Σχολικός εκφοβισμός-bullying

Νέο φαινόμενο... ή μήπως υπήρχε πάντα κι απλά δεν το γνωρίζαμε;

Γράφει η Κατερίνα Φραντζή, νηπιαγωγός Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας , που εμφανίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου . Ο σχολικός εκφοβισμός αναφέρεται στη χρήση βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών με στόχο να προκληθεί πόνος ή αναστάτωση. Εμφανίζεται με τις παρακάτω μορφές : Λεκτικός εκφοβισμός: κοροϊδία, διακρίσεις, σεξουαλικά σχόλια, απόδοση πειρακτικών ονομάτων, γελοιοποίηση, προσβολές, αγενή σχόλια για την εθνική προέλευση και την οικονομική κατάσταση του μαθητή. Κοινωνικός εκφοβισμός: διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα. Σωματικός εκφοβισμός: χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές, τραβήγματα μαλλιών, ανεπιθύμητα αγγίγματα, προσβλητικά γράμματα και εικόνες. Ηλεκτρονικός εκφοβισμός: είναι μια νέα μορφή εκφοβισμού αφού τώρα πια από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά ασχολούνται με το διαδίκτυο και συμμετέχουν σε sites κοινωνικής δικτύωσης. Είναι λοιπόν ο εκβιασμός μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων και μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο. Διαβάζοντας τον ορισμό του σχολικού εκφοβισμού σίγουρα θα έχετε σκεφτεί πως υπήρχε ανέκαθεν στα σχολεία και ίσως κι εσείς οι ίδιοι να έχετε βρεθεί στην θέση του θύτη ή του θύματος. Με βάση αποτελέσματα ερευνών, το 25% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος, με συχνότητα 2 έως 3 φορές το μήνα. Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς που εμφανίζεται στο σχολείο χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς. Διαβάζοντας τον ορισμό του «σχολικού εκφοβισμού», σίγουρα θα έχετε σκεφτεί πως υπήρχε ανέκαθεν στα σχολεία και ίσως εσείς οι ίδιοι έχετε βρεθεί στη θέση του θύτη ή του θύματος. Με βάση τα αποτελέσματα ερευνών, το 25% των μαθητών έχει υποστεί κάποια μορφή εκφοβισμού εντός του σχολικού περιβάλλοντος με συχνότητα 2 έως 3 φορές το μήνα. Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς που εμφανίζεται σε σχολείο χωρίς επίβλεψη από τους ενήλικους, όπως είναι η αυλή του σχολείου. Η χρήση βίας μεταξύ των παιδιών τις πιο πολλές φορές είναι για να προκαλέσει αναστάτωση και για να υπάρχουν στο σχολείο οι «δυνατοί» , οι «μάγκες», οι αρχηγοί. Τα παιδιά που είναι θύτες κάποιες φορές δεν μπορούν να καταλάβουν τι μπορεί να προκαλέσουν σε ένα παιδί σπρώχνοντας το συνειδητά και επαναλαμβανόμενα, κοροϊδεύοντας το με σχόλια για την εξωτερική του εμφάνιση, την χώρα του, το χωριό προέλευσής του. Τα λόγια «πονάνε» πολύ περισσότερο από ένα χέρι που θα σηκώσει κάποιος να μας χτυπήσει, τα λόγια μένουν στο μυαλό μας «καρφωμένα» και ιδίως σε ένα παιδί που δεν έχει την ωριμότητα και την εμπειρία να κρίνει αν τα λόγια που άκουσε πρέπει να τον επηρέασαν ή όχι. Ένα παιδί θύμα «κοινωνικού εκφοβισμού» νιώθει ανασφάλεια και φόβο γιατί διαδίδονται ψευδείς φήμες για το πρόσωπό του, γεγονός που του αφαιρεί την αυτοπεποίθηση και τον οδηγεί σε απομόνωση. Ακόμη, όταν παραβιάζονται τα προσωπικά του αντικείμενα, αμέσως οδηγείται στο φόβο ενώ καλλιεργείται μέσα του και η έλλειψη εμπιστοσύνης. τέτοιες πράξεις που ίσως δεν περνούν από το μυαλό μας επηρεάζουν ένα παιδί αφού έχει αποδειχθεί πως τα παιδιά ασυνείδητα λαμβάνουν υπόψη τους κάθε άσχημη συμπεριφορά απέναντί τους και την καλλιεργούν μέχρι που τα κάνει δυστυχισμένα. Εκφοβισμός μπορεί να προκληθεί και με σωματική βία, με σπρωξιές, κλωτσιές και πολλά άλλα τα οποία γίνονται συνειδητά και χωρίς λόγο (π.χ. κάποιος τσακωμός) από το παιδί- θύτη. Όλα τα παραπάνω επηρεάζουν την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και φυσικά την διαδικασία της μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά θύματα του σχολικού εκφοβισμού αρχικά νιώθουν φόβο, απόγνωση και παρουσιάζουν τάσεις φυγής. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε στο σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. Υπάρχουν περιπτώσεις που γίνονται επιθετικά και νευρικά καθώς μπορούν και να μετατραπούν από παιδιά θύματα σε παιδιά θύτες ως προς άλλα παιδιά ή ακόμη και ως προς τα αδέλφια τους στο σπίτι. Ποια είναι συνήθως τα παιδιά- θύματα και ποια τα παιδιά- θύτες; Τα παιδιά θύτες είναι συνήθως παιδιά που αισθάνονται την ανάγκη να κυριαρχούν και να ελέγχουν τον άλλο για να νιώθουν τα ίδια αποδεκτά, επιθυμητά και σημαντικά. Δεν μπορούν να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους και δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους. Θεωρούν πως αν συμπεριφερθούν εκβιαστικά προς τους άλλους, θα αποκτήσουν δύναμη και θα τους θαυμάζει ο σχολικός περίγυρος. Το διασκεδάζουν γιατί θεωρούν πως ορισμένα παιδιά εξαιτίας της εμφάνισης τους ή της σχολικής τους επίδοσης αξίζουν τον εκφοβισμό και την ταπείνωση. Αυτά τα παιδιά μπορεί να επηρεάζονται από επιθετικές ταινίες και βιντεοπαιχνίδια αλλά οι πράξεις τους μπορεί και να προέρχονται από ένα βίαιο οικογενειακό περιβάλλον και να είναι θύματα απειλών ή και ξυλοδαρμού. Έτσι, αισθάνονται την ανάγκη να συμπεριφερθούν βίαια και αυτά απέναντι στους άλλους. Διαβάζοντας όλα τα παραπάνω και αποσαφηνίζοντας την έννοια «σχολικός εκφοβισμός» ή αλλιώς «bullying» όπως συχνά ακούμε τον όρο, μπορούμε πλέον να καταλάβουμε αν έχουμε υπάρξει θύματα ή θύτες ή αν έχει συμβεί αυτό στα παιδιά μας και δεν είχαμε δώσει την πρέπουσα σημασία. Ο καθένας από εμάς έχει το δικαίωμα να εισπράττει σεβασμό και την υποχρέωση να σέβεται τους άλλους. Για το λόγο αυτό ως γονείς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να μην γίνουν ποτέ θύματα ή θύτες του σχολικού εκφοβισμού αρχικά ακούγοντάς τα. Ακούστε τα παιδιά σας, τα προβλήματά τους και τους φόβους τους. Ρωτήστε για τα συναισθήματά τους. Μπορεί να σας φαίνεται ασήμαντο όμως πρέπει να μαθαίνετε να ακούτε αυτά που έχουν τα παιδιά σας να σας πουν. Αφού ακούσετε το πρόβλημά τους, καλό θα ήταν να μην εμπλακείτε άμεσα (εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού), γιατί αυτό μπορεί να κάνει το παιδί να νιώσει πως χάνει ακόμα περισσότερο τον έλεγχο. Εξηγήστε του πως μπορείτε να εμπλακείτε αλλά δεν το κάνετε γιατί θέλετε να δουλέψει από μόνο του και να διαχειριστεί την συγκεκριμένη κατάσταση. Ακόμη, ενθαρρύνετε και παροτρύνετε το να μιλά και να εξωτερικεύει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Να μην φοβάται να μιλήσει, να πει την γνώμη του, να διαφωνήσει και να επικοινωνεί μαζί σας και με τους άλλους. Πρέπει να το μάθετε να διαχειρίζεται τους άλλους. Πρέπει να το μάθετε να διαχειρίζεται τα προβλήματα που προκύπτουν και να μην πανικοβάλλεται. Βοηθήστε το παιδί να αποκτήσει και να τονώσει την αυτοεκτίμηση του και την αυτοπεποίθησή του, να πιστέψει στον εαυτό του και στις ικανότητές του. Να το επιβραβεύετε και να χτίσετε μαζί του την έννοια της εμπιστοσύνης και του σεβασμού του εαυτού του. Από την άλλη πλευρά, έχει και ο εκπαιδευτικός ρόλο στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού, ίσως και τον κυριότερο. Θα πρέπει λοιπόν να μπορεί να αναγνωρίζει και να σταματά το φαινόμενο άμεσα δημιουργώντας τεχνικές παρέμβασης. Ακόμη, δεν πρέπει να αγνοήσει ή να υποτιμήσει κάτι που του αναφέρει ο μαθητής του, αλλά να κάνει γρήγορη και αυστηρή παρατήρηση αμέσως μετά το περιστατικό. Οφείλει να δημιουργεί θετικό κλίμα μέσα στο σχολείο και να προστατεύει τα παιδιά που δέχονται βία συζητώντας προσωπικά μαζί τους, να τα απενοχοποιεί και να τα ενισχύει συναισθηματικά. Γονείς και δάσκαλοι λοιπόν, καλούμαστε να ακολουθήσουμε ενιαία γραμμή για την αντιμετώπιση της βίας έτσι ώστε να αρχίσει αυτό το φαινόμενο να εκλείπει. Ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή των παιδιών στα κοινά, στον αθλητισμό, τους παρέχουμε σωστά πρότυπα συμπεριφοράς και συνεργαζόμαστε για το καλό τους.