Η παιδεία ως καταλύτης ανάπτυξης

Rodiaki NewsRoom

Του
Φώτη Μανουσάκη*
πρώην οικονομικού διπλωμάτη γενικού συμβούλου
Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων

Ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλω στους ως άνω οργανωτές για την πρόσκληση μου σαν κύριο ομιλιτή στην σημαντική αυτή εκδήλωση, που έχει γίνει πλέον θεσμός τα τελευταία δέκα έξι χρόνια. Θα ήθελα στην αρχή της ομιλίας μου να πω λίγα λόγια, με την ελπίδα να με φέρουν πιο κοντά στο τιμώμενο σήμερα ακροατήριο, που δεν είναι άλλο από τους πρωτεύσαντες μαθητές και μαθήτριες 3ης Λυκείου στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου αλλά και τους ήρωες του παρασκηνίου τους γονείς των μαθητών και φυσικά τα λοιπά αγαπημένα τους πρόσωπα που είναι σήμερα εδώ για να τους τιμήσουν.

Αφού σας πω ότι αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για μένα να απευθύνομαι σε αυτό το εκλεκτό ακροατήριο, θα ήθελα επαναλαμβάνοντας τα λόγια του ποιητή (Γιώργου Σαραντάρη) να πω ότι “κατάγομαι από τα παιδικά μου χρόνια, όπως λέμε από μια χώρα”! Πρόσθετα να σας αναφέρω ότι, όπως κανείς δεν θα διάβαζε ένα βιβλίο εάν δε γνώριζε τον συγγραφέα και τον τίτλο του, σπεύδω να σας πω ότι είμαι ένας από σας, που στον καιρό μου και εγώ έζησα αντίστοιχες αγωνίες, είχα παρόμοια όνειρα και εξίσου μεγάλες δυσκολίες.

Ξεκίνησα από το μικρότερο ίσως χωριό της Περιφέρειας μας την Προφύλια από την Νότια Ρόδο όπου παρακολούθησα μονοθέσιο σχολείο. Με την βοήθεια ενός φωτισμένου δασκάλου, που δεν είναι πλέον μαζί μας, (του αείμνηστου Νίκου Διακογιάννη από την απολακκιά της Ν. Ρόδου), διαμόρφωσα τα πρώτα μαθητικά μου όνειρα μου, που στην συνέχεια έγιναν όραμα για πανεπιστημιακές σπουδές και μια καριέρα που θα με έφερνε σαν Οικονομικό Διπλωμάτη στο Υπουργείο Εξωτερικών και στα πέρατα της Γης, από τις ΗΠΑ, στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, στο Βερολίνο, στο Πεκίνο, στην Μαδρίτη, στο Johanessburg της Νοτίου Αφρικής, και στην Σαγκάη, το ανοικτό στόμα του Κινεζικού δράκου!

Οποία διαφορά διαφορά θα έλεγε κανείς από την Προφύλια της Ν. Ρόδου στην Σαγκάη, για να αναφερθώ μόνο στο τελευταίο μου πόστο, από ένα χωριό των 100 κατοίκων σε μια μητρόπολη των 25 εκατομμυρίων ανθρώπων!

Πιστέψετε με η πορεία αυτή δεν ήταν καθόλου εύκολη, δεν ήταν μια βόλτα στο πάρκο, ένας υγειινός περίπατος. Κάθε στόχος που επιτυγχάνετο είχε την δικιά του γλυκιά γεύση, αλλά και τις δικές του προκλήσεις για την συνέχεια. Δεν θα σας κρύψω ότι σε μια σε επαγγελματική πορεία που διήρκεσαι 38 χρόνια υπήρξαν πολλές επιτυχίες αλλά και αναπόφευκτες απογοητεύσεις, αυτές που σε τελική ανάλυση ενδυναμώνουν τον χαρακτήρα σου,το μέταλλο σου.

Η εκπροσώπιση της χώρας στο εξωτερικό φέρνει μαζί της μεγάλη τιμή αλλά και τεράστια ευθύνη. Κατά αρχάς πρέπει να έχεις εξοπλίσει τον εαυτό σου με όλες τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να ανταποκριθεί στα καθήκοντα σου. Σαν Οικονομικός Διπλωμάτης οφείλεις, εκτός από το προφανές του να γνωρίζεις όσο γίνεται περισσότερες ξένες γλώσσες, να έχεις την οικονομική θεωρητική παιδεία για να προσλαμβάνεις εύκολα τις οικονομικές εξελίξεις στην χώρα που υπηρετείς, να γνωρίζεις άριστα τα οικονομικά δεδομένα της χώρας σου, τις παραγωγικές και εξαγωγικές δυνατότητες της, τον ανταγωνισμό των ελληνικών προιόντων από ντόπια και προιόντα άλλων χωρών και να είσαι πάντοτε έτοιμος να συνδράμεις τον Έλληνα επιχειρηματία, με έρευνες αγοράς, διευκόλυνση επαφών με πιθανούς συνεργάτες, διευκόλυνση συμμετοχής του σε εμπoρικές εκθέσεις και πλήθος άλλων υποστηρικτικών ενεργειών.

Αυτά σαν εκτός θέματος εισαγωγή, για να προχωρήσω στην συνέχεια στο θέμα της ομιλίας μου “η παιδεία σαν καταλύτης ανάπτυξης” μια και είναι επίκαιρο στις μέρες μας μετά και την συζήτηση που άνοιξε τελευταία για μια ακόμα μεταρρύθμιση ή αντιμεταρρύθμιση όπως επίσης από άλλους αναφέρεται.
Σύμφωνα με τους θεωρητικούς της παιδείας ο σκοπός των εκπαιδευτικών συστημάτων ποικίλει ανάλογα με το από ποια φιλοσοφική σκοπιά θεωρείται η παιδεία.

Υπάρχει η παραδοσιακή αντίληψη για την παιδεία, που φθάνει ως τις μέρες μας από των διαφωτισμό, και η οποία διακηρύττει ότι ο ύψιστος σκοπός της παιδείας είναι να ερευνάς και να δημιουργείς. Να εξετάζεις το πλούτο γνώσεων και εμπειριών που φέρνει το παρελθόν, με εκλεκτικό τρόπο να κρατάς αυτά που είναι σημαντικά για σένα και να συνεχίζεις την μορφωση σου με τον δικό σου τρόπο και βηματισμό.

Από την σκοπιά αυτή σκοπός της παιδείας είναι να βοηθήσει το άτομο να αποφασίσει πως θα αναπτύξει την μάθηση του, τι κατεύθυνση θα λάβει αυτή και πως θα την χρησιμοποιήσει στην ζωή του δημιουργώντας ενδιαφέροντα για τον εαυτό του και την κοινωνία.

Από την άλλη πλευρά υπάρχει η περισσότερο χρηστική αντίληψη που πρεσβεύει πως η παιδεία στις βασικές της γραμμές ακολουθεί ένα καθοδηγητισμό (indoctrination). Το άτομο από την παιδική του ηλικία μπαίνει σε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει θα ακολουθεί εντολές και να απομνημονεύει υφιστάμενες γνώσεις χωρίς πολλές δυνατότητες αμφισβήτησης. Είναι αυτή η τελευταία αντίληψη που αμφισβητήθηκε ιδιαίτερα από τον ξεσηκωμό τον φοιτητών στο τέλος της δεκαετίας του 60, με αποκορύφωμα τον Μάι του 68 στο Παρίσι.

Στα χρόνια που ακολούθησαν η παιδεία φιλελευθεροποιήθηκε σε βαθμό που προκλήθηκαν έντονες συζητήσεις για επαναφορά κάποιων αναγκαίων περιορισμών για την συστηματικότερη οργάνωση της.

Η αλήθεια είναι ότι, η Δύση, με αίσθηση του μέτρου, επανέφερε την διαδικασία μάθησης σε δρόμους που ούτε η πρωτοβουλία και τα ταλέντα πνίγονται αλλά ούτε και αχαλίνωτη ελευθερία του ενός να εμποδίζει την παιδεία του άλλου.

Στο κρίσιμο ερώτημα “ εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας για να παιρνούν τις εξετάσεις ή τα εκπαιδεύουμε για να γίνουν δημιουργικά επιδιώκοντας ενδιαφέροντα που αναπτύσσουν από μόνα τους ή σε συνεργασία με άλλους” η απάντηση είναι προφανής, φυσικά και θέλουμε δημιουργικούς σπουδαστές και δημιουργικούς αντίστοιχα πολίτες. Φυσικά και θέλουμε σπουδαστές που δεν θα καλύπτουν απλώς την ύλη αλλά θα την ανακαλύπτουν, παραφράζοντας την αγγλική φράση not simply cover but discover!!

Στη χώρα μας, ενώ θα μπορούσαμε να έχουμε ένα από καλύτερα εκπαιδευτικά συστήματα, δεδομένου και του πλούτου της αρχαιοελληνικής γραμματείας και της πλούσιας παράδοσης μας, η εκπαίδευση φαίνεται σαν να μην μπορεί να βρει τον βηματισμό της, σαν να μην μπορεί να παρακολουθήσει τις εξελίξεις, (γηρασμένη και αρτηρισκληρωτική) σαν να έχει χάσει την ανταγωνιστικότητα και την λάμψη της.

Η στρεβλή πορεία της χαρακτηρίζεται από τον τεράστιο φόρτο εργασίας που εναποθέτουμε στους ώμους των παιδιών μας, απαιτώντας την απομνημόνευση όλο και περισσοτέρων γνώσεων και στερώντας τα από κάθε διάθεση για έρευνα και δημιουργία.

Η φροντιστηριοποίηση της μέσης κυρίως εκπαίδευσης, ένα καθαρό ελληνικό φαινόμενο, είναι ενδεικτικό του αγχωτικού τρόπου ανάπτυξης της παιδείας μας, που διατρέχεται από την αγωνία επιτυχίας στις εξετάσεις πάσης φύσεως και όχι μόνο των εισαγωγικών στο Πανεπιστήμιο που είναι μητέρα των εξετάσεων.

Η σκέψη των μαθητών αλλά και των γονιών συγκεντρώνεται στο πως θα περάσουν τα παιδιά τις εξετάσεις, οι αγωνίες και το άγχος επικρατούν και έτσι χάνεται η χαρά της μάθησης και η δυνατότητα για ανάπτυξης πηγαίων ταλέντων σε διαφορετικούς τομείς δημιουργίας.

Δεν χωρά πλέον αμφιβολία ότι οι επιστήμες αλλά και η κοινωνία δεν αναπτύσσονται όπου δεν υπάρχει δυνατότητα αμφισβήτησης αυθεντιών και δογμάτων και όπου δεν αναγνωρίζεται η πλήρης ελευθερία του σπουδαστού/ερευνητού να ενεργεί σύμφωνα με την έμπνευση του και έχοντας την δυνατότητα συνεργασιών με επιστήμονες του κλάδου του ή άλλων συγγενών επιστημών.

Παρά ταύτα όμως,αλλού ολιγότερο και αλλού περισσότερο, υπάρχουν ακόμα δομές και συμφέροντα που δημιουργούν προβλήματα στην ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης και της έρευνας.

Το θέμα αυτό οφείλουμε, ως χώρα, να το ανεβάσουμε στις πρώτες θέσεις των προτεραιοτήτων μας γιατί η παιδεία αποτελεί ένα από τους κύριους μοχλούς ανάπτυξης της κοινωνίας και της οικονομίας. Σήμερα ζούμε όλοι μας τα αποτελέσματα μιας στρεβλής οικονομικής ανάπτυξης που δεν αξιοποίησε την επιστημονική γνώση και έρευνα, για την παραγωγή ανταγωνιστικών προιόντων και υπηρεσιών. (με υψηλή αναγνωρισιμότητα και προστιθέμενη αξία).

Είναι κοινή συνείδηση πλέον ότι καλό εκπαιδευτικό σύστημα σημαίνει και καλή οικονομία. Γιατί δεν μπορείς να έχεις μαθητές που το σύστημα τους επιβάλλει να απομνημονεύουν στείρα γνώση, χωρίς αίσθηση δημιουργίας και να απαιτείς στην συνέχεια να έχεις ανοικτόμυαλους επιχειρηματίες, ερευνητές και επιστήμονες που θα φέρουν στη χώρα νέα γνώση, καινοτομία, αλλά και την δημιουργία στην τέχνη και τον πολιτισμό.

Η πεπατημένη, η συνήθεια, ο σχολαστικισμός, και η έλλειψη δημιουργικής ανησυχίας στα χρόνια εκπαίδευσης μεταφέρονται και στην ενεργό οικονομικά και κοινωνικά ζωή των νέων.

Η νοοτροπία και η θεώρηση της ζωής στα κρίσιμα χρόνια της εκπαιδευτικής διαδικασίας, είναι καθοριστικής σημασίας για τη δημιουργία ενεργών πολιτών, ικανών να συμβάλουν στην ανάπτυξη μιας χώρας.

Πρόσθετα, το εκπαιδευτικό σύστημα, πέραν της γενικής παιδείας, πρέπει να παρέχει γνώσεις και δεξιότητες που θα συμβάλλουν στην κάλυψη των αναγκών της παραγωγής.

Το πρόβλημα είναι πως θα συνδεθούν δημιουργικά παιδεία και οικονομία ώστε, η πρώτη διατηρώντας τον ουμανιστικό της ρόλο, να γίνει η ατμομηχανή που θα σύρει την οικονομία. Καμμιά χώρα δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στον διεθνή ανταγωνισμό διαθέτοντας μόνο ποιητές , συγγραφείς, καλλιτέχνες, και ρομαντικούς της παιδείας για την καθαρή παιδεία, είναι αναγκαία η ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης και έρευνας και η σύνδεση τους με την παραγωγή.

Δυστυχώς, η χώρα μας ενώ κάνει σημαντικά βήματα πρόδου προς την κατεύθυνση αυτή, όπως θα αναφέρω πιο κάτω στην ομιλία μου, το δύσκολο επιχειρηματικό περιβάλλον με την φορολογική και ασφαλιστική ασφυξία των επιχειρούντων (και όχι μόνον) δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην προσπάθεια εξόδου από την κρίση.

Το καίριο λοιπόν ερώτημα είναι θα μπορέσουμε να αποκτήσουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας μας και στα οράματα των νέων μας, ή θα μείνουμε ανενεργοί μη δυνάμενοι σαν χώρα να πάρουμε αποφάσεις μέσα στην δύνη των ιστορικών μας καταβολών, των θρησκευτικών μας συναισθημάτων, των κομματικών μας ανταγωνισμών και τελευταία της βαθειάς οικονομικής κρίσης, που καθηλώνει την δαπάνη για την παιδεία μόλις στο 2,8% του κατά 25% απομειωμένου ΑΕΠ?

Στο χέρι μας είναι να αποδείξουμε ότι η προσήλωση μας στις ιστορικές μας παραδόσεις, το too much history to be consumed, που μας προσάπτουν οι ξένοι, δεν ισχύει και ότι είμαστε ανοικτοί στην πρόοδο και την δημιουργία, ένα κράτος-μέλος της Ευρωπαικής Ένωσης που συμμετέχει ενεργά στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό γίγνεσθαι της Ευρώπης.

Φυσικά δεν παύουν να είναι ανησυχητικά τα φαινόμενα που παρουσιάζονται τελευταία στην συζήτηση για την παιδεία. Οι μεν ομιλούν για αποψήλωση πολλών θετικών πραγμάτων που είχε επιφέρει, η τελευταία μετερρύθμιση, οι δε αγωνίζονται για περισσότερο εκδημοκρατισμό της παιδείας, κύρια στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Παράλληλα, να μην το ξεχνάμε, είναι ανάγκη η παιδεία μας να διαμορφώνει πολίτες ελεύθερους και ικανούς να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της εποχής με όραμα, γνώση και αυτοπεποίθηση και όχι αγανακτισμένους που θα γεμίζουν τις πλατείες.
Τα συμπεράσματα της τελευταίας έκθεσης του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής πολιτικής της ΓΣΕΕ που φέρει τους Έλληνες μαθητές στις τελευταίες θέσεις σε κύρια γνωστικά αντικείμενα, όπως είναι Μαθηματικά, Γλώσσα και Φυσικές Επιστήμες κρούουν πολλούς κώδωνες κινδύνου συγχρόνως. Η οικονομική κρίση και οι επελθούσες περικοπές δαπανών στην παιδεία μετά το 2010 επιδείνωσαν δραματικά μια κατάσταση στην εκπαίδευση που είχε ήδη πολύ προ πολλού τα προβλήματα της.

Το ενθαρρυντικό είναι ότι κατα την παρουσίαση της έκθεσης ο Υπουργός παιδείας με δήλωση του “ πρέπει να βρούμε κοινούς τόπους για ένα κοινό καλό και ει δυνατόν να βγάλουμε το θέμα της εκπαίδευσης έξω από την αντιπολιτευτική αντιπαράθεση”αλλά και ο Τομεάρχης Παιδείας της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης με δήλωση του στο ίδιο πνεύμα “τα σχολεία πρέπει να μείνουν μακρυά από χρησιμοθηρικούς σκοπούς και οι καβγάδες έξω από τα ζητήματα της παιδείας”,φαίνεται να δεσμεύουν Κυβέρνηση και Αξιωματική Αντιπολίτευση στην αναζήτηση λύσεων για τα θέματα της παιδείας.

Στην διάρκεια της μακρόχρονης υπηρεσία μου στο εξωτερικό είχα την ευκαιρία να γνωρίσω διαφορετικά συστήματα εκπαίδευσης. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 τοποθετήθηκα στην Πρεσβεία μας στο Ελσίνκι της Φινλανδίας. Η Φινλανδία τότε ευρίσκετο σε μεγάλη οικονομική κρίση λόγω της απώλειας μεγάλων αγορών στην Ανατολική Ευρώπη, κύρια βέβαια των αγορών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όπου μέσω προνομιακών διακρατικών συμφωνιών εξήγαγε μεγάλο μέρος των παραγόμενων προιόντων της, τα οποία πλέον δε μπορούσαν να απορροφηθούν απο τις αγορές της Δύσης για πολλούς λόγους μεταξύ των οποίων οι υψηλές τιμές, τα διαφορετικά ποιοτικά standarts, η έλλειψη εμπορικής δικτύωσης κ.α.

Το ΑΕΠ της Φινλανδίας είχε πτώση 13%, η ανεργία είχε φθάσει σε πρωτόγνωρα για την χώρα επίπεδα του 20% (και μαζί η κατανάλωση του αλκοόλ!) ενώ το τραπεζικό σύστημα της χώρας παρουσίαζε μεγάλη αστάθεια που επέτεινε το αίσθημα οικονομικής ανασφάλειας των πολιτών.

Ήταν τότε που η Κυβέρνηση με σύνεση και με την καταννόηση της Φινλανδικής κοινωνίας εισήγαγε την δική της εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, που έμελλε να αλλάξει πολλά πράγματα στο πως αντιλαμβανόμεθα την παιδεία αλλά και στην ανάπτυξη της οικονομίας της.

Χωρίς αξιώσεις πλήρους κάλυψης του θέματος, η Φινλανδία στήριξε την εκπαιδευτική της μεταρρύθμιση στην αρχή ότι το σχολείο πρέπει να δίδει χαρά στα παιδιά, να προωθεί την συνεργασία αντί του ανταγωνισμού, οι εξετάσεις να είναι περιορισμένες και να έχουν σκοπό την ενημέρωση διδασκόντων και διδασκομένων όσον αφορά την κατανόηση των μαθημάτων, και γενικά το περιβάλλον διδασκαλίας να είναι ευχάριστο, χαλαρό και να στηρίζει την δημιουργική σκέψη.

Οι εκπαιδευτικοί, που επιλέγονται μετά από πολύ καλές πανεπιστημιακές σπουδές, (όλοι έχουν τουλάχιστον master), χαίρουν υψηλής κοινωνικής εκτίμησης, πληρώνονται με ανταγωνιστικούς μισθούς και συμμετέχουν ενεργά στην διαμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος.

Στα πλαίσια του συστήματος αυτού πρωτεύουσα σημασία δόθηκε στην ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας με την ίδρυση και την γενναία οικονομική στήριξη ερευνητικών κέντρων σε όλη την χώρα. Είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ τέτοιες τεχνουπόλεις-Κέντρα έρευνας και εξεπλάγην με αυτά που είδα! (και επειδή οι Έλληνες ερευνητές-επιστήμονες είναι παντού, είχα την χαρά να συναντήσω μερικούς από αυτούς).

Με βάση την έρευνα, την καινοτομία και μια βιομηχανική πολιτική που στήριζε τις εταιρίες παραγωγής νέων προιόντων υψηλής τεχνολογίας, τις εταιρίες εθνικά champions, εθνικούς πρωταθλητές, παρά το γεγονός ότι η Φινλανδία δεν το διακηρύττει ανοικτά, κατόρθωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα να ξεπεράσει την κρίση και να επιτύχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Στα πλαίσια της πολιτικής αυτής οι παραδοσιακές μεταλλουργίες, οι βιομηχανίες έντασης εργασίας όπως οι υποδηματοποιίες, οι υφαντουργίες, οι βιομηχανίες ξυλείας και χάρτου αναβαθμισθησαν, προσαρμοζόμενες στη παραγωγή προιόντων υψηλής ποιότητας με ικανή διεθνώς ζήτηση ή εξέλειπαν και στην θέση τους ήλθαν νέες βιομηχανίες μικροηλεκτρονικής, βλέπε ΝΟΚΙΑ, με προιόντα αυξημένης προστιθέμενης αξίας με εκλεκτικό σχεδιασμό, βλέπε MARIMEKKO, ITALA, ARABIA και άλλες στον χώρο της μόδας, ενώ παραδοσιακές βιομηχανίες όπως τα ναυπηγεία εξειδικεύτηκαν στην παραγωγή ειδικών χρήσεων σκαφών, όπως πολυτελών θαλαμηγών και κρουαζερόπλοιων πολλαπλάσιας προστιθέμενης αξίας.

Παρά το γεγονός όμως ότι η Φινλανδία έχει εγνωσμένως πλέον ένα από τα καλύτερα συστήματα παιδείας στον κόσμο, δεν εφησυχάζει. Ήδη προχωρεί στη εισαγωγή του διαδραστικού τρόπου εκπαίδευσης, όπου γίνεται προσομοίωση πραγματικών συνθηκών και απαιτήσεων της ζωής και διαδραστικά αναπτύσσονται ικανότητες και γνώσεις που προετοιμάζουν τον μαθητή για την συμμετοχή του στην κοινωνία και τον κόσμο της εργασίας. Το νέο σύστημα καλύπτει ήδη το 70% των σχολείων και μέχρι το 2020 θα καλυφθεί το σύνολο.

Στον αντίποδα του εκπαιδευτικού συστήματος της Φινλανδίας είναι τα εκπαιδευτικά συστήματα των χωρών της Άπο-Ανατολής όπως αυτά της Νοτίου Κορέας, της Κίνας και σε μικρότερο βαθμό της Ιαπωνίας.

Δυό λόγια μόνο για το εκπαιδευτικό σύστημα της Κίνας, όπου υπηρέτησα σαν μέλος της Διπλωματικής μας Αποστολής στο Πεκίνο και στην Σαγκάη, πάνω από δέκα χρόνια. Το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας ένα από τα πλέον αυστηρά από την άποψη κανονιστικού πλαισίου, διδακτέας ύλης, και εξετάσεων.

Τα παιδιά διδάσκονται (το σωστό ρήμα θα ήταν φορτώνονται) από πολύ ενωρίς με μαθήματα που απαιτούν ιδιαίτερα μεγάλη προσπάθεια ενώ συνάμα έχουν πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες, προκειμένου να αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες που προσμετρούνται, στα αποτελέσματα των εθνικών εξετάσεων, για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια.

Η κεντρική Κυβέρνηση της χώρας αλλά και οι επιμέρους περιφέρειες αποδίδουν μεγάλη σημασία στην παιδεία που την βλέπουν σαν το βασικό εργαλείο, μοχλό, για την οικονομική τους ανάπτυξη. Χαρακτηριστικό του στοχευμένου προς την ανάπτυξη εκπαιδευτικού συστήματος είναι το γεγονός ότι πάνω από το 65% των φοιτητών σπουδάζουν μηχανικοί, για να καλύψουν τις τεράστιες ανάγκες της Κινεζικής βιομηχανικής παραγωγής, αυτής της παγκόσμιας φάμπρικας, όπως πλέον αποκαλείται!

Με τα δύο αυτά εκπαιδευτικά συστήματα της Φινλανδίας και και της Κίνας εκπροσωπούμενη από το εκπαιδευτικό σύστημα της Σαγκάης, να επιτυγχάνουν πρώτες θέσεις στη βάση διεθνώς αποδεκτών κριτηρίων, εύλογο είναι το ερώτημα ποιο από τα δύο συστήματα είναι προτιμότερο. Η απάντηση για τους φέροντες την Δυτική coultura δεν παρουσιάζει δυσκολία αφού, μετά από μια πρώτη ανάλυση ανθρωπίνου κόστους και ωφέλειας, το Φινλανδικό μοντέλο κατισχύει.

Η παραπάνω αναφορά, εντελώς σχηματική, δεν έχει την φιλοδοξία κάλυψης του μεγάλου αυτού θέματος, ποσώς μάλλον όταν δεν έχει προηγηθεί ανάλυση των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών συνθηκών των δύο λαών που, ως γνωστό, ζουν υπό διαφορετικό πολιτικό καθεστώς.

Πίσω στα δικά μας τώρα, επειδή οφείλουμε να είμαστε ειλικρινείς και να μην αδικούμε τις αξιόλογες προσπάθειες που γίνονται στην χώρα μας από αφοσιωμένους και εμπνευσμένους επιστήμονες, στα πολύ θετικά για την ανάταση της οικονομίας μας είναι το υψηλό επίπεδο της έρευνας στη χώρα μας, παρά το γεγονός της πολύ χαμηλής κρατικής χρηματοδότησης, που πλέον, μετά τις περικοπές, έχει φθάσει να είναι μόλις 1,5%, του σημαντικά απομειωθέντος λόγω της κρίσης, ΑΕΠ.

Για να δώσουμε ένα μέτρο σύγκρισης στο Ισραήλ η κρατική χρηματοδότηση για την έρευνα είναι 4,5% του ΑΕΠ, στην ΦΙνλανδία 5% ενώ πολλαπλάσια από το ελληνικό ποσοστό χρηματοδότησης είναι τα αντίστοιχα ποσά χρηματοδοτήσεων της έρευνας στην πλειονότητα των ανεπτυγμένων χωρών της Δύσης αλλά και χωρών της Άπω-Ανατολής όπως στη Ν.Κορέα, Ιαπωνία, Κίνα κ.α.

Η ποιότητα όμως της Ελληνικής ερευνητικής κοινότητας είναι από τις καλύτερες στον κόσμο, και είναι εκεί στα ερευνητικά μας κέντρα που βρίσκουμε πολλούς θύλακες αριστείας.

Η χώρα μας έχει να επιδείξει σε αναλογία με το πληθυσμό της ένα από τους υψηλότερους αριθμούς κατόχων διδακτορικών πτυχίων και αντίστοιχα δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά, που μας φέρουν μεταξύ των πρώτων χωρών διεθνώς.

Τα εύσημα πρέπει να αποδοθούν στο συντονιστικό όργανο το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και στην πλειάδα των ερευνητικών μας κέντρων όπως το ΙΤΕ στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης με πολλές πρωτιές, στο Ερευνητικό Κέντρο στην Πάτρα με το αντίστοιχο design center στο οποίο ο παγκόσμιος βιομηχανικός κολοσσός Samsung αναθέτει σχεδιασμό προιόντων τεχνολογικής αιχμής, στο Corallia clusters στο Μαρούσι με την συγκέτρωση σε ένα χώρο πολλών εταιριών υψηλής τεχνολογίας προκειμένου να αξιοποιηθούν οι συνέργειες και η συμπληρωματικότητατων συμετεχουσών εταιριών.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα αποτελέσματα του Corallia είναι εντυπωσιακά. Στα 10 χρόνια λειτουργίας του έχει να επιδείξει 200 εκατομύρια εξαγωγές προιόντων μικροηλεκτρονικής, δικτύωση και συνεργασίες με τα καλύτερα διεθνώς κέντρα ερευνών (όπως την aerospace valey, και την Cap digital στην Γαλλία). (Είναι χαρακτηριστικό το μεγάλο το ενδιαφέρον του Γάλλου Προέδρου Holland που κατά την επίσκεψη στις εγκαταστάσεις του Corallia παρέτεινε την παραμονή του εκεί αλλάζοντας τον χρόνο πτήσης του.

Επίσης θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε το incupator για start ups εταιρίες του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το εκεί κέντρο νανολογίας, το Κέντρο Βιοιατρικών και Μοριακών ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, (που διαθέτει 50 επιστημονικά εργαστήρια και 450 απασχολούμενους υψηλής μόρφωσης) και φυσικά το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ, που έχει να επιδείξει σοβαρό έργο στην προώθηση της έρευνας, και της γνώσης στην χώρα μας.

Είναι πιστεύω θέμα χρόνου, που η πρόοδος αυτή στην έρευνα, για την οποία όλοι μας πρέπει να είμαστε περίφανοι, θα μπορέσει να μετουσιωθεί σε προιόντα υψηλής τεχνολογίας, σε προιόντα που θα να κάνουν την διαφορά και θα σηκώσουν την χώρα ψηλά. Είναι θέμα χρόνου που προιόντα τεχνολογίας αιχμής made in Greece θα κυκλοφορούν στις διεθνείς αγορές και θα παρέχουν ευκαιρίες απασχόλησης υψηλής ποιότητας σε νέους έλληνες. (χαρακτηριστικά είναι τα προιόντα NOKIA, για την Φινλαδία και SKYPE για την μικρή Εσθονία. etc)

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να γνωρίσω κάποιες σκέψεις μου σαν φίλος προς φίλους από το φιλόξενο αυτό βήμα. Μια μεγάλη κυρία των Αμερικανικών γραμμάτων, η ποιήτρια Μάγια Αγγέλου που δεν ήταν Ελληνίδα ήταν μια εγχρωμη απο τον Αμερικανικό Νότο είπε “ a solitary dream can trasform million of realities” που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει ότι ένα όνειρο από μόνο του μπορεί να αλλάξει εκατομμύρια πράγματα στην ζωή μας.

Είναι πολύ σημαντικό και περισσότερο τώρα που κτίζετε το μέλλον σας να έχετε όνειρα και φιλοδοξίες. Θα πρέπει είσθε σε εγρήγορση, να είσθε γεμάτοι από περιέργεια, να ρωτάτε και να επιμένετε αν οι απαντήσεις που πέρνετε δεν σας ικανοποιούν, να διαβάζετε πολλά, να εμβαθύνετε τις γνώσεις και την κρίση σας, να βλέπετε μακρυά, να ορματίζεστε τον εαυτόν σας στο απώτερο μέλλον, να σκιαγραφείτε τον εαυτόν σας σε ρόλους και να θέτετε ερωτήματα του τύπου θα είμαι ευτυχής αν κάνω την εργασία αυτή, αν κάνω την Α ή την Β επιχείρηση, αν ακολουθήσω την μια ή την άλλη επιστήμη.

Η αναζήτηση αυτή έχει το μεγάλο πλεονέκτημα πως διαμορφώνοντας την εικόνα του εαυτού σας στο μέλλον ξεκαθαρίζετε στο μυαλό σας μερικά βασικά ερωτήματα για το ποιοι είσθε και που θέλετε να πάτε.

Είναι αλήθεια ότι ζούμε στην εποχή της πληροφορίας, στην εποχή της αέναης ροής πληροφοριών των οποίων όμως η ποσότητα, θα συμφωνήσετε μαζί μου, δεν συνοδεύεται απαραιτήτως και από ποιότητα. Ο καταιγισμός πληροφοριών που δέχεστε δεν πρέπει να σας αποτρέπει να διαμορφώνετε την εικόνα που επιθυμείτε να έχει η ζωή σας στο μέλλον. Όλοι χρειαζόμαστε ένα νήμα που θα μας κρατεί τουλάχιστο στη κατεύθυνση που θέλουμε να ακολουθήσουμε.

Σε αυτή διαδικασία περισυλλογής πρέπει να δώσετε στον εαυτό σας την ευχέρεια να σκεφθεί ελεύθερα, και δημιουργικά. Και για να χρησιμοποιήσω μια φράση του συρμού θα πρέπει η σκέψη σας να να κινηθεί έξω από το καθιερωμένο πλαίσιο, out of the box, και πέρα από την βολή σας. Μόνο έτσι θα βρείτε το καινούργιο και θα νοιώσετε την αίσθηση της δημιουργίας.

Και κάτι ακόμα να μην ξεχνάτε ποτέ πως στην διαμόρφωση της μελλοντικής εικόνας του εαυτού σας θα πρέπει να βλέπετε όσο γίνεται υψηλότερα και μακρύτερα. (Think big, and don’t listen to the people who tell you can’t be done, life is too short to think small)

Από την στιγμή όμως που θα έχετε καθαρή την μελλοντική σας εικόνα θα πρέπει να συγκεντρωθείτε στην επίτευξη των στόχων σας. (Και για να το κάνω πιο παραστατικό η συγκέντρωση σας πρέπει θα είναι παρόμοια με την βολίδα που ακολουθεί τον θερμαινόμενο στόχο!)

Ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, στην εποχή που η ταχύτητα και η διάχυση της πληροφορίας κάνουν όλο και μικρότερο το παγκόσμιο χωριό που ζούμε, για αυτό οφείλετε να σκέφτεστε σε όρους παγκοσμιποίησης (και όχι ομφαλοσκόπισης), να είστε ανοικτοί σε νέες ιδέες, να είστε έτοιμοι να ταξιδέψετενα για να γνωρίσετε άλλες κουλτούρες, να σπουδάσετε και να εργαστείτε, αν αυτό απαιτούν οι συνθήκες, και σε άλλες χώρες.

Θα μου πείτε τώρα η Ελλάδα έχει βαθιά οικονομική κρίση και σεις μας λέτε think big!
ναι γιατί έτσι θα κτυπήσουμε την κρίση, γιατί έτσι θα αποδείξουμε ότι το μέλλον δεν είναι κατά ανάγκη επέκταση του παρελθόντος.

Κλείνοντας θα ήθελα να αναφερθώσε αυτό με το οποίο άνοιξα την ομιλία μου. Σας είπα ότι κατάγομαι από τα παιδικά μου χρόνια, Ε λοιπόν αν εγώ με αυτά τα πολύ δύσκολα παιδικά χρόνια κατόρθωσα να εκπροσωπώ σαν Οικονομικός Διπλωμάτης την Ελλάδα στο εξωτερικό, τότε και σεις μπορείτε να κάνετε τα όνειρα σας πραγματικότητα να γίνετε επιστήμονες, επιχειρηματίες, ελεύθεροι επαγγελματίες, διπλωμάτες, καλλιτέχνες και ότι άλλο θέλετε αρκεί να το πιστέψετε.

* Η ομιλία του κ. Μανουσάκη πραγματοποιήθηκε στην εκδήλωση που οργάνωσε την Κυριακή η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και η λέσχη Lions Ρόδου όπου τιμήθηκαν οι πρωτεύσαντες μαθητές και μαθήτριες της τρίτης λυκείου.