδασκαλίας, διαμόρφωση τρόπων μετάδοσης γνώσης.

Συμβουλές, σκέψεις, μεθόδους, βιβλία, επιλογές, στάσεις... για όλα νιώθω ευθύνη όπως και για το σημαντικότερο: να είμαι για τους μαθητές μου πάντα παρών, πάντα διαθέσιμος, πάντα κάπου, που να το γνωρίζουν και να μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμά τους να ζητήσουν... όχι, να ρωτήσουν, να ζητήσουν.

Σε αυτά τα τριάντα πέντε χρόνια ούτε μία φορά, πιστέψτε με, δεν έχω βγει από τον χώρο της διδασκαλίας χωρίς την έγνοια για το αν ήμουν επαρκής.

Πάντα νιώθω πως θα μπορούσα καλύτερα, έχω διαρκώς την ιδέα πως θα έπρεπε να ήμουν προετοιμασμένος καλύτερα, πως είχα περιθώριο να μεταδώσω περισσότερα, πως η συγκίνηση θα γινόταν να ήταν μεγαλύτερη και βαθύτερη.

Οι “Συμβουλές προς Νέους Μουσικούς” του Σούμαν γράφτηκαν το 1845. Η συγκέντρωση από τον Σούμαν σε μόλις τέσσερις σελίδες -δύο στήλες η κάθε μία- συμβουλών τόσο προς εκτελεστές όσο και προς συνθέτες, δείχνει ευαισθησία, φροντίδα και ενδιαφέρον.

Οι σκέψεις αυτές έγιναν διάσημες και από τότε μέχρι σήμερα έχουν επανεκδοθεί χιλιάδες φορές, έχουν σχολιασθεί, ερμηνευθεί… προεκταθεί, συμπληρωθεί.

Η δική μου επαφή με το κείμενο αυτό ξεκίνησε πριν πολλά χρόνια, όταν για πρώτη φορά διάβασα αποσπάσματα σε ένα κείμενο για τον Σούμαν.

Αποφάσισα να χρησιμοποιήσω ως θεμέλιο αυτό το τόσο ισχυρό πόνημα, ενός τόσο μεγάλου δημιουργού, όσο ο Σούμαν, για να χτίσω ένα κείμενο χρήσιμο για τους σπουδαστές μουσικής. Νιώθω μεγάλη συστολή απέναντι στον Σούμαν, ελπίζω να είναι φανερό στο κείμενό μου.

Βασισμένος, λοιπόν, στις σκέψεις του προσπάθησα αφενός να περιγράψω το πώς εγώ αντιλαμβάνομαι τις συμβουλές και τις παραινέσεις του αφετέρου πώς εγώ θα μπορούσα σήμερα, μέσω της δικής μου ερμηνείας, να προεκτείνω με επιπλέον συλλογισμούς τα θέματα και τις προκλήσεις. Δεν είναι απλά αφορμή οι συμβουλές του Σούμαν ούτε και ένας απλός θεματικός κώδικας.

Είναι κάτι περισσότερο: νιώθω πάντα μαθητής, και διαβάζοντας συμβουλές από κάποιον τόσο σπουδαίο και εμβληματικό δημιουργό, δεν μπορώ παρά εντός μου να «μηρυκάσω» αυτή τη γνώση και την εμπειρία, από φόβο μήπως και δεν μπορέσω εγώ να είμαι χρήσιμος σε έναν δικό μου μαθητή.

Δεν είναι ακριβής κάποιες φορές η μετάφραση και γι’ αυτό επέλεξα τον όρο απόδοση.

Δεν σχολιάζω και για αυτό επέλεξα τον όρο προέκταση. Δεν πιστεύω πως κατέχω την αυθεντία για μία καθολική ερμηνεία και γι’ αυτό πρόσθεσα τη λέξη προσωπική...»

Το Ινστιτούτο «Γκαίτε» στο πρόγραμμά του της Πέμπτης 22 Φεβρουαρίου 2024 γράφει ότι «για τον συνθέτη Φίλιππο Τσαλαχούρη η γερμανική μουσική ήταν και είναι σημείο αναφοράς στη μελέτη και τις σπουδές του, στην εξέλιξη της συνθετικής του πορείας.

Παράλληλα, η γερμανική λογοτεχνία, η φιλοσοφία των μεγάλων Γερμανών στοχαστών του 19ου αλλά και του 20ού αιώνα, στάθηκαν αφορμή για τη δημιουργία έργων που εκφράζουν ακριβώς αυτήν την πνευματική επαφή, την αισθητική συγγένεια, την ανάγκη του κοινού στοχασμού.

Ονόματα όπως Goethe, Rilke, Bloch, Nietzsche, Exner, Lenz κ.ά. άσκησαν και ασκούν ισχυρή συναισθηματική επίδραση στη μουσική γλώσσα του Τσαλαχούρη».

Το πρόγραμμα:
• “Ottilie” op. 56 αρ.1 (2007) Johann Wolfgang von Goethe για βιολοντσέλο & τσέμπαλο ή πιάνο
1. Sommerspaziergang 2. Herbstspaziergang 3. Winterspaziergang 4. Frühlingsspaziergang
Εμπνευσμένο από τις «Εκλεκτικές Συγγένειες» (Die Wahlverwandtschaften)

• “Drei Frauen” op. 83 (2012) Rainer Maria Rilke για βιόλα & πιάνο
1. Helene Berger 2. Anna 3. Klara
Εμπνευσμένο από τρεις γυναικείες μορφές που πρωταγωνιστούν σε διηγήματα του Rilke.

• “Noch Nicht Sein” ή Τοκάτα & Φούγκα, op. 119 (2020) για δύο πιάνα, Ernst Bloch.
Εμπνευσμένο από τη φιλοσοφική θεωρία του Bloch για το «μη είναι».

• “Lenz” op. 55 (2006) για μεσόφωνο, γυναικεία χορωδία & πιάνο σε κείμενο του Karl Georg Büchner
1. Die Magd Lied 2. Finale Εμπνευσμένο από την ποιητική μορφή του Lenz όπως την περιγράφει ο Büchner.
Epilog, op. 115 (2020) για ανδρική χορωδία & βιόλα, Johann Wolfgang von Goethe.
Μελοποιημένοι οι οκτώ καταληκτικοί στίχοι από το Β΄ Μέρος του “Faust”.

• “Exnerlieder” οp. 68 (2009) Για φωνή & πιάνο σε ποίηση Richard Exner.
1. Bilanz 2. Reue 3. Lebenslauf 4. Meer
Κύκλος τραγουδιών βασισμένος σε τέσσερα ποιήματα του σημαντικού σύγχρονου αυτού ποιητή.
Συμμετέχουν:
Μαρία Ευστρατιάδη, πιάνο
Ελισάβετ Κουναλάκη, πιάνο
Ηλίας Σδούκος, βιόλα
Έλλη Φιλίππου, τσέλο
Ευγενία Καλοφώνου, μεσόφωνος
Χορωδία CompArte, διδασκαλία Βάσω Καριώτη

Ο Φίλιππος Τσαλαχούρης (1969) σπούδασε φλάουτο και ανώτερα θεωρητικά στο Εθνικό Ωδείο με υποτροφία. Από τους πλέον δραστήριους συνθέτες της γενιάς του.
Ανάμεσα στα 140 και πλέον έργα του ξεχωρίζουν έξι Συμφωνίες, μονόπρακτες όπερες, Κοντσέρτα, έργα μουσικής δωματίου, χορωδιακά, τραγούδια κ.ά.

Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε περισσότερες από είκοσι χώρες από κορυφαία σύνολα και εκτελεστές.

Εργάστηκε στο Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν», από το 1991 μέχρι το 2005. Τακτικό μέλος της Ιονικής Ακαδημίας. Μέλος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Μουσείου Μπενάκη.

Είναι Διευθυντής των Μουσικών Σχολών και καθηγητής της Σύνθεσης και της Ιστορίας της Μουσικής στο Ωδείο Αθηνών.

Τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το Βραβείο Παπαϊωάννου για την προσφορά του στη μουσική, η μεγαλύτερη διάκριση για συνθέτη στην Ελλάδα, και με το αργυρό μετάλλιο της πόλεως Ρόδου.