Το τελευταίο σημείωμα

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Ρένα Παπακωνσταντίνου
Εκπαιδευτικός

Σε μία εποχή όπου η τεχνολογία έχει εξαλείψει κάθε αμεσότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις, υπάρχουν ακόμα ευκαιρίες να νιώσεις την ασφάλεια των συναισθημάτων που κάνουν τον άνθρωπο ξεχωριστό και τη ζωή μεγαλειώδη.

Χωρίς να είναι στο πρόγραμμά μου, μου δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφτώ έναν παλιό κινηματογράφο της Κηφισιάς και να δω την πολυσυζητημένη ταινία του Παντελή Βούλγαρη "Το Τελευταίο Σημείωμα".
Παρασκευή βράδυ και ο καιρός ακόμη γλυκός, ξεσηκωτικός, με μία ιδέα φεγγαρόφωτο κάτω απ' τ' σύννεφα.

Η πόλη λάμπει στα Χριστουγεννιάτικα στολίδια της και όλα προσπαθούν να δημιουργήσουν γιορτινή ατμόσφαιρα μέσα στο άγχος και τη μιζέρια που κατακλύει τους περισσότερους γύρω μας.
Τα φώτα κλείνουν και ο κόσμος είναι λιγοστός, αφού είναι η τελευταία μέρα προβολής. Μ' αρέσει πάντα να βλέπω κάτι και να το απολαμβάνω όταν τα ηχηρά τύμπανα σιωπούν και ο λόγος μηδενίζεται.

Μία μαγική μουσική ακούγεται και σε δευτερόλεπτα σιωπή..... χέρια σκάβουν το χώμα, ματώνουν, πονάνε, να σκεπάσουν τα αγαπημένα πρόσωπα που κείτονται νεκρά. Κλασικές αριστοτεχνικές εικόνες του αγαπημένου σκηνοθέτη, σαν πίνακες ζωγραφικής βγαλμένη από μουσεία.... πρόσωπα παρμένα από μελετημένες γωνίες, αίτημα να σου ραγίζουν την καρδιά μέσα από ένα μόνο βλέμμα. Πάντα ο θάνατος σπέρνει σκοτάδι στους ζωντανούς, είτε έρθει από μόνος του είτε ο διάβολος τον βιάσει να φανεί.

Σ' όλες τις εποχές η απληστία, ο επεκτατισμός, η υπεροψία και πόσα άλλα μιάσματα της ανθρώπινης φύσης, στάθηκαν αιτία να καταστραφούν ολάκερες ζωές, Μπουμπούκι ας με να τριαντάφυλλα που δεν πρόλαβαν να ανοίξουν, άγουρα αμύγδαλα που έπεσαν στο χώμα και ξεράθηκαν στο άνυδρο χώμα, χείλη που δεν φιλήθηκαν όσο έπρεπε, πατρίδες που δεν τιμήθηκαν συλλήβδην.

Από την αρχή νιώθεις το βάρος στην καρδιά, τη δυσφορία για την λεηλασία του έθνους σου, την κακοποίηση των συμπατριωτών σου. Η γερμανική μαστίχα τρομάζει και μόνο στο αντίκρισμα του αισχρού σήματος των SS και του παρανοϊκού αρχηγού τους Ροδόλφου Χίτλερ.

Βλέπεις καθαρά πως οι εντολές ενός παράφρονα εκτελούνται κατά Γράμμα από πιόνια που είχαν υποστεί πλύση εγκεφάλου και είχαν ξεχάσει ότι είναι ανθρώπινα όντα και όχι κτήνη με εγκέφαλο ανθρώπου ώστε να βρίσκουν αβίαστα τρόπους να σκορπίσουν το φόβο και να συντρίψουν κάθε μόριο αξιοπρέπειας και ηθικής διάστασης.

Τα καψόνια, τα βασανιστήρια, οι άνδρες συμπεριφορές απεικονίζονται με ρεαλισμό στη μεγάλη οθόνη, χωρίς ίχνος εντυπωσιασμού και υπερβολής.

Βοηθάει και το ιστορικό τοπίο των φυλακών Ιτζεδίν έξω από τα Χανιά, στη Σούδα με πανοραμική θέα το κρητικό Πέλαγος λες και θέλει να πλανέψει τις κακοποιημένες ψυχές και να τους δώσει δύναμη να ονειρεύονται τα αγιασμένα χώματα και τα καθάρια νερά του πελάγου που αγναντεύουν μέσα από σιδερένιες μάσκες.

Η κτηνωδία των Γερμανών στρατιωτών είναι γνωστή σε όλη την ανθρωπότητα, αυτό όμως που εντυπωσιάζει είναι η εκτέλεση των διαταγών με τέτοια άνεση που μόνο παραισθησιογόνες ουσίες μπορούν να προσφέρουν.

Η ματιά του πολυβραβευμένου σκηνοθέτη είναι τόσο δεξιοτεχνική, και το σενάριο της αγαπημένης συντρόφου του Ιωάννας Καρυστιάνη μοιάζει με στραβό βελονιά με βελονάκι μαγικό, μπλέκονται τα δύο και βγαίνει τ' αριστούργημα που τη μία γαληνεύει την καρδιά και την άλλη την εξαγριώνει και θέλει να βγει και να φωνάξει, να μαλλιοτραβήχτηκαν. Μήδεια που σκότωσε τα παιδιά της, γιατί γιατί, γιατί ακόμα και σήμερα δύο τρίτα του αιώνα κοντά μετά βαράνε τα Γερμανικά πολυβόλα εν καιρώ Ειρήνης και πόσοι αντιστοιχούν για κάθε διαστροφή του κεφαλιού Γερμανού; Τότε ήταν 1 προς 50, σήμερα;

Δεν θα αγγίξω ούτε επιδερμικά πολιτικά την ταινία. Θα την σχολιάσω ως Μία ελληνίδα που καρδιοχτυπά σαν ερωτευμένο κοριτσόπουλο όταν στέκεται μπρος στην γαλανόλευκη, που δακρύζει όταν ακούει τον Εθνικό Ύμνο, που ονειρεύεται κάτω από τον καταγάλανο Αττικό ουρανό και ο ήλιος ο Ηλιάτορας φωτίζει κάθε καταχνιά της.

Νιώθω ανάταση ψυχής μπροστά στα ταλαιπωρημένα πρόσωπα που στερούνται την ομορφιά της λευτεριάς για μία ιδεολογία, να πιστεύω. Χάνουν το αγκάλιασμα το ερωτικό στην ακροθαλασσια, στερούν γονείς από εγγόνια, χάνουν τη λάμψη του φωτός μες στα μπουντρούμια και έρχονται σαν σκουλήκια μπροστά στον εχθρό που μάχεται να τους κάνει να γδάρουν την αθάνατη ψυχή και να ξεκοιλιάσουν τον ήρωα που έχουν μέσα τους, από την ώρα που θα βγουν από τα σωθικά της Μάνας τους και θα διδάξουν όσο αίμα της απέμεινε από τις βεντούζες που τη ρουφούν αιώνες τώρα και αυτή ακόμα στέκεται ορθή!!!

Ο πρωταγωνιστής, ο αφανής των χρόνων ήρωας Ναπολέων Σουκατζίδης σε κάνει να ψυχορραγεί που χάθηκαν τέτοιοι άντρες στην ψυχή και πού θα πάει η χώρα με τόσους λιποτάκτες συνείδησης!!!
Ρεσιτάλ ηθοποιίας από τον Ανδρέα Κωνσταντίνου που είναι λες και μόλις μπήκε στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου και αγωνία για την μοίρα των συντρόφων του.

Μοναδική ταύτιση και στο ρόλο του Φίσερ του Αντρέ Χένικε του εξαιρετικού γερμανού ηθοποιού που επιλέχθηκε να κάνει τον δήμιο της Καισαριανής, απέναντι στον καλό και θετικό ήρωα Ναπολέων που ξεχειλίζει από ευγένεια, πολιτικό και κοινωνικό ήθος, αγάπη και καθαρτικό χαμόγελο όλα τα χρόνια της στέρησης της ελευθερίας του.

Η επιλογή των ηθοποιών που είναι λίγο πολύ γνωστό για τον Παντελή Βούλγαρη δεν γίνεται με τη μέθοδο της ακροαματικής διαδικασίας, αλλά με άγγιγμα ψυχής και ανίχνευση στις κόρες των ματιών. Γι' αυτό και τα πρόσωπα γράφουν ιστορία, από τον μεσήλικα κομμουνιστή, ως τον παραλίγο παππού κύριο Κώστα. Ο γεωπόνος, ο οικονομολόγος, η δασκάλα, η νοσοκόμα, όλοι οι νέοι με ζηλευτή μόρφωση, άνθρωποι απλοί χωρίς καμία πολυτέλεια, πλαισιώνουν το σκηνικό μιας εποχής όπου υπάρχει διάθεση αυτοθυσίας για τα πιστεύω σου, αυτοκαταστροφής για μία ιδεολογία, θανάτου για την αυτοεικόνα σου.

Σύντροφοι που γλεντούσαν τον πόνο τους μέσα από την ποίηση του Παλαμά και του Άγγελου Σικελιανού, μέσα από την κρητική λύρα και τις μαντινάδες, χορεύοντας σαν τον Ζορμπά που σειόταν υγιής στο ποδοβόλημά του...

Ο Έλληνας είναι αλλιώτικος. Κυλά στο αίμα του η ελευθερία, η ανεξαρτησία και γίνεται άλλοτε αετός κι άλλοτε περιστέρι, άλλοτε θύμα αυτοβούλως κι άλλοτε θύτης με το στανιό.

Πιάνεται η ψυχή στα ακούσματα των τουφεκιών, βουρκώνουν τα μάτια στην εικόνα των ερωτευμένων που καταβροχθίζουν το πάθος και τον πόθο τους πίσω από τα σίδερα της φυλακής και στη συνέχεια αρνούνται την εξαγόραση της Ελευθερίας τους με την Φυγή σε άλλο κράτος και αφήνοντας πίσω τα ιδεώδη που πολέμησαν και έφτασα στο χείλος του γκρεμού, μία ανάσα πριν το θάνατο.

Και σήμερα, πόσοι Ναπολέωντες δεν παίρνουν εισιτήρια οικιοθελώς για άλλες Πατρίδες, να δώσουν τα φώτα τους και τη δύναμη του μυαλού τους σε ξένους τόπους, αφήνοντας χωρίς εγγόνια τη δόλια Μάνα τους που στέκει στο κατώφλι και ψάχνει κάτι να πιαστεί....

Θέλει να χτίσει ένα σπιτάκι και μέσα εκεί να καρτερεί....
" Ξέρω στη Χώρα τη μεγάλη
τον πλούσιο δρόμο τον πλατύ,
με τα παλάτια και τους κήπους....
Δεν θα το χτίσω εκεί"

Η μουσική που πλαισιώνει την ταινία είναι από τον Αλέξανδρο Βούλγαρη, γνωστό ως The Boy, γιο του σκηνοθέτη. Δένει υπέροχα με το κλίμα και τις εναλλαγές των συναισθημάτων.
Εξάλλου, Δε νομίζω κανείς από τους ένθερμους εραστές του κινηματογράφου να είχαν αμφιβολία για την ποιότητα αυτού που θα έβλεπαν, όταν το πλοίο που θα σαλπάρουν έχει καπετάνιο Ανδριώτη και ναύτες έμπειρους στα κύματα και στους τυφώνες.....

Δεν μπορώ να μην τονίσω πόσο Ζήλεψα αυτούς τους διακόσιους που χάθηκαν για μία ιδέα, για κάτι πιο μεγάλο ακόμα και από την ίδια τους τη ζωή, για μιαν αλλιώτικη αγάπη.
Ψάχνω για τέτοιους σήμερα, μα στο διάβα μου δεν βρίσκω, κι αν κάποιον δω και λίγο κοντοσταθώ, ώσπου να τον θωρίσω έχει φύγει και γίνεται σκόνη τ' ουρανού και θύμα του καιρού του και χάνεται στην καταχνιά και μπαίνει μες στ' αλώνι και καρτερεί τη λευτεριά, μ' αυτή δεν τον σιμώνει...

Σκοπευτήριο Καισαριανής. Δύο ώρες πριν το τέλος, έντρομος στέκει ο εχθρός εμπρός στο γλέντι ετούτο, γλέντι των μελλοθανάτων που δάκρυα δεν έχουν, χτενίζονται, στολίζονται, φωνάζουν τ' όνομά τους και όταν η σφαίρα θα τους βρει, ξεχύνεται η καρδιά τους.

Αυτός είναι ο Έλληνας, Τουλάχιστον αυτός ήταν. " πατερούλη να είσαι περήφανος για τον μονάκριβό σου".
"Χαρά μου, η τελευταία σκέψη μαζί σου. Να βρεις σύντροφο άξιο σου και άξιο μου." Το τελευταίο σημείωμα ενός αφανή ήρωα. Ενός ήρωα που τόση ανάγκη έχουμε στην εποχή των αντιηρώων που ζούμε.

"Δεν είναι τούτο πάλεμα σε μαρμαρένια αλώνια,
Εκεί να στέκει ο Διγενής και μπρος
να στέκει ο Χάρος.
Εδώ σηκώνετ' όλ' η Γη με τους αποθαμμένους
και με τον ίδιο θάνατο πατάει το θάνατό της.

Κι απάνω στα βουνά, κι απάνω στις κορφές τους
φωτάει με μιας Ανάσταση, ξεσπάει αχός μεγάλος.
Η Ελλάδα σέρνει το χορό, ψηλά, με τους αντάρτες,
χιλιάδες διπλές ο χορός, χιλιάδες τα τραπέζια,
κι είναι οι νεκροί, στο ξάγναντα,
ΠΡΩΤΟΠΑΝΗΓΥΡΙΩΤΕΣ ! "

"Αντίσταση"
Άγγελος Σικελιανός