Γιάννης Σαμαρτζής: Ο ρόλος της νομισματικής πολιτικής στη σταθεροποίηση του πληθωρισμού

Rodiaki NewsRoom

Γράφει ο Γιάννης Σαμαρτζής

Οικονομολόγος

Η νομισματική πολιτική αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους μηχανισμούς που διαθέτει ένα κράτος ή μια νομισματική ένωση για τη ρύθμιση της οικονομικής δραστηριότητας. Ο βασικός της στόχος είναι η σταθερότητα των τιμών, δηλαδή η συγκράτηση του πληθωρισμού σε επίπεδα που δεν διαταράσσουν την αγοραστική δύναμη των πολιτών και τη βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας.

Η Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας έχει αναθέσει στο Ευρωσύστημα, - που περιλαμβάνει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και τις Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες της ζώνης του ευρώ - , την εντολή να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών. Με άλλα λόγια, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ έχει το καθήκον να διατηρεί την αγοραστική δύναμη του ευρώ. Αυτό το καθήκον αντανακλά τη γενικά αποδεκτή άποψη ότι, με τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών, η νομισματική πολιτική συμβάλλει σημαντικά στη διατηρήσιμη ανάπτυξη, την οικονομική ευημερία και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Επομένως, η σταθερότητα των τιμών στηρίζει την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, μειώνοντας την αβεβαιότητα σχετικά με την εξέλιξη του γενικού επιπέδου των τιμών και ενισχύοντας, κατ’ επέκταση, τη διαφάνεια του μηχανισμού των τιμών. Έτσι, οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις μπορούν ευκολότερα να αντιλαμβάνονται τις μεταβολές των τιμών, εντός των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η νομισματική πολιτική ασκείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία ρυθμίζει την ποσότητα του χρήματος και τα επιτόκια δανεισμού. Όταν ο πληθωρισμός αυξάνεται υπερβολικά, η ΕΚΤ μπορεί να αυξήσει τα επιτόκια, ώστε να περιορίσει τη ρευστότητα στην οικονομία, καθιστώντας τον δανεισμό ακριβότερο. Αυτό μειώνει την κατανάλωση και τις επενδύσεις, άρα και την πίεση στις τιμές. Αντίθετα, σε περιόδους ύφεσης ή αποπληθωρισμού (μείωσης των τιμών), η μείωση των επιτοκίων ενθαρρύνει την οικονομική δραστηριότητα, αυξάνοντας τη ρευστότητα και τη ζήτηση.

Ο πληθωρισμός και ο αποπληθωρισμός αποτελούν σημαντικά οικονομικά φαινόμενα τα οποία έχουν αρνητικές συνέπειες για την οικονομία. Κατά βάση, ο πληθωρισμός ορίζεται ως μια γενική ή ευρείας βάσης άνοδος των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών για παρατεταμένη χρονική περίοδο, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της αξίας του χρήματος και, κατ’ επέκταση, της αγοραστικής του δύναμης. Ο αποπληθωρισμός ορίζεται ως το αντίθετο του πληθωρισμού, δηλαδή ως μια κατάσταση κατά την οποία το συνολικό επίπεδο των τιμών μειώνεται για παρατεταμένη χρονική περίοδο.

Όταν δεν υφίσταται ούτε πληθωρισμός ούτε αποπληθωρισμός, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει σταθερότητα των τιμών εφόσον, κατά μέσο όρο, οι τιμές ούτε αυξάνονται ούτε μειώνονται αλλά παραμένουν σταθερές με την πάροδο του χρόνου. Αν, για παράδειγμα, με 100 ευρώ μπορούμε σήμερα να αγοράσουμε τα ίδια αγαθά που μπορούσαμε να αγοράσουμε πριν από ένα ή δύο χρόνια, τότε μπορούμε να μιλήσουμε για μία κατάσταση απόλυτης σταθερότητας των τιμών.

Επομένως, όταν ο πληθωρισμός, δηλαδή η συνεχής αύξηση των τιμών, ξεφεύγει από τον έλεγχο, μειώνεται η αγοραστική δύναμη των πολιτών και αποσταθεροποιείται ολόκληρη η οικονομία. Για τον λόγο αυτό, η νομισματική πολιτική παίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση του πληθωρισμού και τη διατήρηση της οικονομικής ισορροπίας.

Παρ’ όλα αυτά, η αποτελεσματική δράση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας μπορεί να αποτρέψει την ανεξέλεγκτη άνοδο των τιμών, διατηρώντας την εμπιστοσύνη των αγορών και των καταναλωτών. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για παράδειγμα, έχει ως κύριο στόχο τη διατήρηση του πληθωρισμού κοντά στο 2%, θεωρώντας ότι αυτό το επίπεδο εξασφαλίζει σταθερότητα και ανάπτυξη.

Όσον αφορά τη χώρα μας, η πορεία του πληθωρισμού τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιάσει μεγάλες διακυμάνσεις, με κορυφώσεις, αποκλιμακώσεις και συνεχείς πιέσεις στους καταναλωτές.

Παρά το ότι ο συνολικός πληθωρισμός έχει υποχωρήσει σε σύγκριση με τις κορυφές του 2022-2023, οι υποκείμενες πληθωριστικές πιέσεις (π.χ. στα τρόφιμα, στη στέγαση, στις υπηρεσίες) παραμένουν ακόμη έντονες. Ιδιαίτερα, η αγορά στέγασης και οι αυξήσεις ενοικίων αποτελούν σημαντικό μοχλό πίεσης στα νοικοκυριά.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, τον Ιούνιο του 2025 ο πληθωρισμός στην Ελλάδα έφτασε στο 3,6% έναντι περίπου 2 % στην ευρωζώνη, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2025 ο πληθωρισμός αποκλιμακώθηκε σημαντικά και διαμορφώθηκε στο 1,9% σε ετήσια σύγκριση.

Συνοψίζοντας, η νομισματική πολιτική αποτελεί θεμελιώδες εργαλείο για τη σταθεροποίηση του πληθωρισμού και τη διασφάλιση μακροοικονομικής ισορροπίας. Μέσα από τη σωστή διαχείριση των επιτοκίων και της κυκλοφορίας του χρήματος, μπορεί να περιορίσει τον πληθωρισμό, να προστατεύσει το εισόδημα των πολιτών και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι, επομένως, απαραίτητο να ασκείται με υπευθυνότητα και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, ώστε να εξασφαλίζει σταθερότητα και κοινωνική ευημερία.