Μανώλης Κολεζάκης: Οι Ήρωες Αντώνης Αγγελίδης και Ανδρέας Μοσχόβης: 80 χρόνια από την εκτέλεσή τους-19 Μαΐου 1944

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Μανώλης Κολεζάκης
emmanuelnkolezakis@gmail.com

Η Συμμαχική Υπηρεσία της «Ἀπλωθήκας», (λιμάνι στην Μ. Ασία, στα παράλια, απέναντι από τη Σύμη), οργάνωσε στο νησί της Σύμης κατασκοπευτική ομάδα, με απώτερο σκοπό την εγκατάσταση στρατιωτικής δυνάμεως, που θα έκανε κρούσεις στους κατακτητές.
Στην ομάδα αυτή ανήκαν για πολλά χρόνια οι δάσκαλοι Αντώνιος Αγγελίδης και Ανδρέας Μοσχόβης, οι οποίοι αργότερα εκτελέστηκαν, 4 μήνες πριν αποχωρήσουν οι Γερμανοί, καθώς και ο Ηγούμενος Χρύσανθος Μαρουλάκης, ο Μιχαήλ Λάμπρου υπάλληλος του Μοναστηριού, και ο ασυρματιστής Λοχίας του Ελληνικού Στρατού Φλώρος Ζουγανέλης, από τη Μύκονο, που εκτελέστηκαν νωρίτερα, στις 11 Φεβρουαρίου του 1944 στην Παναγία Στρατερή.

Ο Αντώνης Αγγελίδης που δούλευε στο Ιταλικό Διοικητήριο ως γραμματέας μεσολαβητής μεταξύ Συμιακών και Ιταλών και ο Ανδρέας Μοσχόβης που έπαιρνε τις πληροφορίες και τις μετέφερε, στην Ιερά Μονή του Πανορμίτη. Μάλιστα δε, ήταν τόσο φιλικός προς τους Ιταλούς, που οι ντόπιοι κάτοικοι του νησιού τον θεωρούσαν «προδότη».

Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Αγγελίδης έδινε τις πληροφορίες στον Μοσχόβη, τον «Αντρίκο», τον συνάδελφο, φίλο και κουμπάρο του. Στη συνέχεια, πήγαιναν στη Μονή Πανορμίτη και από εκεί στις Συμμαχικές Δυνάμεις στη Μ. Ανατολή. Οι πληροφορίες πηγαίνανε στον προορισμό τους με κάθε τρόπο, ακόμα και με τσοπάνηδες και ψαράδες.

Ο τσοπάνης πήγαινε στο διοικητήριο και έβαζε τις μεγάλες μυζήθρες πάνω-πάνω στο κοφίνι του. Από κάτω είχε τις μικρές με τα σημειώματα. Τα ίδια πράγματα τα έπαιρνε το βράδυ η κατασκοπευτική ομάδα από την «Απλωθήκην» και πήγαιναν μέχρι τη Μ. Ανατολή όπως προείπαμε.

Ο Ανδρέας Μοσχόβης γεννήθηκε στις 30 Νοεμβρίου του 1906 και οι γονείς του ήταν ο Θαρρεινός Μοσχόβης και η Σταματία, το γένος Χατζηβασιλείου. Όταν, όπως θα δούμε παρακάτω, συνελήφθη και εκτελέστηκε η ομάδα του Μοναστηρίου, πρότειναν στους Αγγελίδη και Μοσχόβη, να φυγαδευθούν απέναντι στις Μικρασιατικές Ακτές, αλλά αυτοί αρνήθηκαν, νομίζοντας ότι δεν συντρέχει λόγος.

Τελικά, προδοθέντες από τυχαίο περιστατικό, συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στη Ρόδο, όπου βασανίσθηκαν και τελικά εκτελέσθηκαν στις 19 Μαΐου 1944. Αργότερα, οι συγγενείς τους προσπάθησαν να βρουν τα οστά τους για να τα θάψουν, αλλά στάθηκε αδύνατον.

Μάλιστα, ήταν τόσο μεγάλος ο πόνος και η θλίψη, από τον χαμό τους, που η αδελφή του Ανδρέα Μοσχόβη, Μαρία που ζούσε μαζί του στη Σύμη, αρρώστησε και νοσηλεύθηκε 40 χρόνια στο Δρομοκαΐτειο, όπου και πέθανε.

Ο Αντώνης Αγγελίδης γεννήθηκε στη Σύμη στις 5 Δεκεμβρίου 1906. Γονείς του ήταν ο Αγγελής και η Άννα. Η σύζυγός του ονομαζόταν Άννα το γένος Σαρρή και τα παιδιά του Μιλτιάδης και Δέσποινα. Όταν εκτελέστηκε, τα παιδιά του ήταν ηλικίας 3,5 έτών και 9 ημερών αντίστοιχα. Ήταν σαν αδέλφια με τον Μοσχόβη, εξάλλου γεννήθηκαν με διαφορά 5 μόλις ημερών.

Ήταν πέρα από πατριώτης και δραστήριος δάσκαλος, αφού, όπως αναφέρεται, με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε το Δημοτικό Σχολείο στο Μεγάλο Χωριό Τήλου. Επίσης, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Σύμη προτού συλληφθεί και μεταφερθεί στη Ρόδο, στο εξοχικό του στο Νημποριό, τα βράδια τον επισκέπτονταν σύμμαχοι και ιερολοχίτες, με επικεφαλής τον Φώτη Κατσουράκη, φυσικά κρυφά από τους κατακτητές και με κίνδυνο της ζωής του.

Όταν οι Ιταλοί κατάλαβαν τι έκανε ο Αγγελίδης, τον κυνήγησαν και αυτός μπήκε στο μαγαζί του Μιχάλη του Πουλάκη, σημερινό χρυσοχοείο του Δημήτρη Χρυσοχόου. Τα χαρτιά, άλλα τα έφαγε, άλλα τα έκαψαν. Τρέχοντας στο μουράγιο, τον πυροβόλησαν και τον πλήγωσαν στον λαιμό και έτσι τον συνέλαβαν. Τον Ανδρέα Μοσχόβη τον συνέλαβαν όταν πήγε να δει τον φίλο του Αντώνη Αγγελίδη.

Η σύλληψή τους έγινε στις 19 Απριλίου 1944. Την 1η ημέρα τούς συνέλαβαν, την 2η τους κράτησαν στη Σύμη και την 3η τους μετέφεραν στη Ρόδο με το καΐκι «Αναμπέλλα» και έναν φρουρό. Οι σύμμαχοι θα μπορούσαν να τους είχαν απελευθερώσει τη στιγμή που υπήρχε μόνο ένας φρουρός.

Δεν είχαν βρει επάνω τους κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο. Μάλιστα, τους βασάνιζαν επί ένα μήνα για να μαρτυρήσουν. Κατόπιν ενεργειών τού μετέπειτα δημάρχου Ρόδου, Μιχαήλ Πετρίδη είχαν υποσχεθεί ότι θα τους απελευθέρωναν. Αλλά από εκδίκηση για τη βύθιση κάποιου ιταλικού πλοίου τούς εκτέλεσαν στις 19 Μαΐου 1944.

(Το υλικό αντλήθηκε από το προσωπικό Αρχείο της Δέσποινας Αγγελίδη-Μαρκαντέ, Προέδρου του Συλλόγου Συμαίων «ο Πανορμίτης» και των Ανδρέα και Νίκου Μοσχόβη).