Παύση της δημιουργικής σκέψης

Φίλιππος Ζάχαρης

Γράφει ο
Φίλιππος Ζάχαρης
zachfil64@gmail.com

Οι ανθρώπινες αξίες έχουν χαθεί ή οι ίδιοι οι άνθρωποι; Ο πλούτος των έτοιμων σερβιρισμένων γνώσεων και ειδήσεων αποτελεί την μάστιγα της εποχής ή μήπως τα προηγούμενα χρόνια ήταν ο προπομπός αυτής της σοβαρής κατάστασης που επικρατεί στην υφήλιο; Τα ερωτήματα αυτά δεν μπορούν να απαντηθούν εύκολα. Είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν απομακρυνθεί από την προδιαγεγραμμένη πορεία τους, έχουν παραιτηθεί από επιθυμίες και στόχους. Τους τελευταίους δε, τους καθορίζουν τα συστήματα εξουσίας, τα παγκόσμια συμφέροντα και η μετατροπή της παραγωγής για την παραγωγή σε αξίωμα, που εγκλωβίζει τις μάζες και μονοπωλεί το ενδιαφέρον.

Δεν εμπνέεται πια ο κόσμος, δεν υιοθετεί πρακτικές εκτός της κατεστημένης σκέψης με την οποία επιχειρείται η οριστική φίμωση, με την προβολή συντηρητικών αξιών και επιστροφής στον ορθολογισμό. Φταίνε και οι επιστήμες σε αυτό που δεν υπηρετούν τον ίδιο τον άνθρωπο παρά τα κάθε λογής συμφέροντα, που ξεκινούν από την κατασκευή νέων φονικών όπλων και καταλήγουν σε πολέμους κατά της ίδιας της ζωής. Φταίνε τα ΜΜΕ που περιορίζουν το πνευματικό πεδίο του καθενός, φταίει η ενασχόληση με την ζωή του άλλου και η ευχή για ραγδαία ατομική οικονομική άνοδο, όταν ο άλλος δεν θα έχει να φάει.

Από την άλλη, η ποιότητα της ζωής υποβαθμίζεται περαιτέρω και οι φόβοι για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επιβεβαιώνονται στο ακέραιο. Ποιος ρυθμίζει, όμως, την ασύδοτη λειτουργία του συστήματος εξουσίας; Ποιος ωθεί τους ανθρώπους σε πλήρη αποχαύνωση και απραξία; Να σημειωθεί ότι πρόοδος θεωρείται πια να διαμαρτύρεται κανείς σιωπηλά και πέραν των επιθυμιών του, να αναμασά τα μηνύματα του ολοκληρωτισμού, να στρέφεται κατά του διπλανού του με την πρώτη ευκαιρία, να κλείνεται στο σπίτι του, όταν ο διπλανός αυτός κινδυνεύει. Όλα στα πλαίσια της «ευγενούς άμιλλας», στο όνομα του ανταγωνισμού με «φιλικό πρόσωπο», χάριν της ιδιωτικότητας και όχι μόνο.

Αν οι πολίτες δεν αντιδρούν, αυτό οφείλεται εν μέρει στις αξίες και τις ανάγκες που διαμορφώνονται αναλόγως της διαφημιστικής αγοράς. Με λίγα λόγια, οι καταναλωτές πλάθονται από την αρχή, δημιουργούνται και εξελίσσονται κατά τις εντολές της πολιτιστικής - και όχι μόνο - βιομηχανίας. Με λίγα λόγια, ακόμη και τα μουσεία που επισκέπτεται κανείς, είναι προσδιορισμένα εξαρχής και καταλλήλως προβαλλόμενα. Ακόμη και οι συνήθειες που αποκτά ο καθένας εξαρτώνται από τις εκάστοτε viral αναρτήσεις των μέσων κοινωνικής απο-δικτύωσης, μέσα που υπηρετούν δήθεν την επικοινωνία αλλά προβάλλουν ως κύριο αξίωμα την κάθε λογής ποταπότητα και ευτέλεια.

Ο καταγγελτικός λόγος ποινικοποιείται, η κατά μέτωπο αντιπαράθεση με το σύστημα εξουσίας αποκαλείται ενίοτε «τρομοκρατική πράξη», όταν πλείστες άλλες εντολές ποδηγέτησης του κοινωνικού ιστού δεν έχουν αποκληθεί ποτέ έτσι. Στόχος είναι ένας και μοναδικός, να περιοριστεί ο πολίτης στα του οίκου του, να απολαύσει τα ψίχουλα που του πετούν, να δουλέψει για την διαιώνιση τους συστήματος εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, εισπράττοντας ως δώρο την εγγύηση των απολαύσεών του, μαθαίνοντας πως η προπαίδεια είναι αυτή και όχι άλλη. Έχουν χαθεί οριστικά λοιπόν, οι ανθρώπινες αξίες ή ο ίδιος ο άνθρωπος κολυμπά σε βαθιά νερά; Έχει υποστεί οριστική ήττα το πνεύμα ή απλά δεν υπάρχουν πια μεγάλα πνεύματα; Δύσκολη η εξοικείωση με τα νέα δεδομένα, εύκολη, όμως, η απάντηση.

Ναι, τα μεγάλα μυαλά σίγησαν ή χάθηκαν, η έκφραση καταποντίστηκε, η επικοινωνία υπεραπλουστεύτηκε. Δεν κουράζει πια το μυαλό του ο άνθρωπος, δεν ψάχνει, δεν αναζητά. Και όσο περισσότερα κατακτά από επιστημονικής άποψης, τόσο στερείται από την φύση, τόσο απομακρύνεται από τους σκοπούς και το νόημα της ζωής. Αν με την πρόοδο και την ασταμάτητη αύξηση της παραγωγής επιδιώκεται η ευκολία και η συντόμευση όχι μόνο των αποστάσεων, αλλά και της σκέψης, τα πρότυπα του εύκολου και ακαταπόνητου πλουτισμού σε συνδυασμό με την βιαστική απάντηση για τα πάντα, μετατρέπονται σε ιδανικά και πρότυπα μιας πέρα για πέρα φτωχής σε μορφωτικό επίπεδο κοινωνίας. Αν με την μετατροπή του καθενός σε κινούμενο ρομπότ στοχεύεται η παύση της δημιουργικής σκέψης, αυτό δεν είναι παρά η μία και μοναδική αλήθεια, που βιώνεται χωρίς ενδοιασμούς σε ένα κοινωνικά αποσυντεθημένο τοπίο. Εδώ ακριβώς είναι που εξαφανίζεται κάθε ίχνος ανθρώπινων αξιών, όταν κανείς περπατά χωρίς να κοιτάζει γύρω του, υιοθετώντας απόλυτα την φράση του Ντεκάρτ πως αυτό που ενδιαφέρει, είναι η αλλαγή του εαυτού μας και όχι της κοινωνίας.