Θυμός: όταν όλοι και όλα μας φταίνε..

Γράφει η Μαρία Καρίκη Ψυχολόγος Υπάρχουν κάποιες στιγμές στη ζωή μας όπου το συναίσθημα που κυριαρχεί μέσα μας είναι ο θυμός. Μερικές φορές γνωρίζουμε πολύ καλά την αιτία πηγής του, ενώ άλλες φορές αναρωτιόμαστε τι μας συμβαίνει και νιώθουμε έτσι. Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που βιώνουμε όλοι ανά περιόδους. Είναι κατά βάση ένα αρνητικό συναίσθημα και πυροδοτείται από διάφορες καταστάσεις και αφορμές. ʼλλοτε είναι υγιές ως συναίσθημα και πρέπει να εκφραστεί (όταν υπάρχει αντικειμενικός λόγος και ‘πρέπει’ να βιωθεί) κι άλλοτε είναι καταστροφικό τόσο για το ίδιο το άτομο που το αισθάνεται όσο και για τις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους. Κάνοντας ο καθένας την απαραίτητη ενδοσκόπηση του οφείλει να αναρωτηθεί: «τι, ποιος με θύμωσε;», «είναι κάτι τόσο σοβαρό, ώστε αξίζει να θυμώσω;», «υπήρχε σκοπιμότητα, δόλος πίσω από τη συμπεριφορά εκείνου που με θύμωσε;», «το κάνει επίτηδες και προσωπικά προς εμένα ή μήπως είναι έτσι ο χαρακτήρας του προς όλους;», «μήπως έκανα κι εγώ κάτι λάθος από την πλευρά μου;». Τα ερωτήματα αυτά είναι απαραίτητα προκειμένου να διερευνήσουμε όσο γίνεται πιο αντικειμενικά τις περιστάσεις στις οποίες βρισκόμαστε και ενδεχομένως ευθύνονται για το θυμό μας. Φυσικά, υπάρχουν και συνθήκες που ως συμβάντα απλά μπορεί να μας πυροδοτήσουν αναμενόμενο θυμό: ένας χωρισμός, μια προδοσία, μια απιστία, μια αθέτηση υπόσχεσης και συμφωνίας, ένα σοβαρό ψέμα, ένας θάνατος, μια απόλυση, ένας «δύσκολος» προϊστάμενος ή συνάδελφος κ.ο.κ. Όταν ο θυμός θεωρείται μια φυσιολογική και αναμενόμενη αντίδραση, τότε θα πρέπει να βιωθεί, να κάνει το κύκλο του και να παρέλθει, διαφορετικά μπορεί να απωθηθεί και να μας γίνει μια παγιωμένη εσωτερική κατάσταση που σε βάθος χρόνου θα «αλλιώσει» την προσωπικότητα και την ισορροπία μας. Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση να αισθανόμαστε έναν διάχυτο, γενικευμένο θυμό και να μην μπορούμε να καταλάβουμε γιατί μας συμβαίνει αυτό. Σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει ένας υποσυνείδητος θυμός που δεν συνδέεται ξεκάθαρα με μια συγκεκριμένη κατάσταση. Μπορεί να είναι κάτι μεμονωμένο ή και όλα μαζί. Ίσως να μην είμαστε ευχαριστημένοι από τη σχέση μας, το γάμο μας, τη δουλειά μας, το μέρος όπου ζούμε. Ίσως να είχαμε άλλα όνειρα αρχικά και να μην έχουμε υλοποιήσει τίποτα από αυτά. Ίσως να αισθανόμαστε ότι έχουμε κάνει πολλούς συμβιβασμούς στη ζωή μας, ότι ζούμε μια ατέρμονη ρουτίνα και ότι οι άνθρωποι δίπλα μας συμβάλλουν σε αυτό το τέλμα. Ίσως φοβόμαστε τις δεσμεύσεις. Ίσως, ίσως, ίσως.... Ο καθένας αν «ψάξει» βαθιά μέσα του ίσως ανακαλύψει το λόγο του θυμού του που εκ πρώτης όψης δεν είναι εύκολα ορατός και κατανοητός. Αυτό που σίγουρα θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας είναι το γεγονός ότι πιθανώς να ξεσπάμε και μάλιστα κατ’εξακολούθηση σε ανθρώπους δικούς μας που δεν φταίνε. Παρ’όλο που οι υπαρξιακές μας ανησυχίες είναι πολύ φυσιολογικές, ωστόσο δεν ευθύνονται γι’αυτές οι άλλοι. Είναι άδικο και λυπηρό να εκνευριζόμαστε με το παραμικρό μαζί τους και να ξεσπάμε σε εκείνους. Ίσως είναι πιο έντιμο να κάνουμε μια αυστηρή αυτοκριτική, να θέσουμε όρια στον εαυτό μας και να τους προστατεύσουμε, ειδικά εκείνους που είναι σημαντικοί για εμάς. Η μετατόπιση και μεταβίβαση του θυμού προς εκείνους που δεν την πυροδοτούν δεν θα βοηθήσει το άτομο να απαλλαγεί από το θυμό του. Πέρα από τις αιτίες και τις συνθήκες, παίζει σημαντικό ρόλο και ο ίδιος ο χαρακτήρας του ατόμου. Είναι ιδιοσυγκρασιακά ευέξαπτο και εύθυκτο; Είναι ανυπόμονο; Βιάζεται να βγάλει συμπεράσματα για τη συμπεριφορά των άλλων, χωρίς να δώσει την ευκαιρία σε αυτούς να του δώσουν τη δική τους ερμηνεία; Είναι απαισιόδοξο, φοβισμένο ή αγχωμένο μήπως και βλέπει παντού προβλήματα και εμπόδια ακόμα κι αν μπορούν να αντιμετωπιστούν; Είναι σημαντικό από μια ηλικία (ωρίμανσης) και μετά, μέσα από τη διαδικασία της αυτογνωσίας να κάνουμε τις αυτοπαρατηρήσεις μας και να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να γίνει «καλύτερος», αποφεύγοντας συμπεριφορές σπασμωδικές, εκρήξεις, ξεσπάσματα που πιθανώς θα πληγώνουν τους ανθρώπους γύρω μας, οι οποίοι ίσως το μόνο που θα επιθυμούσαν είναι να βοηθήσουν. Όταν δεν αισθανόμαστε καλά μέσα μας, όλοι και όλα μας φταίνε, εκνευριζόμαστε με το παραμικρό και ψάχνουμε να αποδώσουμε τις ευθύνες για τις αντιδράσεις μας στους άλλους. Αν συνεχιστεί για αρκετό διάστημα αυτό, υπάρχει περίπτωση στο τέλος να επιλέξουμε τη λύση της φυγής για να καταλήξουμε μετά από καιρό στη βαθιά διαπίστωση ότι τελικά δεν ήταν οι άλλοι που έφταιγαν, αλλά ο μπερδεμένος μας εαυτός.... Τότε ίσως όμως να έχουμε ήδη καταστρέψει σχέσεις ουσίας και αλήθειας και να έχουμε χάσει ανθρώπους αγαπημένους.... Η διαχείριση του θυμού είναι μια στάση ζωής, είναι μια συνειδητή - ποιοτική αντίδραση απέναντι στις δυσκολίες και τα προβλήματα της ζωής. Ο μόνιμος, υποσυνείδητος, παγιωμένος θυμός καταστρέφει στο πέρασμά του ό,τι «αγγίζει»: σχέσεις, συμπεριφορές, διαθέσεις, ισορροπίες, ακόμα και την ίδια την πιθανότητα κάποτε να ευτυχήσουμε..... Ίσως ήρθε η στιγμή να κάνουμε πιο συνειδητοποιημένα την επιλογή μας: μαθαίνουμε να ελέγχουμε τον θυμό μας ή αφήνουμε το θυμό να μας ελέγχει και να μας ορίζει, εγκλωβίζοντάς μας σε δυσάρεστους συναισθηματικούς «φαύλους κύκλους»;;;;;