Τα «χαρισματικά» παιδιά

Είναι μια ειδική κατηγορία παιδιών που δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμη.

Τα «χαρισματικά» παιδιά είναι μια ειδική κατηγορία παιδιών που δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμη. Επιπλέον, ακόμα και να καταλάβει έγκαιρα ο γονιός ότι το παιδί του είναι «χαρισματικό», δεν ξέρει πώς ακριβώς να το διαχειριστεί, ενώ απουσιάζει ένα πλήρες νομοθετικό περίγραμμα για την καλύτερη αξιοποίηση των παιδιών αυτών στην εκπαίδευση. Αναζητώντας έναν ορισμό για την έννοια «χαρισματικός» θα δει κανείς βιβλιογραφικά ότι δεν συγκλίνουν πολλές θεωρίες μεταξύ τους. Είναι άραγε το ίδιο με τη λέξη «ταλαντούχος»; Στατιστικά τα «χαρισματικά» παιδιά αντιστοιχούν στο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Για να κερδίσει ένα παιδί αυτό τον τίτλο, εκτός από υψηλό δείκτη νοημοσύνης, πρέπει να διαθέτει δημιουργικό τρόπο σκέψης, κλίση στην επιστήμη ή στην τέχνη, ηγετικές ικανότητες, συναισθηματική -ψυχική σταθερότητα και υγεία. Δεν αρκεί δηλαδή απλά να είναι ευφυές, χρειάζονται κι άλλα στοιχεία – ούτε απλά να έχει ένα ταλέντο σε κάτι μεμονωμένο. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ένα «χαρισματικό» παιδί διακρίνεται από ένα «ταλαντούχο» στο ότι έχει αυξημένες ικανότητες σε δύο τομείς και άνω (π.χ. μουσική και λόγος) και όχι μόνο σε ένα όπως τα ταλαντούχα. Όσον αφορά το δείκτη νοημοσύνης τους, αυτός κυμαίνεται συνήθως άνω των 140, ενώ τα εξαιρετικά ευφυή παιδιά διαθέτουν άνω των 170, τη στιγμή που ο δείκτης νοημοσύνης για ένα ‘μέσο’ παιδί κυμαίνεται μεταξύ 85 και 115 σύμφωνα με την κλίμακα IQ των Stanford και Binet. H υψηλή ευφυΐα ωστόσο δεν σημαίνει απαραιτήτως και ύπαρξη χαρίσματος. Το πιο γνωστό παράδειγμα «χαρισματικού» παιδιού ήταν ο Αϊνστάιν. Πώς μπορούμε εμείς οι μέσης ευφυϊας γονείς-εκπαιδευτικοί-παρατηρητές να αντιληφθούμε τα «χαρισματικά» παιδιά, να τα κατανοήσουμε και να τα βοηθήσουμε να εξελιχθούν; Πρόκειται για μια πολύ σημαντική διαδικασία, γιατί χωρίς αυτήν υπάρχει ο κίνδυνος να χαρακτηριστούν τα παιδιά αυτά λανθασμένα από κάποιους ως υπερκινητικά, τεμπέλικα, αφηρημένα, ακόμη και νοητικώς καθυστερημένα. Σύμφωνα με το Κέντρο Αναπτυξιακής και Κοινωνικής Παιδιατρικής οι πιο σημαντικές ενδείξεις ότι το παιδί είναι «χαρισματικό» είναι οι εξής: 1.Μαθαίνει νωρίτερα, πιο γρήγορα και σε μεγαλύτερο βάθος ειδικά ανάγνωση – μαθηματικά. Θυμάται εύκολα. 2. Επιδεικνύει ασυνήθη φαντασία, ενεργητικότητα και ταχύτητα, ενώ φαίνεται να έχει μικρότερη διάρκεια προσοχής και, αν βαρεθεί, μοιάζει να αιθεροβατεί. 3. Αναζητά και αμφισβητεί περισσότερο. Το διακρίνει έντονη κριτική διάθεση και σκεπτικισμός. 4. Επικοινωνεί καλύτερα με ενήλικες. 5. Αναζητά δικούς του τρόπους εκμάθησης, είναι αναλυτικό, συστηματικό και απολαμβάνει τη μελέτη. 6. Το επίπεδο της περιέργειάς του είναι αρκετά υψηλό. 7. Είναι σε θέση να επεξεργαστεί αφηρημένες έννοιες. 8. Αποφεύγει την αποστήθιση και αναζητά λεπτομέρειες. 9. Είναι πολύ συναισθηματικό και συμπονετικό. 10. Γνωρίζει την παρορμητικότητά του και ότι ξεχωρίζει. 11. Αν υπάρξει κάποια αποτυχία, μπορεί να απογοητευτεί και να αναπτύξει γνωσιακή άπωση για το θέμα. 12. Έχει ευαισθησία σε ζητήματα αισθητικής και καλλιτεχνίας. 13. Είναι οργανωτικό και τελειομανές. 14. Αποφεύγει την επανάληψη γιατί το κάνει να πλήττει. 15. Είναι συχνά ισχυρογνώμον και επίμονο με ιδιαίτερο χιούμορ. 16. Επιδεικνύει ασυνήθιστη ωριμότητα. Πιο συνοπτικά, η Αμερικανική Ένωση χαρισματικών Παιδιών, σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τους γονείς ν’ αναγνωρίσουν αν όντως έχουν τέτοια παιδιά, έχει προτείνει ένα μοντέλο πέντε χαρακτηριστικών: (α) Δημιουργική σκέψη, (β) γενική διανοητική ικανότητα, (γ) συγκεκριμένη ακαδημαϊκή δυνατότητα, (δ) καλλιτεχνικό ταλέντο και (ε) ηγετικές δεξιότητες. Το οξύμωρο της υπόθεσης είναι πως πολλά απ’ τα «έξυπνα» παιδιά παρουσιάζουν κάποιο είδος αναπτυξιακής καθυστέρησης, όπως δυσλεξία, δυσπραγία ή προβλήματα στη γραφή σε ποσοστό μεγαλύτερο από το συνολικό μέσο όρο του πληθυσμού. Γιατί συμβαίνει όμως αυτό; Τι συμβαίνει μέσα σε αυτούς τους εκπληκτικούς εγκεφάλους; Κάποιες θεωρίες υποστηρίζουν ότι μερικά μέρη του εγκεφάλου αναπτύσσονται εις βάρος κάποιων άλλων, ενώ άλλες θεωρίες διατείνονται ότι τα παιδιά αυτά δεν μπορούν να ενσωματωθούν ομαλά στις κοινωνικές ομάδες των συνομηλίκων τους, με αποτέλεσμα να «πνίγονται» μέσα στην ίδια την ιδιοφυία τους, αφού βαριούνται, απελπίζονται, νιώθουν έντονη μοναξιά («κανείς δεν με καταλαβαίνει») και συχνά καταφεύγουν σε έναν φανταστικό κόσμο (ονειροπολούν). Οι ειδικοί μας προειδοποιούν ότι τα έξυπνα παιδιά είναι πιο επιρρεπή στις διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος, απλά επειδή είναι «πλημμυρισμένα» με την εξελιγμένη κατανόηση που έχουν για τον κόσμο. Το ίδιο ισχύει και για την κατάθλιψη. Η αντιμετώπιση τέτοιων παιδιών οφείλει να περιλαμβάνει μια νευροαναπτυξιακή παιδιατρική εκτίμηση και ειδικά προγράμματα παρέμβασης με κατάλληλη ενίσχυση του διδακτικού υλικού στο σχολείο αλλά και ενδιαφέρουσες εξωσχολικές δραστηριότητες. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι τα «χαρισματικά» παιδιά παρ’ όλο που έχουν ιδιαίτερα αναπτυγμένες τις γνωσιακές τους ικανότητες, ωστόσο δεν παύουν να είναι παιδιά που έχουν τις ίδιες συναισθηματικές και ψυχικές ανάγκες με όλα τα υπόλοιπα παιδιά. Χρειάζεται επομένως τόσο από την πλευρά των γονιών όσο και από την πλευρά των εκπαιδευτικών κινήσεις που σέβονται αυτή την ισορροπία. Το ευφυές παιδί έχει πρωτίστως ανάγκη από αποδοχή, κατανόηση, ευαισθησία και ευελιξία. Δεν θέλει πίεση, ούτε προβολή προσδοκιών των άλλων πάνω του («εσύ θα γίνεις μεγάλος και τρανός μια μέρα..»). Αφήστε το απλά να εκδηλώσει αυτό που είναι, να το εκφράσει, να το ανακαλύψει. Μην επιχειρήσετε να το οδηγήσετε προς την κατεύθυνση που εσείς επιθυμείτε. Υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσετε ζημιά στο παιδί.... * Της Μαρίας Καρίκη Ψυχολόγος