Λουκάς, ο ιατρός ο αγαπητός

Εορτολογικές σημειώσεις

Γράφει ο Γεώργιος Χρ. Μπάρδος θεολόγος Το όνομα Λουκάς, η μεν ρίζα του είναι από τη λατινική λέξη Lux - Lucis που θα πει φως, η δε κατάληξή του είναι ελληνική. Ισοδυναμεί δε με τις ελληνικές λέξεις Φωτεινός ή Φωταυγής. Αλλά και ελληνική γλώσσα έχει τη λέξη, λύκη, λυκαυγές, λυκόφως, που ταυτίζεται με τη λατινική Lux, Lucis. Επομένως, το όνομα Λουκάς παράγεται από την ελληνική λέξη λύκη που σημαίνει φως. Λουκάς λοιπόν, σημαίνει φως. Λουκάς, λοιπόν, σημαίνει φως, φωταυγής. Πατρίδα του και πόλη της γέννησής του είναι η πόλη της Συρίας, Αντιόχεια, ήταν Έλληνας εθνικός και όχι Ιουδαίος. Δεν έχει υπολογιστεί ο χρόνος γέννησής του. Ήταν μορφωμένος με την ελληνική παιδεία και γλώσσα, ιατρός και κατά την παράδοση ζωγράφος. Ευτύχησε να ακούσει στη Γαλιλαία το κήρυγμα του ευαγγελίου από το στόμα του Ιησού. Κατατάχθηκε στην τάξη των εβδομήκοντα μαθητών του Κυρίου. “Μετά δε ταύτα ανέδειξεν ο Κύριος και ετέρους εβδομήκοντα, και απέστειλεν αυτούς, ανά δύο προ προσώπου αυτού εις πάσαν πόλιν και τόπον, ου έμελλεν αυτός έρχεσθαι”. (Πραξ. 10,1) Αξιώθηκε μαζί με τον μαθητή Κλεόπα να δει τον πορευόμενο στους εμμαούς του εκ νεκρών αναστάντα Κύριον και να συνομιλεί μ’ Αυτόν. “Λουκά δε και Κλεόπα συμπορευόμενος ωμίλει και ομιλών ουκ ευθέως σε αυτόν φανερούς” (από τα εωθινά). Την ημέρα της Πεντηκοστής ήταν και αυτός στο υπερώον μαζί με όλους τους άλλους μαθητές και πήρε τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, την πύρηνη γλώσσα για να κηρύττει τις χριστιανικές αλήθειες. Και τα επίσημα αυτά γεγονότα, αυτός μόνο τα εξιστορεί, ως αυτόπτης μάρτυρας. Μέχρι την κλήση του Αποστ. Παύλου, βοηθούσε τους πρώτους μαθητές του Κυρίου, Πέτρο, Ιωάννη Ιάκωβο, μετά δε την κλήση και την ανάδειξη του Παύλου Αποστόλου των Εθνών, προσκολλήθηκε στον Παύλο ως βοηθός του και συνεργός. Ο Παύλος αγάπησε τόσο πολύ τον Λουκά και τον μνημονεύει στις επιστολές του και τον επαινεί “Ασπάζεται ημάς Λουκάς, ο ιατρός ο αγαπητός” (Κολοσ., 4,14) Εις δε στη Β’ προς Κορινθίους γράφει: “Συνεπέμιγαμεν μετ’ αυτού τον αδελφόν (Λουκά) ου ο έπαινος εν των Ευαγγελίω δια πασών των Εκκλησιών”. Εννοεί τον Ευαγγελιστή Λουκά, τον οποίον όλες οι Εκκλησίες επαινούν ως καλόν ευαγγελιστή. Εσυνόδευσε τον Απ. Παύλο, ως συνεργός κατά τη Δευτέρα του πορεία από την Τρωάδα, στη Σαμοθράκη, Νεάπολη, Στρυμονικό κόλπο, Φιλίππους όπου φυλακίζεται ο Παύλος. Ακολουθώντας την Εγνατία οδό, έφθασε στην Αδριανούπολη. Στους Φιλίππους παρέμεινε ο Λουκάς, ο δε Παύλος ήλθε στην Αθήνα όπου και ομίλησε. Και συνέχεια στην Κόρινθο, Έφεσο, Καισάρεια Παλαιστίνης, Ιεροσόλυμα, Αντιόχεια (Λουκ. Πράξ. 15,36 και 18,22) Με ορμητήριο πάλι την Αντιόχεια και συνοδό του Λουκά και άλλους, ο Παύλος αρχίζει την τρίτη του πορεία, πέρασε τη Γαλατική Χώρα, Φρυγία, Έφεσο, Μακεδονία, Κόρινθο, Μυτιλήνη, Μίλητο, Κω, Ρόδο, Πάταρα, Τύρου, Καισάρεια, Ιεροσόλυμα (Πρ. 20,5 και 21,18) συλλαμβάνεται και ως Ρωμαίος πολίτης στάλθηκε στη Ρώμη για να δικαστεί. Από τη Ρώμη ο Λουκάς αποχωρίζεται τον Παύλο. Υπάρχει παράδοσις από διάφορους πατέρες ότι ο Λουκάς εκήρυξε τη νέα πίστη στη Δαλματία, Γαλλία, Ιταλία και Μακεδονία. ʼλλοι παραδέχονται ότι μετά από τη Ρώμη ήλθε στη Θήβα της Ελλάδας όπου απέθανε σε ηλικία ογδόντα χρονών και ετάφει στη Θήβα. Από τη Θήβα, ο υιός του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Κωνστάντιος, μετακόμισε το άγιο του λείψανο στην Κωνσταντινούπολη με τη μεσολάβηση του Αγίου Αρτεμίου μεγάλου δούκα της Αιγύπτου και μάρτυρα επί Ιουλιανού και τοποθετήθηκε στο Ναό των Αγίων Αποστόλων. Και η μεν ανακομιδή του λειψάνου εορτάζεται στις 20 Ιουνίου, η δε μνήμη του θανάτου και του μαρτυρίου του εορτάζεται στις 18 Οκτωβρίου. Στη Ρόδο προσκυνήματα είναι στο χωριό Σορωνή και Αφάντου. Ο μαθητής Λουκάς συνέταξε το δίτομο έργο “Ευαγγέλιο κατά Λουκά” και τις “Πράξεις των Αποστόλων” βιβλία της Καινής Διαθήκης. Και τα δύο τα αφιερώνει σε κάποιο “Κράτιστον Θεόφιλο”. Δεν ξέρουμε ποιός ήταν αυτός ο Θεόφιλος και γιατί προσφωνείται κράτιστος. “Επειδή πάρα πολλοί επεχείρησαν ανατάξασθαι (να συναρμολογήσουν διήγησιν) διήγησιν... καθώς παρέδοσαν ημίν οι απ’ αρχής αυτόπται.. έδειξε καμοί γράψαι κράτιστε Θεόφιλε, ίνα επιγνώς περί ων κατηχήθης λόγω την ασφάλειαν” (εφάνει σε μένα καλό να σου γράψω αυτά εκλαμπρότατε Θεόφιλε, να γνωρίζεις την αλήθεια της πίστης που διδάχθηκες). (Λουκ. 1,1-2). Για τον Θεόφιλο, άλλοι λένε ότι ήταν ηγεμόνας της Αχαΐας και άλλοι της Αλεξάνδρειας και κατηχήθηκε από τον ίδιο τον Λουκά. Με το Ευαγγέλιο ο Λουκάς εξιστορεί στον Θεόφιλο και σ’ όλους τους χριστιανούς τα έργα του Ιησού Χριστού από την αρχή μέχρι την ημέρα της αναλήψεως. Αλλά και το βιβλίο των “Πράξεων των Αποστόλων” το αφιερώνει στον Θεόφιλο. “Τον μεν πρώτον λόγον (εννοεί το Ευαγγέλιο) εποιησάμην περί πάντων συ Θεόφιλε”. (Πραξ 1,1.). Ο δεύτερος λόγος, οι Πράξεις των Αποστόλων, εξιστορεί στον Θεόφιλο, τα έργα και τους λόγους των Μαθητών και Αποστόλων και τις παραγγελίες που τους έδωσε ο Χριστός μέχρι την ανάληψή του. Επιπλέον, ο Λουκάς είναι γνωστός κατά την παράδοση και ως ζωγράφος. Η απεικόνιση της Θεοτόκου από τον Λουκά προσέδωσε μεγάλη βαρύτητα στο γεγονός της απεικόνισης θείων προσώπων και επομένως στην αναγκαιότητα και της προσκύνησης των εικόνων που λύθηκε με την Αναστήλωση των εικόνων το 843. Η καλλιτεχνική αυτή ιδιότητα του Λουκά οδήγησε στην αναγνώριση ορισμένων εικόνων, ότι προέρχονται από το χέρι του Ευαγγελιστή Λουκά, μεταξύ αυτών, η εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας της Κων/πολης και αυτή της Παναγίας του Φιλερήμου Ρόδου. Ας έχουμε τις ευλογίες του Ευαγγελιστή Λουκά “Μακαρίζομέν σου την δεξιάν, Λουκά Θεηγύρε, δι’ ης έχομεν οι πιστοί, τας του Θεού Λόγου, διττάς αγίας πλάκας, και την σεπτήν Εικόνα, της Θεομήτορος” (Μεγαλυνάριο).