Με όνομα βαρύ σαν ιστορία

Η κ. Μαρουλίτσα Βενετοκλή, ανιψιά των μεγάλων ευεργετών Μίνωα και Δημητρίου, μιλάει πρώτη φορά για το έργο και την προσφορά τους

Έχουμε κοντή μνήμη ως λαός. Αποθεώνουμε το πρόσκαιρο, το περιστασιακό και ξεχνάμε τη μεγάλη προσφορά ίσως γιατί μας θυμίζει από πού ξεκινήσαμε, ίσως επειδή κάποιοι δεν φρόντισαν να μάθουμε… Ο Μίνωας κι ο Δημήτρης Βενετοκλής, ήταν οι μεγάλοι ευεργέτες της Ρόδου και εθνικοί ευεργέτες όπως θα διαπιστώσει όποιος διαβάσει αυτή την κουβέντα με την κ. Μαρουλίτσα Βενετοκλή, ανιψιά των ευεργετών, αδελφή του αείμνηστου Δημήτρη Βενετοκλή, δημάρχου Ρόδου. Αυτοί οι άνθρωποι δεν μιλούν ποτέ, γιατί ακριβώς μιλάει το έργο τους. Παρούσης της Νατάσσας Βενετοκλή, κομψή, αρχοντική όπως ταιριάζει στην ίδια είπε τα απολύτως απαραίτητα χωρίς δική της φωτογραφία, χωρίς σχόλια περιττά! Δεν έχουμε πολλά στοιχεία για τους μεγάλους ευεργέτες μας, μιλήστε μας γι αυτούς! Οι Δημήτρης και ο Μίνωας Βενετοκλής, γεννήθηκαν στη Ρόδο το 1836 ο πρώτος και το 1837 ο δεύτερος. Ο Δημήτρης δεν έκανε οικογένεια, ο Μίνωας παντρεύτηκε τη Μαρουλίτσα, αλλά δεν έκαναν παιδιά. Πατέρας τους ήταν ο Βασίλειος και η Δέσποινα. Ο Βασίλειος και ο αδελφός του ο Παναγιώτης, δηλαδή ο πατέρας και ο θείος των ευεργετών, στα νεανικά τους χρόνια που ήταν τα χρόνια της επανάστασης κατά του τουρκικού ζυγού, έφυγαν από τη Ρόδο όταν φυλακίστηκε ο μητροπολίτης και άλλα μέλη της Φιλικής Εταιρείας, καθώς ανέμεναν τη σειρά τους! Κατόρθωσαν και έφτασαν στην Αίγυπτο όπου ήταν εγκαταστημένοι εκεί κι άλλοι Ρόδιοι. Κι έτσι ξεκινάει το ταξίδι τους στη χώρα όπου έμειναν για χρόνια! Πώς έφτασαν ως εκεί; Ο Βασίλειος ήταν αγωνιστής της επανάστασης, είχε αφιερώσει τη ζωή του στην απελευθέρωση, ήρωας της Φιλικής Εταιρείας, ο οποίος κυνηγημένος από τους Τούρκους διέφυγε στην Αίγυπτο και αργότερα στο Ναύπλιο όπου υπηρέτησε κοντά σε πολλούς αρχηγούς και βρέθηκε πολλές φορές στην πρώτη γραμμή του πυρός! Ο Παναγιώτης ήταν φιλόλογος και λόγιος που αφιέρωσε τη ζωή και τη δράση του στη διατήρηση και εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας τα χρόνια της σκλαβιάς. Ο Βασίλειος, μετά το πέρας της επανάστασης δεν γύρισε αμέσως στη Ρόδο λόγω του ότι βρισκόταν ακόμα υπό τον τουρκικό ζυγό και γι αυτό ήρθε αργότερα και το 1835 προήχθη στο βαθμό του λοχαγού από τον υπουργό των στρατιωτικών υποστράτηγο Παναγιώτου Ροδίου. Από την πλευρά της μητέρας τους; Μητέρα των ευεργετών ήταν η Δέσποινα Ρεΐση, κόρη αρχοντικής οικογένειας που περίμενε τον μνηστήρα της 14 χρόνια να γυρίσει! Όταν εκείνος γύρισε το 1935 και έγινε ο γάμος, το 1936 απέκτησαν τον πρωτότοκο γιό τους Δημήτρη και στη συνέχεια τον δευτερότοκο Μίνωα. Ο Βασίλειος πέθανε σε μικρή ηλικία αφήνοντας ορφανά τα δύο παιδιά των οποίων τη μόρφωση και προστασία ανέλαβε ο διδάσκαλος και θείος τους Παναγιώτης. Βρέθηκαν από μικροί εκτός Ρόδου, γιατί έγινε αυτό; Αφού τελείωσαν το σχολείο στη Ρόδο μετέβησαν στην Αθήνα για τις Γυμνασιακές τους σπουδές και στη συνέχεια τις Πανεπιστημιακές! Ο Δημήτρης γράφτηκε στη φιλοσοφική σχολή ενώ ο Μίνωας αναγκάστηκε να βρει εργασία για να συντηρεί τον αδελφό του ο οποίος σπούδαζε. Στη συνέχεια ο Δημήτρης πήγε στην Κύπρο όπου και δούλεψε για να συντηρεί το Μίνωα που ξεκίνησε τότε τις σπουδές του, στη Νομική Σχολή. Η αλληλεγγύη μεταξύ τους ήταν μεγάλη και συγκινητική. Στην Κύπρο έγινε διευθυντής της Αστικής Σχολής Λευκωσίας ενώ ο Μίνωας ανακηρύχτηκε διδάκτορας της Νομικής Σχολής, το 1869. Ήταν ο πρώτος Ρόδιος που ανακηρύχτηκε διδάκτορας ενώ στη μετέπειτα ζωή του εργάστηκε ως δικηγόρος. Με την εγκατάστασή του στην Αλεξάνδρεια υπήρξε δικηγόρος στα προξενικά δικαστήρια Αλεξανδρείας, ενώ ο Δημήτριος έγινε διευθυντής Σχολών της Ελληνικής κοινότητας Αλεξάνδρειας και από το 1875 έως το 1905 ήταν Γυμνασιάρχης του Αβερώφειου γυμνασίου Αλεξανδρείας. Ανακηρύχθηκε δε Ιππότης του Βασιλικού Τάγματος και Ιππότης του Πατριαρχείου Αλεξάνδρειας. Γυρίζοντας στη Ρόδο οι δυό τους, ο Δημήτρης έγινε επίτιμος ισόβιος διευθυντής των Σχολών Ρόδου και ισόβιο μέλος της Δημογεροντίας και ο Μίνωας Ιππότης του Βασιλικού Τάγματος και ισόβιο μέλος της Δημογεροντίας Ρόδου. Ο πύργος στην Ιαλυσό, πάνω στον κεντρικό δρόμο, ήταν η κατοικία τους; Ήταν εξοχική κατοικία των Βενετοκλέων. Η κύρια κατοικία τους ήταν στη σημερινή πλατεία δημαρχείου στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το Δημαρχιακό Μέγαρο! Επί ιταλού διοικητή Ντε Βέκκι, η Μαρουλίτσα, γυναίκα του Μίνωα παραχώρησε το σπίτι της για την ανάπλαση του κέντρου, κι έτσι φτιάχτηκε το Δημαρχείο Ρόδου. Όλη η περιοχή έως και το Ταχυδρομείο, αλλά και από την πάνω πλευρά συμπεριλαμβανομένου του χώρου που κτίστηκε το Εθνικό Θέατρο, αλλά και η Νομαρχία ήταν δική τους έκταση που αποτελούσε τον κήπο της κατοικίας. Πότε ξεκινάει η μεγάλη τους προσφορά; Θα πρέπει να ήταν εν ζωή και ο Δημήτριος και ο Μίνωας! Ο Μίνωας Βενετοκλής ήταν διαχειριστής της περιουσίας της οικογένειας. Ξεκίνησε λοιπόν να προσφέρει από νωρίς. Έργο τους ήταν το Βενετόκλειο Γυμνάσιο Ρόδου. Η θεμελίωσή του έγινε το 1909 και η λειτουργία του το 1910. Οι προτομές των δύο ευεργετών που βρίσκονται εκεί μέχρι σήμερα φιλοτεχνήθηκαν από τον γλύπτη Μιχάλη Θεοχάρους με εντολή της Μαρουλίτσας. Προτομή του Δημήτρη υπάρχει και στο Αβερώφειο Γυμνάσιο γιατί ο ίδιος παραιτήθηκε από τη μισθοδοσία του υπέρ της ελληνικής κοινότητας. Έφεραν και το νερό παντού, πολύ μεγάλο έργο για εκείνα τα χρόνια! Δημιούργησαν το αρδευτικό σύστημα της περιοχής Νεοχωρίου Ρόδου με ό,τι συνεπάγεται αυτό και το 1904 δημιούργησαν τις κρήνες στις περιοχές Αγίας Αναστασίας και Μητροπόλεως. Έφεραν δηλαδή το νερό. Επίσης έφτιαξαν τον Ιερό Ναό-Νεκροταφείο Αγίου Δημητρίου. Ίδρυσαν την Ελληνορθόδοξη Κοινότητα, σκοπός της οποίας ήταν η συμβολή στην εκπαίδευση με πολλές δωρεές και υποτροφίες. Στη διαθήκη του ο Μίνωας πέρα από το ποσό που κατέθεσε στην Εθνική Τράπεζα για την συντήρηση του Γυμνασίου, προέβλεπε και τη διάθεση ποσού από την πώληση οικοπέδων του. Είκοσι επτά ακίνητα στο Νιοχώρι τα οποία εκποιήθηκαν και ποσοστό των χρημάτων δόθηκαν στον ελληνικό στόλο για την ενίσχυσή του. Ήταν πολύ καλλιεργημένοι άνθρωποι, αλλά δεν φτάνει αυτό για να γίνεις εθνικός ευεργέτης ή για να έχεις προσφορά! Τι άλλο μέτρησε πιστεύετε; Ήταν άκληροι, αλλά κυρίως ήταν πατριώτες, κι όσοι ζουν στο εξωτερικό για χρόνια έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία για την πατρίδα τους. Ήταν ενεργά μέλη της επανάστασης, μέλη της Φιλικής Εταιρείας, πολέμησαν, ξεπατρίστηκαν, οι γονείς τους διώχθηκαν, το πατριωτικό αίσθημα ήταν μεγάλο, σκέφτονταν την ιδανική πατρίδα. Όμως και η Μαρουλίτσα, η σύζυγος του Μίνωα, υπήρξε μεγάλη ευεργέτιδα. Ήταν βασικό στέλεχος διαφόρων γυναικείων σωματείων, ένα από τα οποία το «Λύκειο Ελληνίδων» λειτουργεί μέχρι σήμερα. Η πολιτεία αναγνώρισε τη μεγάλη τους προσφορά; Στις 11 Νοεμβρίου κάθε έτους, ημέρα εορτασμού του Αγίου Μηνά, η Μητρόπολη Ρόδου από το 1920, διενεργεί μνημόσυνο στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου που δημιούργησαν. Η δική σας συγγένεια με τους μεγάλους ευεργέτες ποια είναι; Πρώτος ξάδελφος των ευεργετών Δημήτρη και Μίνωα ήταν ο Γιάννης Βενετοκλής. Ο Γιάννης είχε παιδί του τον Παναγιώτη τον πατέρα μου που παντρεύτηκε τη Δέσποινα, αδελφή της Μαρουλίτσας Βενετοκλή, συζύγου του Μίνωα. Παντρεύτηκαν και εγκαταστάθηκαν στα Αφάντου όπου επίσης έκαναν μεγάλο έργο όπως το φράγμα υδάτων βροχής και διαφόρων πηγών ως πηγή ενέργειας του αλευρόμυλου, στη θέση «Πελέμονη», έργο τεράστιο για την εποχή. Το νερό αυτό κινούσε αλευρόμυλους, αλλά διοχετευόταν και στο χωριό για το πότισμα κηπευτικών δέντρων ενώ πριν φτάσει στα χωράφια το χρησιμοποιούσαν οι νοικοκυρές για το πλύσιμο των ρούχων. Έφτιαξε ελαιοτριβείο με μηχανήματα από το εξωτερικό όπου για χρόνια δούλεψαν πολλοί ντόπιοι, έφτιαξε σηροτροφεία, για πρώτη φορά στη Ρόδο! Εισήγαγε δηλαδή την τέχνη της συγκέντρωσης φύλλων μουριάς που ήταν η τροφή για τους μεταξοσκώληκες. Συγκέντρωνε φελλούς από τα δάση και τα προωθούσε στο εξωτερικό, έφτιαξε σαπωνοποιεία και πολλά ακόμα χρησιμοποιώντας ως εργατικά χέρια ανθρώπους του χωριού οι οποίοι τον σέβονταν μέχρι που πέθανε πλήρης ημερών. Θυμάστε το έργο αυτό από τα παιδικά σας χρόνια; Θυμάμαι τους γέροντες και τους φτωχούς του χωριού να περνάνε μπροστά από τη μαμά μου κι εκείνη να τους γεμίζει το φλιτζάνι με λάδι. Και μια γυναίκα πίσω της να τους βάζει μια κουταλιά ζάχαρη στο στόμα! Έτσι δεν πρήζονταν από την πείνα μέσα στον πόλεμο. Σχημάτιζαν ουρές κάθε μέρα έξω από το σπίτι μας, κι έφευγαν ανακουφισμένοι. Αυτή την εικόνα δεν θα την ξεχάσω όσο ζω! Πως αισθάνεστε που είστε απόγονος ανθρώπων οι οποίοι προσέφεραν τόσα πολλά στο σύνολο; Είμαι περήφανη, αλλά είμαι και προσγειωμένη στα σημερινά δεδομένα.