Ένας στρατευμένος καλλιτέχνης στο Μουσείο Μπενάκη

Εγκαινιάζεται σήμερα η αναδρομική έκθεση του Βάλια Σεμερτζίδη, στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς, βγάζοντας από το περιθώριο το έργο ενός στρατευμένου καλλιτέχνη ταυτισμένου με τις συγκλονιστικότερες στιγμές της αντίστασης στα χρόνια της κατοχής.

Εγκαινιάζεται σήμερα η αναδρομική έκθεση του Βάλια Σεμερτζίδη (1911-1983), στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς, βγάζοντας από το περιθώριο το έργο ενός στρατευμένου καλλιτέχνη ταυτισμένου με τις συγκλονιστικότερες στιγμές της αντίστασης στα χρόνια της κατοχής και τον αγροτικό κόσμο της Ελλάδας.

Την βεντάλια της πλούσιας παραγωγής του Βάλια Σεμερτζίδη, ανοίγει ο επιμελητής της έκθεσης, Νίκος Χατζηνικολάου, καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης και συγγραφέας της ενδελεχούς μελέτης για το έργο του καλλιτέχνη, στον πολυσέλιδο, συνοδευτικό κατάλογο της έκθεσης.

Μεγάλες πολυπρόσωπες συνθέσεις, σχέδια με μολύβι, ζωγραφική, χαρακτική, περισσότερα από 150 έργα του Βάλια Σεμερτζίδη, αποκαλύπτουν την ζωγραφική δύναμη ενός καλλιτέχνηπου αργότερα οι τεχνοκριτικοί υποτίμησαν, προσδίδοντας του την ετικέτα «σοσιαλιστικός ρεαλισμός», δήλωσε ο Νίκος Χατζηνικολάου, ενώ όπως είχε αποκαλύψει ο ζωγράφος σε συνέντευξή του, το προσωπικό του ιδίωμα, «ένα είδος ρεαλισμού, δεν ήταν ο ρεαλισμός που προπαγάνδιζαν οι ενώσεις καλλιτεχνών της ΕΣΣΔ και της Ευρώπης».

Ακολουθώντας την πορεία του Σεμερτζιδη, σε κάθε βήμα του, κάθε έργο του, ο Ν. Χατζηνικολάου, δεν διστάζει να χαρακτηρίσει τον Σεμερτζίδη, «μοντέρνο».

Ο Βάλιας Σεμερτζίδης, στα μέσα της δεκαετίας του 30, μαθήτευσε στο εργαστήριο του Κ.Παρθένη, από τον οποίο διαφοροποιήθηκε ζωγραφικά.


(«Βράχος στο Αιγάλεω», 1937)

Το έργο του «Ο βράχος στο Αιγάλεω», (συμμετείχε και στο παρισινό Salon d Automne το 1937), σηματοδοτεί τη σταθερή και αδιατάρακτη σχέση του Σεμερτζίδη με την φύση και του ανοίγει έναν ζωγραφικό δρόμο που θα συνεχιστεί στο Βελούχι, σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης. Την ίδια περίοδο με το «Όργωμα», αποτυπώνει τον μόχθο, την κίνηση, ως κεντρικό, αυτόνομο στόχο.

Ο Βάλιας Σεμερτζίδης, γεννήθηκε το 1911 στο Κρασνοντάρ του Καυκάσου, από πατέρα Πόντιο και μητέρα Ρωσίδα, «ανθρώπους συντηρητικών πεποιθήσεων» που ήρθαν στην Ελλάδα το 1922 κι εγκαταστάθηκαν στην Δραπετσώνα.

Οι εμπειρίες που βίωσε στην κατοχή τον καθόρισαν σαν άνθρωπο και σαν καλλιτέχνη και στη συνέχεια, το 1944 η έξοδός του στις ορεινές περιοχές που ελέγχονταν από τον ΕΛΑΣ.

Τα κατοχικά παιδιά, οι «σαλταδόροι», κάποια πορτρέτα που ζωγράφισε στην κατοχή, δίνουν το στίγμα των καλλιτεχνικών του αναζητήσεων εκείνης της περιόδου.

«Δεν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι το χρώμα θα έφτανε σε τέτοια αποθέωση τη χρονιά της πείνας» σημειώνει ο Ν. Χατζηνικολάου και σχολιάζει « Ο Σεμερτζίδης πεινούσε κι αυτός. Το ενδιαφέρον όμως είναι πώς πλησίασε τον πόνο και την πείνα. Με πόση αξιοπρέπεια αυτή είναι η κατάλληλη λέξη. Το υλικό γεγονός της πείνας δεν το είδε ούτε με ρομαντικά μάτια ούτε σαν μελόδραμα. Δεν έφτιαξε αναφορές στην Ιστορία της Τέχνης και στην Πιετά του Μιχαήλ Αγγέλου».

Το 1944 ανέβηκε στο βουνό, πιθανότατα με κομματική εντολή, πρώτα στην Βίνιανη και μετά στα ʼγραφα, για να ζωγραφίσει θέματα από τον Αγώνα και για να αποτελέσει , ως μεταφραστής από και προς τα ρωσικά , τον βασικό σύνδεσμο με τη σοβιετική αποστολή».

Εκεί στα βουνά, μαζί με τον Σπύρο Μελετζή, μελέτησε και σχεδίασε την ζωή των ανθρώπων του βουνού και των ανταρτών, τη ζωή των αγροτών και τις μάχες της σοδειάς.

Ο ένας με τον φωτογραφικό του φακό κι ο άλλος στο χαρτί. Σχεδίαζε στα μπλοκ κρατώντας σημειώσεις - «τα ντοκουμέντα» όπως έλεγε ο ίδιος, τα σχέδια με μολύβι που αργότερα, όταν κατέβηκε από το βουνό άρχισε να μεταφέρει σε μεγάλες συνθέσεις, τις οποίες προστάτευε στο εργαστήριο του, πίσω από αγιογραφίες.

Στις Κορυσχάδες, ο Βάλιας Σεμερτζίδης, διακόσμησε με τοιχογραφίες την αίθουσα του σχολείου όπου συνεδρίασε το Εθνικό Συμβούλιο τον Μάιο του 1944.


(«Συνεδρίαση Αυτοδιοίκησης στα ʼγραφα», 1944-55)

Μετά τον πόλεμο, ασχολήθηκε συστηματικά και με τη χαρακτική. Το 1957 οργανώθηκε η πρώτη του μεγάλη ατομική έκθεση στην αίθουσα του Παρνασσού. Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1977,πραγματοποιήθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη μεγάλη αναδρομική έκθεση του έργου του.

Από το 1964 ως το θάνατό του, το 1983, έζησε μεγάλα διαστήματα στη Ρόδο και φιλοτέχνησε έργα εμπνευσμένα από το τοπίο της, καθώς και τοιχογραφίες για δημόσια και ιδιωτικά κτήρια.

Παρουσίασε τη δουλειά του σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα του Βάλια Σεμερτζίδη, βρίσκονται σε Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές.

Η έκθεση «Βάλιας Σεμερτζίδης 1911-1983», στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς θα διαρκέσει έως τις 11 Νοεμβρίου.

Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο Οδού Πειραιώς, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου Τηλέφωνο επικοινωνίας: 210 3453 111


(«Πυρρίχιος Χορός», 1972)