“Προσπαθήσαμε, ποιος ήθελε να πεθάνουν 33 άνθρωποι;”

Ο σερβιτόρος του Oscar κ. Κώστας Κυπριώτης, 40 χρόνια μετά, θυμάται τη μοιραία νύχτα που σημάδεψε τη Ρόδο

Αυτό που έζησε η Ρόδος εκείνη την Παρασκευή στις 22 Σεπτεμβρίου του 1972 δεν έχει ξαναγίνει. Τριάντα τρεις άνθρωποι, τουρίστες από Σκανδιναβικές χώρες κυρίως, πέθαναν από ασφυξία ή κάηκαν στον πάνω όροφο του Oscar, του πρώτου μπαρ της Ρόδου. Του μαγαζιού που τ΄ όνομά του γράφτηκε στην ιστορία του νησιού, με μεγάλα μαύρα γράμματα. Ήταν το χρονικό των προαναγγελθέντων θανάτων αυτό που προηγήθηκε. Ο ηλεκτρολογικός πίνακας δεν άντεχε το μεγάλο air condition που τοποθετήθηκε, η ταράτσα είχε ένα βαρέλι με πετρέλαιο, ο χώρος του εστιατορίου κάτω είχε παντού μπαμπού, και πάνω διασκέδαζαν ανυποψίαστοι τουρίστες κι η έξοδος κινδύνου-ένα μανταλάκι την κρατούσε- δεν άνοιξε ποτέ. Μου είπαν πού θα τον βρω τα μεσημέρια τον Κώστα Κυπριώτη, έναν από τους σερβιτόρους του Oscar εκείνης της νύχτας, 75 χρονών σήμερα και κίνησα να πάω. Μπορεί και να μου ’λεγε “όχι”, αλλά οι άνθρωποι πάντα μιλούν για το θάνατο, κι εκείνος μίλησε για τη νύχτα που δεν έφερε πρωί... Ήσασταν κι εσείς εκεί; Ήμουν ο πρώτος σερβιτόρος του Oscar, από το 1965 που ήταν ακόμα ένα κομμάτι της αυλής του τελώνη του Ξάνθου και φτιάξαμε το ωραιότερο μπαρ της εποχής, απέναντι από το σημείο που τελειώνουν τα κάγκελα του ξενοδοχείου των Ρόδων, στη γωνία του Mediterranean. Όλα μπαμπού, καρέκλες, τραπέζια, σκαμπό, κι η επένδυση στους τοίχους και στη μπάρα μπαμπού, γι αυτό κάηκε γρήγορα. Μέσα σ΄ επτά λεπτά! Καμάρες που ήταν το ντεκόρ για τα ποτά, μωσαϊκά από χοχλακάκι. Εγώ τα μάζεψα τα χοχλάκια από τη θάλασσα να γίνει το ψηφιδωτό. Ποιοι ήταν οι ιδιοκτήτες; Τέσσερα αδέλφια Χατζησάββα. Ο Σταύρος ο μεγάλος, ο Γιάννης, ο Μανόλης, ο Δρόσος. Ο Γιάννης ήταν ο καλύτερος εργοδότης. Μορφωμένος, τελειόφοιτος σχολής τουριστικών επαγγελμάτων στην Ελβετία. Το μεγάλωνε σιγά-σιγά το μαγαζί. Εστιατόριο ήταν το Oscar ή μπαρ; Ξεκίνησε ως μπαρ, δεν είχε τότε άλλα η πόλη. Ένα ραδιόφωνο είχαμε, τρία τραπεζάκια, πολλά σκαμπό... Ο κόσμος περίμενε στο πεζοδρόμιο για ν΄ αλλάξει να μπουν άλλοι, τουρίστες και ροδίτες. Την πρώτη χρονιά πήγαμε καλά, την επόμενη από το σπίτι του Ξάνθου πήραμε ακόμη ένα δωμάτιο και το υπόλοιπο της αυλής . Μεγαλώσαμε το μαγαζί. Την επόμενη χρονιά πήραμε όλο το σπίτι κάτω, αλλά και τον πάνω του όροφο και έτσι φτιάχτηκε το Oscar που μεγάλωσε σιγά-σιγά, κι έγινε ένα μεγάλο εστιατόριο κάτω και νυχτερινό κέντρο πάνω. Εγώ, το 1968 με το κλείσιμο της σεζόν πήγα να βρω την κοπέλα μου και μετέπειτα γυναίκα μου στη Σουηδία, να δουλέψω εκεί. Ξαναγύρισα όμως εκείνη τη χρονιά, το 1972 ήμουν στο Oscar. Τότε έγινε το κακό; Ναι, την πρώτη χρονιά που δούλεψε έτσι. Δεν έκανε δεύτερη. Παρασκευή ήτανε, 9 με 9:30 το βράδυ, 22 Σεπτεμβρίου του 1972. Το μαγαζί ήταν φουλ, κάτω και πάνω. Δεν υπήρχε τίποτα, κι άλλοι περίμεναν στο πεζοδρόμιο να μπουν μέσα. Πάνω είχε ζωντανή μουσική, δούλευε ως κλαμπ, ένας Σουηδός έκανε τα γενέθλιά του και μόνο η δική του παρέα είχε 30 άτομα. Πόσους να είχαν μέσα εστιατόριο και κλαμπ εκείνη την ώρα; Πάνω από διακόσιους! Τι έγινε, γιατί έγινε; Βάλαμε ένα air condition καινούργιο, στον πάνω χώρο. Είχε τοποθετηθεί τρεις-τέσσερις μέρες πιο πριν. Κάτω δεν χρειαζόταν, ήταν όλα ανοιχτά. Το air condition ήταν μεγάλο, δεν το σήκωσε το ρεύμα. Εκείνη την ώρα το ανοίξαμε, είχε δουλέψει άλλες δυό μέρες, εκείνη τη μέρα έγινε το κακό. Πήραν φωτιά τα καλώδια, οι πίνακες, όλα. Από κει άρχισε η φωτιά. Είδα φωτιά στον πίνακα. Υπερφόρτωση. Πήραν φωτιά τα καλώδια, κι όλο το μαγαζί ήταν μπαμπού, είχε χρέμια, ψάθες, όλα ήταν ντυμένα με ψάθα ακόμα και τα ντουβάρια, τα έπιπλα, η φωτιά επεκτάθηκε γρήγορα και πάνω η ταράτσα ήταν από τερνίτες. Στον πάνω χώρο πήγε η φωτιά; Πάνω δεν είχε φωτιά στην αρχή. Ανέβαιναν όμως οι καπνοί. Κανένας από τους πάνω δεν σκέφτηκε ν΄ ανοίξει την έξοδο κινδύνου που είχε εξωτερική σκάλα. Ένα μανταλάκι ήτανε. Η ορχήστρα είχε σταματήσει γιατί έγινε διακοπή ρεύματος, κι ο ένας μουσικός κατέβηκε κάτω, τον είδα, κι έτσι έζησε. Ο άλλος μουσικός που ήταν Ροδίτης πέθανε όπως κι ο ταμπλίστας, ροδίτης κι αυτός. Δύο Έλληνες και 30 ξένοι. Τριάντα δύο οι νεκροί, οι πιο πολλοί από ασφυξία. Σε πόση ώρα ήρθε η Πυροσβεστική; Εδώ είναι τώρα... Στη δίκη η Πυροσβεστική είπε ότι δεν είχε να ρίξει αφρό. Έγιναν πολλά πάνω στον πανικό. Φωνάξαμε τη ΔΕΗ να κόψει το ρεύμα σ΄ όλο το τετράγωνο. Κάποιοι πιάσαν τα τηλέφωνα, άλλοι προσπαθούσαν να σβήσουν τη φωτιά, εγώ έπιασα πυροσβεστήρα, ήρθε η πυροσβεστική μου λέει “ άστον, θα καείς ολόκληρος”. ʼλλος σερβιτόρος ανέβηκε πάνω σ΄ ένα τραπέζι μ΄ ένα ξύλο, ένα καδρόνι μεγάλο να χτυπήσει τα καλώδια, όπως ήταν καμένα να τα ρίξει κάτω. Ό,τι σκεφτόταν ο καθένας έκανε. Όλοι προσπαθούσαμε... Η ΔΕΗ το έκοψε το ρεύμα; Όταν με πήραν στο δικαστήριο σαν μάρτυρα τους λέω “η Πυροσβεστική άργησε”. Μισή ώρα, πώς είναι δυνατόν, δυό λεπτά ήταν από κει, κι η ΔΕΗ ήταν κοντά κι αυτή στον ʼγιο Νικόλαο. Η Πυροσβεστική ήρθε κι έφυγε, κι ακούστηκε μετά ότι δεν είχε τον αφρό. Όλα ήταν εύφλεκτα, ήταν τα μπουκάλια με τα ποτά που σκάγανε, σ΄ επτά λεπτά κάηκε το Oscar. Το πετρέλαιο; Υπήρχε ένα δοχείο με πετρέλαιο, λένε. Ήταν στην ταράτσα της κουζίνας. Πήρε φωτιά κι αυτό. Ήταν το πετρέλαιο με το οποίο δούλευε η κουζίνα. Έγινε έκρηξη. Όλο εκρήξεις γίνονταν. Το πετρέλαιο, τα μπουκάλια τα ποτά.... Κάτω έγινε κάρβουνο, εμείς σωθήκαμε γιατί το μαγαζί ήταν ανοιχτό. Πάνω τόσοι άνθρωποι; Όταν η φωτιά ανέβηκε πάνω οι πιο πολλοί ήταν νεκροί από ασφυξία. ʼλλοι πέφτανε από τα μπαλκόνια, άλλοι από τα παράθυρα, οι πιο πολλοί είχαν πεθάνει. Κάτω πανζουρλισμός γινότανε, φωνές, ποιος ν΄ ακούσει τι... Πόσους είχε πάνω; Περισσότερους από 40 θα είχε, οι 32 πέθαναν εκείνη τη στιγμή. Ο ένας έπεσε από το παράθυρο. Έπεσε στον δρόμο, τον βλέπω που σηκώθηκε, που κούτσαινε, γύρισε είδα καιγόταν η πλάτη του. Έβγαλα το σακάκι μου του σβησα τη φωτιά από την πλάτη. Ήταν Σουηδός. Πήγα στη Σουηδία τον Οκτώβρη, ήμουν άνεργος. Τον Δεκέμβρη διάβασα σε σουηδική εφημερίδα ότι ζει ο τελευταίος τραυματίας του Oscar με πολλαπλά εγκαύματα. Πήγα στο νοσοκομείο, ζήτησα να τον δω. Με δέχτηκε, ήταν αυτός που έσβησα την πλάτη του με το σακάκι μου. Ήταν σε κακή κατάσταση, με ρώτησε τι έγινε εκείνο το βράδυ, πώς έγινε, ήθελε τουλάχιστον να μάθει. Σε τρεις - τέσσερις μήνες πέθανε. Ήτανε ο 33ος νεκρός. Ήρθαν τ΄ αεροπλάνα από τη Σουηδία τους πήρανε, οι γιατροί... Λίγοι σώθηκαν. Τελικά αυτή την πόρτα κινδύνου δεν την άνοιξε κανείς; Παρέμεινε κλειστή. Έβγαζε στο δρόμο, δεν βρέθηκε σερβιτόρος πάνω εκείνη την ώρα, να ξέρει, κάποιος του μαγαζιού. Κανένας από μας δεν περίμενε ότι θα γινόταν τέτοιο μακελειό, τέτοια καταστροφή. Προσπαθούσαμε, δεν περιμέναμε ότι θα πέθαινε κόσμος πάνω. Δεν πήγε το μυαλό μας πάνω. Σου λέω, επτά λεπτά κι όλα έγιναν κάρβουνο. Δεν μπορούσαμε ν΄ ανέβουμε. Σε δυό λεπτά κάτω στο εστιατόριο η φωτιά δυνάμωσε, πως να ανέβεις πάνω. Και ύστερα είπαν ότι αντί γι ανθρώπους προσπαθούσαμε να βγάλουμε έξω το ταμείο και να σώσουμε αυτοκίνητα. Τα προσπαθούσατε κι αυτά εκείνη τη στιγμή; Ήταν ένα αυτοκίνητο ακριβώς απ΄ έξω παρκαρισμένο που είχαν καεί τα λάστιχά του ήδη. Ήταν του τραγουδιστή που σώθηκε. Το πήρα τ΄ αυτοκίνητο μόνο με τις ζάντες, το κύλησα μέχρι κάτω όχι για να το σώσω, αλλά για να μην ανατιναχτεί, να γίνει ακόμα ένα μπαμ. Είχανε πει πολλά. Ότι δεν προσπαθούσαμε να σώσουμε τον κόσμο, αλλά τ΄ αυτοκίνητα, το ταμείο, να μην καούν τα λεφτά. Βγάλαμε το ταμείο, αλήθεια ήτανε, αλλά τίποτα δεν σωζόταν. Δεν είναι ότι τους αφήσαμε στην τύχη τους. Πώς να πας πάνω, ο κόσμος λέει πολλά σ΄ αυτές τις περιπτώσεις. Μπορείς να πέσεις στη φωτιά για να σώσεις τους πάνω; Πώς να πηγαίναμε; Από τους κάτω δεν υπήρχε άνθρωπος μέσα. Ήταν όλοι Σουηδοί οι νεκροί; Οι περισσότεροι. Είχε κάποιος Σουηδός τα γενέθλιά του, έκανε το τραπέζι, μεγάλη παρέα. Το ωραίο είναι ότι αυτός που είχε τα γενέθλια σώθηκε. Εκείνη την ώρα ήταν αυτός που του ’σβησα τη φωτιά και πέθανε αργότερα στο νοσοκομείο της Σουηδίας. Τους τραυματίες τους πήραν τα ασθενοφόρα, τα αεροπλάνα που ήρθαν από τη Σουηδία,, οι γιατροί, κάποιοι είχαν κατάγματα από τις πτώσεις... Δεν ξέρω απ΄ αυτούς πόσοι πέθαναν, πόσοι έζησαν. Οι τηλεοράσεις τους, κι οι εφημερίδες μήνες τα λέγανε. Τη γυναίκα μου που ήταν Σουηδέζα της ζήτησαν δηλώσεις και στις φωτογραφίες στις σουηδικές εφημερίδες ανέφεραν το όνομα του ιδιοκτήτη του Χατζησάββα και έβαζαν τη δική μου φωτογραφία! Τα δικαστήρια πότε έγιναν; Μετά από δύο χρόνια. Ή Ιούνιο ή Ιούλιο του 1974, δεν θυμάμαι ακριβώς. Γύρισα από τη Σουηδία γιατί ήμουν μάρτυρας στη δίκη. Κατηγορούμενοι ποιοι ήταν; Ο Γιάννης Χατζησάββας ο ιδιοκτήτης, ο Γιάννης Μπουχούνας ο ηλεκτρολόγος του Oscar, ένας ηλεκτρολόγος της ΔΕΗ που ήταν βάρδια εκείνη την ώρα και η Πυροσβεστική. Η Πυροσβεστική αθωώθηκε. Ο Μπουχούνας έφαγε φυλακή, κι ο ηλεκτρολόγος της ΔΕΗ γιατί δεν έκοψε το ρεύμα έγκαιρα και δεν μπορούσε η Πυροσβεστική να ρίξει νερό. Ζει αυτός, κάπου στα Τριάντα τον βλέπω. Ο Γιάννης Χατζησάββας έφαγε τη μεγαλύτερη ποινή, τέσσερα χρόνια. Τον πήγαν πρώτα στις φυλακές της Τρίπολης και μετά στην Κω. Έμεινε δύο χρόνια μέσα. Δεν ξαναγύρισε από κει. Αποφυλακιζόμενος δεν ήρθε πια Ρόδο. Τον βλέπετε; Έχω τέσσερα χρόνια να πάω στην Κω να τον δω. Είμαι αδελφός τους, δεν είμαι σερβιτόρος τους. Δουλέψαμε για να φτιάξουμε το μαγαζί. Μάζεψα και τα χαλίκια από τη θάλασσα για να το φτιάξουμε.. Ο Γιάννης για τον πελάτη έκανε τα πάντα. Ερχόταν τ΄ απογεύματα, καλοντυμένος, εμφανίσιμος, με τα χέρια σταυρωμένα πίσω “καλησπέρα σας” σε όλα τα τραπέζια. Δεν άφηνε πελάτη να φύγει από το μαγαζί παραπονεμένο. Μου ΄δινε τα κλειδιά και τους πήγαινα με τ΄ αυτοκίνητό του αν δεν είχε ταξί εκείνη τη στιγμή. Τι σας έχει πει για όλα όσα έγιναν; Τι να πει, δεν μιλάμε γι αυτό. Μια ζωή δούλευε κι αυτός. ʼσε... ιστορίες.... Αλλά εργοδότης ήταν ο καλύτερος. . Στα όνειρά σας έρχεται ποτέ εκείνο το βράδυ; Τα βράδια δεν κοιμάμαι, όλα γυρίζουνε στο μυαλό μου. Και η ζωή μου, κι αυτά. Εκείνο το βράδυ προσπαθήσαμε. Ποιος ήθελε να πεθάνουν 33 άνθρωποι; Όλοι οι κάτω βγήκαμε έξω, αλλά δεν μπορούσαμε να ξαναμπούμε και μέσα.