Ύμνος εις την Ελευθερίαν, ο Εθνικός μας Ύμνος

Rodiaki NewsRoom

Ήταν Μάιος το 1823. Ο άνισος αγώνας των επαναστατημένων Ελλήνων εναντίον των Τούρκων έχει κορυφωθεί. Από τα βράχια της Ζακύνθου ο 25χρονος Διονύσιος Σολωμός ακούει το κανόνι να βροντά στο θρυλικό Μεσολόγγι που αμύνεται με γενναιότητα . Και τότε μέσα στην πολεμόκραχτη αυτή μουσική , μέσα σε μια μεταρσίωση σκαλίζει τους στίχους του που αντιλαλούν το μεγαλούργημα του εικοσιένα, τον Ύμνο προς την Ελευθερία

Ο Ύμνος προς την Ελευθερία είναι ένα διαμάντι της νεοελληνικής ποίησης και μπορεί να σταθεί περήφανα ανάμεσα στα πατριωτικά τραγούδια της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο ποιητής έβαλε στο έργο όλο το ξεχείλισμα της ψυχής του, έτσι που η έννοια της ελευθερίας βρήκε ένα μεγαλόπνοο τραγουδιστή.

Κάθε στροφή του ύμνου είναι και μια εικόνα μεγάλου ζωγράφου που παρουσιάζει σε όλη της την δόξα την λεβεντιά του Ελληνικού λαού όταν πετώντας τις αλυσίδες της σκλαβιάς ανέστησε αιματοβαμμένη την ελευθερία.
Παρόλο όμως το Ελληνικό περιεχόμενό του, ο Ύμνος συμβόλιζε γενικότερα το πνεύμα της εποχής εκείνης .

Ανταποκρινόταν όχι μόνο στην Ελληνική πραγματικότητα αλλά και στη Ευρωπαϊκή συνείδηση που στέναζε κάτω από την καταθλιπτική τυραννία της Ιερής Συμμαχίας.

Γιαυτό θεωρήθηκε μετά την
< Μασσαλιώτιδα > σαν το αντιπροσωπευτικότερο τραγούδι της εποχής .
Ο Ύμνος αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές και σύμφωνα με το περιεχόμενό του μπορεί να χωριστεί σε έξη ενότητες :

Η πρώτη ενότητα είναι το προοίμιο( 1-34) . Σε αυτήν ο Σολωμός χαιρετά την ελευθερία την βγαλμένη από τα ιερά κόκαλα των Ελλήνων ,ξαναθυμίζοντας τις πίκρες , την καταφρόνια και τα μαρτύρια του Ελληνισμού. Περιγράφει το ξεσήκωμα των σκλάβων, την αδιαφορία των ηγεμόνων της Ευρώπης και την βαθιά περιφρόνηση των επαναστατημένων Ελλήνων για τα ανθελληνικά αισθήματα της Ευρώπης .

1. Σε γνωρίζω από την κόψη
Του σπαθιού την τρομερή,
Σε γνωρίζω από την όψη
Που με βία μετρά τη γη.

2. Απ’ τα κόκαλα βγαλμένη
Των Ελλήνων τα ιερά,
Και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!

3. Εκεί μέσα εκατοικούσες
Πικραμένη, εντροπαλή,
Κι ένα στόμα ακαρτερούσες,
Έλα πάλι, να σου πη.

4. Άργειε νά 'λθη εκείνη η μέρα,
Και ήταν όλα σιωπηλά,
Γιατί τά 'σκιαζε η φοβέρα
Και τα πλάκωνε η σκλαβιά.
5. Δυστυχής! Παρηγορία
Μόνη σου έμενε να λες
Περασμένα μεγαλεία
Και διηγώντας τα να κλαις.

6. Και ακαρτέρει, και ακαρτέρει
Φιλελεύθερη λαλιά,
Ένα εκτύπαε τ’ άλλο χέρι
Από την απελπισιά.

7. Κι έλεες: πότε, α! πότε βγάνω
Το κεφάλι από τς ερμιές;
Κι αποκρίνοντο από πάνω
Κλάψες, άλυσες, φωνές.

8. Τότε εσήκωνες το βλέμμα
Μες στα κλάιματα θολό,
Και εις το ρούχο σου έσταζ’ αίμα,
Πλήθος αίμα Ελληνικό.

9. Με τα ρούχα αιματωμένα
Ξέρω ότι έβγαινες κρυφά
Να γυρεύης εις τα ξένα
Άλλα χέρια δυνατά.

10. Μοναχή το δρόμο επήρες,
Εξανάλθες μοναχή
Δεν είν’ εύκολες οι θύρες,
Εάν η χρεία τες κουρταλή.

Στη δεύτερη ενότητα ( 35-74) ο ποιητής περιγράφει την σκληρότητα και την βιαιότητα στην μάχη της Τριπολιτσάς, ενώ στην τρίτη ενότητα ( 75-87) περιγράφεται η καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια . Ο ποιητής μετά τις μακάβριες σκηνές της μάχης της Τριπολιτσάς , σε αυτή την ενότητα μας ξεκουράζει με την υπέροχη εικόνα της ελευθερίας και με τις λεβεντόκορμες Ελληνοπούλες.

Στην τέταρτη ενότητα ( 88-122) αναφέρεται στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου το 1822 και στον αφανισμό του εχθρού στον Αχελώο ποταμό. Στην πέμπτη ενότητα ( 129-138) αναφέρεται στα κατορθώματα των Ελλήνων στην θάλασσα , το κάψιμο της τούρκικης ναυαρχίδας που το παρουσιάζει σαν πληρωμή για το κρέμασμα του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄.

Στην έκτη και τελευταία ενότητα , που αποτελεί τον επίλογο( 139-158) , ο ποιητής συμβουλεύει τους Έλληνες να αφήσουν την δολερή διχόνοια και να μονιάσουν για να αποφύγουν την καταστροφή. Τέλος βροντοφωνάζει στους ηγεμόνες της Ευρώπης να μη φέρνουν εμπόδια στον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.

144 Η Διχόνοια που βαστάει
Ένα σκήπτρο η δολερή
Καθενός χαμογελάει,
Πάρ’ το, λέγοντας, και συ.

145. Κειό το σκήπτρο που σας δείχνει
Έχει αλήθεια ωραία θωριά
Μην το πιάστε, γιατί ρίχνει
Εισέ δάκρυα θλιβερά.

146. Από στόμα οπού φθονάει,
Παλληκάρια, ας μην ‘πωθή,
Πως το χέρι σας κτυπάει
Του αδελφού την κεφαλή.

147. Μην ειπούν στο στοχασμό τους
Τα ξένα έθνη αληθινά:
Εάν μισούνται ανάμεσά τους
Δεν τους πρέπει ελευθεριά.

Εκτός από την πατριωτική διάσταση του Ύμνου το έργο του Σολωμού έχει και ιδιαίτερη Χριστιανική διάσταση. Άλλωστε και τα ιδανικά των αγωνιστών του 21 ήταν η Ελευθερία της πατρίδας και η Χριστιανική πίστη και αυτά διερμηνεύει ο Σολωμός στους στοίχους του δίνοντας μια ξεχωριστή μαρτυρία Ορθοδοξίας και Ελληνισμού.

88. Πήγες εις το Μεσολόγγι
Την ημέρα του Χριστού,
Μέρα που άνθισαν οι λόγγοι
Για το τέκνο του Θεού.

89 Σούλθε εμπρός λαμποκοπώντας
Η Θρησκεία μ’ ένα σταυρό,
Και το δάκτυλο κινώντας
Οπού ανεί τον ουρανό.
……………….

148 Τέτοια αφήστενε φροντίδα
Όλο το αίμα οπού χυθή
Για θρησκεία και για πατρίδα
Όμοιαν έχει την τιμή.

149. Στο αίμα αυτό, που δεν πονείτε
Για πατρίδα, για θρησκειά,
Σας ορκίζω, αγκαλιασθήτε
Σαν αδέλφια γκαρδιακά.

Η φήμη του ποιήματος ξεπέρασε γρήγορα τα στενά όρια της Ζακύνθου. Από το 1824 μεταφράστηκε μέρος του στα αγγλικά και ολόκληρο στα γαλλικά. Στον επαναστατημένο ελληνικό χώρο δημοσιεύτηκε τον ίδιο χρόνο στο Μεσολόγγι, στην εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά».

Ο Ύμνος προς την Ελευθερία το 1828 μελοποιήθηκε από τον Κερκυραίο μουσουργό Νικόλαο Μάντζαρο για τετράφωνη ανδρική χορωδία. Από τότε ακουγόταν τακτικά σε εθνικές γιορτές, αλλά και στα σπίτια των Κερκυραίων αστών και αναγνωρίστηκε στη συνείδηση των Ιονίων ως άτυπος ύμνος της Επτανήσου. Ο Μάντζαρος έκανε και άλλες μελοποιήσεις και την τέταρτη μελοποίηση του υπέβαλε το 1844 στον Βασιλιά ΄Όθωνα με την ελπίδα να γίνει το <Εθνικό Άσμα> της χώρας.

Ο Όθωνας βράβευσε μεν τον Μάντζαρο και αργότερα τον Σολωμό με τον <Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος > αλλά δεν άλλαξε τον Εθνικό Ύμνο της χώρας που μέχρι τότε ήταν ο μουσικός σκοπός του Βαυαρικού ύμνου με στοίχους στα ελληνικά που υμνούσαν τον Βασιλέα.

Ο Μάντζαρος κατόπιν μελοποίησε για 5η φορά το έργο σε ρυθμό εμβατηρίου κατά παραγγελία του Υπουργού Στρατιωτικών. Όταν ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επισκέφθηκε την Κέρκυρα το 1865 μετά την ενσωμάτωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, άκουσε την εκδοχή για ορχήστρα πνευστών που έπαιζε η μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας και του έκανε εντύπωση. Α

κολούθησε Βασιλικό Διάταγμα του 1865 του Υπουργείου Ναυτικών που το χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν άσμα» και διατάχθηκε η εκτέλεσή του «κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις του Βασιλικού Ναυτικού». Επίσης ενημερώθηκαν οι ξένοι πρέσβεις, ώστε να ανακρούεται και από τα ξένα πλοία στις περιπτώσεις απόδοσης τιμών προς τον Βασιλιά της Ελλάδος ή την Ελληνική Σημαία. Από τότε θεωρείται ως εθνικός ύμνος της Ελλάδος.

Ο Αντισυνταγματάρχης Μαργαρίτης Καστέλλης, πρώην διευθυντής του Μουσικού Σώματος, διασκεύασε τον «Εθνικό Ύμνο» για μπάντα κι αυτή η μεταγραφή ανακρούεται από τις στρατιωτικές μπάντες ως σήμερα. Από τις 18 Νοεμβρίου 1966 με την απόφαση 6133 του Κυπριακού υπουργικού συμβουλίου καθιερώθηκε και ως εθνικός ύμνος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Στην εποχή μας που οι σελίδες των σχολικών βιβλίων που μιλούν για Ελλάδα αφαιρούνται , οι εθνικοί μας ποιητές λησμονούνται και κάθε τι το πατριωτικό και Χριστιανικό λοιδορείται και σταδιακά ξεθωριάζει , ας απαγγείλει κάθε παιδί μερικούς στοίχους του Εθνικού μας Ύμνου να αισθανθεί υπερήφανο που είναι Ελληνόπουλο διότι όπως γράφει και ο ίδιος ο Σολωμός σε ένα από τα σωζόμενα ιδιόγραφα του:

< κλείσε μέσα στην ψυχή σου την Ελλάδα και θα αισθανθείς μέσα σου να λαχταρίζει κάθε είδους μεγαλείο>
*βιβλιογραφία : -Σχολική Ανθολογία 1958 Ε. Πεντέα. -Wikipedia

Γράφει o Ταξίαρχος ε.α. Κ. Καλημερίδης