Μαρία Καρίκη: Πώς χτίζεται η αυτοπεποίθηση;

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η
Μαρία Καρίκη
Ψυχολόγος, Msc

Η αυτοπεποίθηση παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ζωής τού ανθρώπου, σε όλους τους τομείς.

Το πόσο πιστεύεις στον εαυτό σου, στις ικανότητες και τις δεξιότητές σου θα καθορίσει τις αποφάσεις, τις επιλογές και τις πράξεις σου. Τα όνειρα, οι στόχοι, οι φιλοδοξίες και οι επιδιώξεις σου χρωματίζονται ανάλογα με το πόσο πιστεύεις ότι μπορείς να τα καταφέρεις. Κι αυτή η πεποίθηση ξεκινάει να καλλιεργείται από μικρή ηλικία...

Από την παιδική μας ηλικία μπαίνουν τα θεμέλια της αυτοπεποίθησης. Οι γονείς μας και ο πιο στενός οικογενειακός μας κύκλος αποτελούν τα πρώτα πρόσωπα που σαν «καθρέφτες» μας δείχνουν την αξία μας με τα λόγια και τη συμπεριφορά τους. Οι καλές τους κουβέντες, οι επιβραβεύσεις τους, η αναφορά τους στα «δυνατά» μας στοιχεία, η προτροπή και η ενθάρρυνση από μέρους τους ότι θα τα καταφέρουμε και ότι πιστεύουν σε μας είναι τα αρχικά δομικά στοιχεία της αυτοπεποίθησής μας. Αντίθετα, οι συνεχείς παρατηρήσεις, τα λόγια απαξίωσης και υποτίμησης, η αναφορά μόνο σε ό,τι δεν κάνει καλά ή σωστά το παιδί, οι συγκρίσεις που μπορεί να κάνουν με τα άλλα παιδιά οδηγεί τα παιδιά τους να σκέφτονται και να αισθάνονται ότι οι γονείς τους δεν είναι ποτέ ικανοποιημένοι από εκείνα, ότι δεν είναι «αρκετά» για να τα αγαπούν και ότι ό,τι κάνουν μάλλον δεν είναι αυτό που θα «έπρεπε», νομίζοντας ότι πάντα κάποιο άλλο παιδί θα το κάνει καλύτερα.

Η αρχή, λοιπόν, που γίνεται με την οικογένεια είναι κομβική για την παραπέρα πορεία. Στη συνέχεια έρχεται να προστεθεί το σχολείο, οι δάσκαλοι, η ομάδα των συμμαθητών, των συνομηλίκων, οι φιλίες και τα φλερτ, οι πρώτες επιτυχίες ή αποτυχίες που δίνουν νέα δεδομένα για την ενίσχυση ή αποδυνάμωση της αυτοπεποίθησης. Τα παιδιά και οι έφηβοι εσωτερικεύουν τα λόγια και τις αντιδράσεις των γύρω τους. Τις πιστεύουν πιο εύκολα, χωρίς απαραίτητα να κάνουν έναν αντίλογο ακόμα. Εξαρτώνται πολύ σε αυτή την ηλικιακή φάση από τη γνώμη των άλλων. Τους επηρεάζει αρκετά και ας μην το παραδέχονται τα μεγαλύτερα παιδιά.

Στη μετεφηβεία, ο καθένας κουβαλάει ήδη μια εδραιωμένη εσωτερική φωνή που του λέει αν αξίζει ή όχι, αν μπορεί να τα καταφέρει ή όχι. Ωστόσο, στη δεκαετία 20-30, το άτομο γνωρίζει καλύτερα και βαθύτερα τον εαυτό του, αρχίζει να παρατηρεί τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές του και προσπαθεί να καταλάβει ποια στοιχεία του τον βοηθούν και ποια τον σαμποτάρουν. Αυξάνεται η κριτική σκέψη, απομυθοποιούνται οι γονείς, τα στερεότυπα, οι νόρμες και το άτομο επαναπροσδιορίζει την ταυτότητα και την αυτοαξία του με βάση πια τα δικά του κριτήρια και όχι των άλλων.

Το στάδιο της αμφισβήτησης τού μέχρι πρότινος εαυτού δεν είναι εύκολο. Οι ήδη παγιωμένες περιοριστικές πεποιθήσεις για το ποιοι είμαστε είναι «καλά» εδραιωμένες. Χρειάζεται χρόνος και συνεχής αγώνας για να εντοπίσουμε τις λανθασμένες αντιλήψεις που έχουμε υιοθετήσει, όχι μόνο για τον ίδιο μας τον εαυτό και την αξία του, αλλά και για τον κόσμο γενικότερα και τη ζωή. Γίνεται μια εφ'όλης της ύλης αναθεώρηση επιδιώκοντας μια πιο προσωπική ματιά στα πράγματα ως δικό μας «προϊόν» και όχι των γονιών μας και των πρώιμων εμπειριών μας.

Κάποιοι το καταφέρνουν αυτό νωρίτερα, άλλοι αργότερα και κάποιοι δυστυχώς ποτέ. Η αποδόμηση των αρνητικών πεποιθήσεων για τον εαυτό μας απαιτεί συνεχή εγρήγορση και προϋποθέτει ώριμη μετασκέψη, ώστε να διερευνήσουμε αν ισχύουν οι χαρακτηρισμοί που αποδίδουμε στον εαυτό μας ή όχι. Οι σκέψεις που κάνουμε για μας, οι λέξεις που επιλεγουμε όταν αναφερόμαστε στον εαυτό μας δείχνουν τι πραγματικά πιστεύουμε για την αξία μας και τη δυνατότητά μας. Μας βοηθούν να καταλάβουμε αν αγαπάμε και σεβόμαστε τον εαυτό μας ή όχι.

Όσοι άνθρωποι δεν καταφέρουν να ανατρέψουν τα αρχικά σχήματα (παιδικά) της αυτοπεποίθησής τους, μένουν εγκλωβισμένοι σε έναν φαύλο κύκλο αυτο-σαμποταρίσματος και αυτομαστιγώματος μην μπορώντας να υλοποιήσουν όλα όσα θα ήθελαν. Δεν μπορούν να πιστέψουν ότι θα τα καταφέρουν, με αποτέλεσμα να αγχώνονται πολύ σε κάθε προσπάθεια προόδου, να αποφεύγουν με την παραμικρή δυσκολία, να παραιτούνται συχνά ή να τα παρατούν, γιατί φοβούνται την αποτυχία. Θυμώνουν με τον εαυτό τους που δεν μπορούν να προχωρήσουν, αλλά από την άλλη δεν μπορούν να πιστέψουν ειλικρινά και αληθινά στην αξία τους.

Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, να γνωρίζει κανείς σε ποια βαθμίδα βρίσκεται η αυτοπεποίθησή του και να είναι μια μόνιμη επιθυμία του να την προστατεύει και να την προάγει. Είναι, επίσης, επιτακτικό να μάθουν όλοι ότι η αυτοπεποίθηση πλάθεται συνεχώς, διαμορφώνεται καθ΄όλη τη διάρκεια της ζωής μας και ότι δεν είναι στατική. Αν δεν παρέμβουμε συνειδητά ως ενήλικες στην ποιότητα και στο περιεχόμενό της, τότε δυστυχώς θα είμαστε έρμαια του παρελθόντος μας και των πρώτων χρόνων και εμπειριών που στιγμάτησαν την αρχή της αυτοπεποίθησής μας...