Ακόμη μια σειρά ηχογραφήσεων του Σίμωνος και της Αγγελικής Καρά, ένα μουσικό υλικό που συγκαταλέγεται και αυτό στους πνευματικούς θησαυρούς του τόπου, όπως τους κατέγραψε και διέσωσε ο αφιερωμένος στο έργο αυτό ακούραστος άνθρωπος.
Της Κάλυμνος παιχνίτζα: Ανέκδοτες ηχογραφήσεις του Σίμωνος Καρά 1957 και 1971.
Παραγωγή: Κέντρον ερεύνης και προβολής της εθνικής μουσικής.
Ακόμη μια σειρά ηχογραφήσεων του Σίμωνος και της Αγγελικής Καρά, ένα μουσικό υλικό που συγκαταλέγεται και αυτό στους πνευματικούς θησαυρούς του τόπου, όπως τους κατέγραψε και διέσωσε ο αφιερωμένος στο έργο αυτό ακούραστος άνθρωπος.
Οι ηχογραφήσεις του 1957 έγιναν στην Αθήνα, στο σπίτι του Σίμωνος Καρά με τον Καλύμνιο τσαμπουνιστή Νικόλαο Τάλια (1901-1985). Ισως δεν είναι περιττό να αναφέρουμε ότι την εποχή εκείνη οι εγγραφές σε μαγνητοταινίες μόλις έκαναν την εμφάνισή τους και η τεχνολογία ενός οικιακού μαγνητοφώνου βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα. Εν τούτοις, ακούγοντας το αποτέλεσμα (τσαμπούνα και φωνή) δεν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε τις επιδόσεις του ηχολήπτη.
Η προηγμένη τεχνολογία της σημερινής εποχής -ως επί το πλείστον- γράφει τις τσαμπούνες μ ένα τρόπο που τους αφαιρεί τη στρογγυλάδα και το "γλυκό" του ήχου τους, αφού τοποθετεί τα μικρόφωνα τόσο κοντά στον αυλό με αποτέλεσμα ο ακροατής ν ακούει έναν καθαρό μεν, αλλά αφύσικο ήχο του οργάνου.
Είναι εντυπωσιακό το "βιογραφικό", θα λέγαμε, του αρχαίου αυτού οργάνου, όχι μόνο διότι μπορούμε να πούμε πως σήμερα κατασκευάζεται σχεδόν με τον ίδιο τρόπο που το κατασκεύαζαν στην αρχαιότητα, αλλά και για την περιπέτεια του ονόματός του: οι αρχαίοι Ελληνες το ονόμαζαν "φυσαλίδα" και "συμφωνία", διότι μπορούσε να παίζει "συμφωνίες", δηλαδή συνηχήσεις.
Οι Ρωμαίοι έγραφαν τη λέξη συμφωνία στο λατινικό αλφάβητο, ήτοι "sym-phonia". Η λέξη "άσκαυλος" (ασκός και αυλός) είναι μεταγενέστερη. Τα όργανα αυτά διέδωσαν οι Ελληνες και οι Ρωμαίοι στην Ευρώπη και τη δυτική Ασία, όπου εξακολουθούν να χηρσιμοποιούνται μέχρι σήμερα σε διάφορες παραλλαγές.
Πότε ακριβώς ο άσκαυλος έγινε "τσαμπούνα" δεν είναι γνωστό, αλλά είναι γνωστό ότι στα ρωμαϊκά χρόνια ο εκτελεστής του οργάνου ονομαζόταν ακόμα στην Ελλάδα ασκαύλης. Η ρωμαϊκή παραφθορά ("sym-phonia") διαδόθηκε στα νησιά του Αιγαίου: συμφώνια, σαμπόνια, τσαμπόνια, τσαμπούνα. Η τσαμπούνα έχει πολλά κατά τόπους ονόματα: ασκί, τουλούμ και αγκοπόν (Πόντος), σκορτσάμπουνο (Κεφαλονιά), μποσκοτσάμπουνο (Μάνη), τσαμπουνάσκιο (Νάξος), παμπούνα (Ανδρος), σαμπούνια (Κύμη), ζαμπούνια (Σύρος), σαμπόνα (Μύκονος), ντζαμπούνι (Καλάβρυτα), ασκοζάμπουνο (Αίνος).
Τον Σεπτέμβριο του 1971 λαογραφική αποστολή υπό τον Σίμωνα Καρά φθάνει στην Κάλυμνο. Καταγράφονται οι μουσικοί Μικές Τσουνιάς (1923), Εμμανουήλ Τσουνιάς (1925), Γιάννης Βούης (1905-1993) και τραγουδούν η Σεβαστή Τσιμούρη και ο Μιχάλης Ελληνας (1905-1991). Στην Τέλενδο, ένα νησάκι δίπλα στην Κάλυμνο, καταγράφονται ο 87χρονος τσαμπουνιστής Γιάννης Ελληνας (1978-1974) και η Καλλιόπη Σκυλλά (1934) που τραγουδά.
Οι ηχογραφήσεις, σύμφωνα με το ημερολόγιο της Αγγελικής Καρά, γίνονται «...υπό δραματικάς συνθήκας. Ενα ολόκληρο πρωινό εδαπανήθη για να βρεθεί το μικρό δωματιάκι της Κυρίας Νίνας Μορφινού μ ένα μικρό αγοράκι. Κάθομαι έξω από την αυλή της. Προσπαθώ να επιβάλω την ησυχία στα μικρά παιδιά της γειτονιάς. Είναι ένα μικρό στενό, λίγα βήματα πάρα πέρα είναι δρόμος και περνούν συνεχώς μοτοσυκλέτες...».
Παρά ταύτα οι εγγραφές είναι πετυχημένες. Είκοσι τέσσερα μουσικά κομμάτια από τα χαρακτηριστικά της καλύμνιας συναυλίας. Σκοποί και τραγούδια του δρόμου, γαμήλια, καθιστικά αλλά και χορευτικά. Ακόμα υπάρχει ένα πολυσέλιδο ένθετο με στοιχεία για τα Δωδεκάνησα και την Κάλυμνο, πληροφορίες για το γλωσσικό ιδίωμα, τη μουσική και τους σκοπούς, το χορό και τη φορεσιά της Καλύμνου.
Αναφορές στα ήθη και τα έθιμα, καθώς και για τη ζωή των σφουγγαράδων. Υπάρχει επίσης πλούσιο φωτογραφικό υλικό, το χρονικό της καταγραφής των τραγουδιών και ανέκδοτα αποσπάσματα από το προσωπικό ημερολόγιο της Αγγελικής Καρά κατά τη διάρκεια των καταγραφών.
* Γράφει ο Γιώργος Ε. Παπαδάκη από την "Ελευθεροτυπια"
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
