Νίκος Τζιανίδης/ Σύρνα: το μικρονήσι του Αιγαίου με τις συγκινητικές ιστορίες

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Νίκος Τζιανίδης

στο "έθνος"

Σύρνα, το μικρονήσι του Αιγαίου που 'χει να διηγηθεί ιστορίες, που σ' αρπάζουν τον λαιμό ένα γύρω και σε κάνουν να βουρκώσεις· για τον Βρετανό πιλότο που έφτασε μισοπεθαμένος στο νησάκι, για τους 800 ναυαγούς, τους Εβραίους...

Η Σύρνα θαλασσοδέρνεται μονάχη κι έρημη πια, καταμεσής του Καρπάθιου πελάγους· από μακριά «βλέπει» την Αστροπαλιά και βαριαναστενάζει. Εκείνη, δεν το ‘χε να ‘ναι νησί πολύβουο, να παίζουν στο ακροθαλάσσι της παιδιά και να σεργιανίζουν οι μεγάλοι στα πλακόστρωτά της. Γιατί η Σύρνα, ούτε πλακόστρωτα έχει κι ούτε οι μεγάλοι την καταδέχονται πια… Κάτι κατσίκια την πατούν κι ένας βοσκός που τ' αχολογάει.

Κι η Σύρνα, βουλιάζει στην ιστορία της, σφουγγίζει δάκρυα και ξεροκαταπίνει του πελάγου τα δρολάπια…

Η Σύρνα, περίπου 8 τετραγωνικά χιλιόμετρα, είναι το μεγαλύτερο νησί του νησιωτικού συμπλέγματος μικρονήσων που «βλέπουν» την Αστυπάλαια· δεν τη λένε «βραχονησίδα» γιατί έχει υφαλοκρηπίδα και είναι ανεξάρτητη οικονομική ζώνη…
Και πάνω στη Σύρνα περνάνε πουλιά για να ξαποστάσουν, κι άλλα φωλιάζουν, κι οι άνθρωποι δεν την πατάνε πια… Κάποτε ζούσαν στη Σύρνα πολλοί. Μη φαντάζεστε και χωριό ολόκληρο… «Πολλοί» θα πει δέκα άνθρωποι από την ίδια οικογένεια.
Κι η θάλασσα ένα γύρω, πότε στρωτή σαν απαλό μετάξι, πότε ταραγμένη να λαμποκοπάει...

Η ιστορία της Σύρνας γοητεύει όσους την ακούνε και μολογούν: τόσος μικρός τόπος με τόση ιστορία; Ναι! Τότε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα πολεμικά συμμαχικά καράβια κρύβονταν από τους Γερμανούς. Και τα υποβρύχια έβγαζαν από τα σπλάχνα τους αντάρτες που θα πολεμούσαν τους κατακτητές. Και οι Γερμανοί μια μέρα «έπιασαν» τα συμμαχικά καράβια στον ύπνο και τούς ναύτες τους αιχμαλώτους.
Δυο εκκλησάκια είναι χτισμένα στο νησάκι: ο Άι Γιώργης κι ο Άι Γιάννης. Από ‘κει πάνω, στο ύψωμα με το ξωκλήσι είδαν τον μισοπεθαμένο ναυαγό μέσα στο σωσίβιό του να τον φέρνει το κύμα στη Σύρνα…

Ο Τζον Φόστερ βρήκε καταφύγιο και γιατριά στη Σύρνα.Ο Τζον Φόστερ βρήκε καταφύγιο και γιατριά στη Σύρνα.

Η τύχη τον έβγαλε στη Σύρνα
Ήταν τότε πάλι, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: ένας Βρετανός πιλότος, ο Τζον Φόστερ βρήκε καταφύγιο, τέτοιες μέρες πριν από 80 χρόνια ακριβώς, 11 Απριλίου του 1944. Ο Φόστερ υπηρετούσε στην Βασιλική Αεροπορία στη Λιβύη· απογειώθηκε από την Αφρική και πέταξε προς τη Σάμο αναζητώντας εχθρικά υποβρύχια. Και χτυπήθηκε το αεροπλάνο του Φόστερ κι ο Βρετανός πιλότος, τραυματισμένος χώθηκε σε ένα σωσίβιο κι άρχισε να κατευθύνεται προς την Αστυπάλαια, ακούγοντας πίσω του τη σβησμένη φωνή του συναδέλφου του να ζητάει απεγνωσμένα βοήθεια και μετά να σωπαίνει… Τον τύλιξε το νερό κι ο θάνατος.

Η ιστορία από τους- τότε- κατοίκους της Σύρνας είναι διαφορετική: ο Φόστερ μετέφερε Βρετανούς κομάντος και διαταγές για στόχους σαμποτάζ, όταν χτυπήθηκε από γερμανικά πυροβόλα· οι άλλοι πνίγηκαν, ο Φόστερ γλύτωσε…

Το σωσίβιο του Βρετανού, αντίς για την Αστυπάλαια, προτίμησε τη Σύρνα. Κι εκεί τον ναυαγό τον περιμάζεψε ο Θοδωρής ο Μεταξωτός, ο φόβος κι ο τρόμος της Σύρνας τότε. Και τον έκρυψαν οι λιγοστοί κάτοικοι στα ξωκλήσια, μη και τον βρουν οι Γερμανοί και τους σκοτώσουν όλους…

Το πόδι του Φόστερ, ρημάδι, ευτυχώς κόκαλο δεν είχε σπάσει, αλλά ο ιστός έτοιμος να σαπίσει· ο Θοδωρής τον έκανε καλά με βοτάνια, μαζεμένα από τον ξερότοπο. Κι ένα βράδυ ο Φόστερ, όρθιος και υγιής πια, μπήκε κρυφά σ’ ένα υποβρύχιο και ανοίχτηκε στο Καρπάθιο. Κι έκανε τάμα να γυρίσει, αν ζούσε…

Και γύρισε, πενήντα χρόνια μετά, το 1995, στην Αστυπάλαια! Κι έψαξε τον Θοδωρή τον Μεταξωτό, αλλά μόνο τα κόκαλά του αντίκριζαν τον ήλιο. Τότε ο 65άρης Τζον Φόστερ, γονάτισε μπροστά στο ιερό οστεοφυλάκιο της οικογένειας, λύθηκε στο κλάμα και ασπάστηκε ευλαβικά ό,τι είχε απομείνει από τον σωτήρα του. «Γιατί αν δεν ήταν αυτός…».

Ο Φόστερ έκλαψε και θυμήθηκε, τι δεν θυμήθηκε; Τα βοτάνια που του ‘τριβε ο Θοδωρής ο Μεταξωτός, ο «Σαψάκος», στο πόδι το χτυπημένο, το φαγητό που τον τάιζε όλη η οικογένεια μέχρι να ορθοποδήσει, το δαχτυλίδι του αρραβώνα του που χάρισε στον Θοδωρή και που το κάνανε τάμα στην Παναγιά για να σώσει τον Βρετανό… Και τους είπε, στους νησιώτες που τον υποδέχτηκαν, πως το ‘να του παιδί, Θίοντορ το ‘χε βγάλει, για να θυμάται τον άνθρωπο που τον κράτησε στη ζωή τον Θοδωρή τον «Σαψάκο».

Κι έπειτα, ο Τζον Φόστερ μπήκε σε μια βάρκα και πήγε στη Σύρνα· βγήκε τρεκλίζοντας στην αμμουδιά και με μάτια κόκκινα από τις αναμνήσεις, γονάτισε και φίλησε το χώμα και ξέσπασε σε λυγμούς! Κι έφυγε ο Φόστερ για να μην γυρίσει ποτέ πια στη Σύρνα.

Οι Εβραίοι του “Rafiah”
Και το μικρονήσι, μόνο, απόμακρο, κλεισμένο σε μια θάλασσα όνειρα από το γαλάζιο του πελάγου ξαγναντεύει την Αστροπαλιά και θυμάται τότε που ένα καράβι με Εβραίους, γυναίκες και παιδιά, βούλιαξε στ’ ανοιχτά· οκτώ άνθρωποι πνίγηκαν. Και όσοι έζησαν στη Σύρνα βρήκαν αγκαλιές να τους ζεστάνουν.

Ήταν το ατμόπλοιο Αθηνά, μετονομασμένο σε “Rafiah”, που φορτωμένο κάπου 800 ψυχές ταξίδευε από τη Γιουγκοσλαβία κρυφά για το Ισραήλ. Ήταν το 1946· το καράβι ναυλωμένο από τους Εβραίους, έπλευσε δίχως να το μάθουν οι Βρετανοί, που δεν ήθελαν εποικισμό στην Παλαιστίνη.

Κι όταν το «Rafiah» έπεσε σε φουρτούνα προσέγγισε τη Σύρνα για ν’ απαγκιάσει· λάθος μοιραίο. Το βαπόρι έπεσε στους βράχους, το νερό χύθηκε με ορμή στα αμπάρια και 800 άνθρωποι βρέθηκαν να παλεύουν με τα κύματα του άγριου Καρπάθιου και τους κοφτερούς, σαν μαχαίρια, βράχους. Οκτώ δεν βγήκαν στην ακτή ζωντανοί κι ανάμεσά τους τρία παιδιά.

Η οικογένεια Μεταξωτού βοήθησε όσο μπορούσε, μέχρι που ήρθαν άλλα πλοία και πήραν τους ναυαγούς και φύγανε. Και παιδιά κάποιων που γλίτωσαν από εκείνο το τραγικό ναυάγιο, γύρισαν στη Σύρνα και προσκύνησαν τα χώματα που έσωσαν τους γονιούς τους. Κι από τότε σιωπή…

Κι η Σύρνα μεγαλώνει, όχι σε έκταση, μα σε χρόνια… και μετράει τα κύματα, ένα ένα - κήρυκες των αναμνήσεων, απανεμιάς αμφιβολίες και φουρτούνας πάθη. Η Σύρνα, μόνη πια, λιγοστό το χώμα ξερό κι' αυτό ζυμωμένο με θαλασσαρμύρες και δάκρυα. Και η Σύρνα αποκοιμιέται στο Αρχιπέλαγο κι ονειρεύεται πως είναι Αστροπαλιά, χωρίς να μάθει ποτέ, πως η Αστροπαλιά την εζηλεύει…