Στις 5 Μαρτίου 1950 οι πρώτες βουλευτικές εκλογές στην Ελεύθερη Δωδεκάνησο
ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΚΕ 438 ΦΟΡΕΣ
Οι πρώτοι 4 αντιπρόσωποί μας στη Βουλή των Ελλήνων
Γράφει ο Κυριάκος Ι. Φίνας
Μετά τη λήξη του Εμφύλιου Πολέμου, τον Αύγουστο του 1949, και δοθέντος ότι στις 31 Μαρτίου 1950 έληγε η θητεία της Βουλής που προήλθε από τις πρώτες μεταπολεμικές εκλογές στην Ελλάδα, που είχαν γίνει το 1946, η Οικουμενική Κυβέρνηση υπό τον Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Διομήδη, άρχισε να συζητά με τους Ηγέτες των Πολιτικών κομμάτων την ημερομηνία προσφυγής στην κατά το Σύνταγμα νέα λαϊκή ετυμηγορία.
Ο συμμαχικός παράγοντας, με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, που με τη δωρεάν βοήθεια που μας παρείψαν με το σχέδιο Τρούμαν και αργότερα με το σχέδιο Μάρσαλ, έδιναν μεγάλο βάρος στη διεξαγωγή εκλογών. Ενδεικτικό είναι ότι από μεγάλη μερίδα του ελληνικού τύπου το τόνιζαν επανειλημμένα. «Αι εκλογαί της Ελλάδος θα είναι νέα πολιτική μάχη του λαού της δια την ελευθερίαν και δημοκρατίαν» έγραφε στο “Βήμα” της 4ης Δεκεμβρίου 1949, ο ανταποκριτής του στο Λονδίνο Α. Δημάκος.
* * *
Για τη Δωδεκάνησο, οι εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 που διενεργήθηκαν με το σύστημα της απλής αναλογικής ήσαν οι πρώτες. Ο δωδεκανησιακός λαός θα αντιπροσωπευόταν με τέσσερις βουλευτές στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
1. Κίνηση ανεξάρτητης εκπροσώπησης της Δωδεκανήσου στη Βουλή
Το θέμα της ανεξάρτητης εκπροσώπησης της Δωδεκανήσου στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, ήδη από τις αρχές του 1950, άρχισε να προβάλλεται από τον Αθηναϊκό τύπο. Στις 4.1.1950 ο δημοσιογράφος Δημήτρης Χρονόπουλος με άρθρο του ανέπτυσσε την παρακάτω πρόταση:«Η Κυβέρνηση πρέπει να προέξει ιδιαιτέρως το θέμα. Πρέπει να δώσει την δέουσαν προσοχήν εις την Δωδεκάνησον και εις την ανάλογον εκπροσώπησίν της εις την νέαν Εθνικήν Αντιπροσωπείαν.
«Θα προτείναμεν, όμως, και κάτι άλλο: Μίαν τιμητικήν υπέρ της Δωδεκανήσου εξαίρεσιν, ένα προνόμιον, ωσάν εκείνο που επί εκατόν έτη είχαν τα Ψαρά, αι Σπέτσαι και η Ύδρα και που λόγω της συμβολής των εις τον Εθνικόν αγώνα, εξέλεγον ιδικούς των βουλευτάς. Έτσι και τώρα η Δωδεκάνησος, αγωνισθείσα επί των ελληνικών επάλξεων εξακόσια και πλέον χρόνια, δικαιούται να αξιώσει το τιμητικόν προνόμιον: Διπλάσιον αριθμόν βουλευτών εκ Δωδεκανήσου, δηλαδή βασικήν και αποφασιστικήν συμβολήν εις το πανελλήνιον αίτημα ανανεώσεως του πολιτικού κόσμου».
«Η παραπάνω πρόταση δεν βρήκε ανταπόκριση στον πολιτικό κόσμο της Χώρας. Επίσης, άλλη προσπάθεια που καταβλήθηκε από το Γενικό Διοικητή Νικόλαο Μαυρή, στο να μην καταρτίσει κανένα Κόμμα συνδυασμό στα Δωδεκάνησα κι έτσι να συγκροτηθεί ανεξάρτητος από ντόπιους πολιτευομένους, δεν έγινε αποδεκτή από τους Αρχηγούς των Κομμάτων, παρά μόνο από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, ο οποίος και τελικά δεν έχρισε υποψηφίους της Παράταξής του, του «Ενωτικού Κόμματος», στην περιφέρειά μας.
Σε προκήρυξη που δημοσιεύθηκε στον τοπικό Τύπο στις 23-2-1950, τόνιζε και τα εξής: «...Θεωρούμε ως εθνικώς συμφέρουσαν την υπερκομματικήν εκπροσώπησιν της Δωδεκανήσου κατά την πρώτην πολιτικήν της εμφάνισιν εις την Βουλήν, διότι νομίζουμε, ότι τα κόμματα δεν είχον το ηθικόν δικαίωμα να διασπάσουν τεχνητώς την αδιάσπαστον Ενότητα των Δωδεκανησίων».
2. Οι Δωδεκανήσιοι στις κάλπες
Στις 5 Μαρτίου, με την ανατολή του ήλιου, όπως προβλέπεται από το Νόμο, άρχισε η ψηφοφορία στα Δωδεκάνησα, όπως και στην υπόλοιπη χώρα.
Η ημέρα της ψηφοφορία ήταν βροχερή, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τους Δωδεκανησίους να προσέλθουν με προθυμία στις κάλπες. Ενδεικτικό, επί του προκειμένου είναι, ότι στα περισσότερα χωριά μέχρι τις 2 μ.μ. η ψηφοφορία είχε, σχεδόν περατωθεί και υπολείπονταν λίγοι ασθενείς για να ολοκληρωθεί η ψηφοφορία. Η καταμέτρηση των ψηφοδελτίων και των σταυρών προτίμησης, άρχισε κατά νόμον, μετά τη δύση του ήλιου.
2. Ψήφοι και ποσοστά κάθε κόμματος
Επί 23.365 έγκυρων ψηφοδελτίων έλαβαν: α) Κόμμα Φιλελευθέρων 7.652 ψήφους, ποσοστό 32,75%, β) Λαϊκό κόμμα 4.065 ψήφους, ποσοστό 17,40%, γ) ΕΠΕΚ (Κόμα Πλαστήρα 3.724 ψήφους, ποσοστό 15,94%), δ) Κόμμα Γεωργίου Παπανδρέου 2.461 ψήφους, ποσοστό 10,53%, ε) Πολιτική Ανεξάρτητη Παράταξη 1.069 ψήφους, ποσοστό 4,58%, στ) Νέον κόμμα (Μαρκεζίνης) 1.007 ψήφους, ποσοστό 4,31%), γ) Δημοκρατική Παράταξη 517 ψήφους, ποσοστό 2,21%, η) Εθνικό Κόμμα 210 ψήφους, ποσοστό 0,90%, θ) Συνδυασμός Ανεξαρτήτου Πολιτικής Ενώσεως Δωδεκανήσου (Ν. Μαυρής) 2.496 ψήφους, ποσοστό 10,68% και ι) Μεμονωμένοι ψήφοι 164, ποσοστό 0,70%.
4. Εκλεγέντες βουλευτές
Με βάση τα προαναφερθέντα δεδομένα, σε συνδυασμό και με τις τέσσερις έδρες που αναλογούσαν στη Δωδεκάνησο, η βάση για την πρώτη κατανομή ήταν 5.841. Ετσι, μόνο το Κόμμα των Φιλελευθέρων έλαβε τη βάση και κέρδισε μίαν έδρα, από την πρώτη κατανομή 1.811 ψήφους. Την έδρα των Φιλελευθέρων της πρώτης κατανομής κατέλαβε ο Στέλιος Κωτιάδης, ο πρώτος σε σταυρούς, 2.814, προτίμησης του Συνδυασμού. Ακολούθησε ο Γιάννης Ζίγδης με 2.617 σταυρούς προτίμησης. Από το συνδυασμό του Λαϊκού Κόμματος πρώτοι σε σταυρούς, 1.812, ήλθε ο Γεώργιος Ιωαννίδης από την Κω και από το συνδυασμό της ΕΠΕΚ του Πλαστήρα, ο Γεώργιος Χατζησταυρής με 2.384 σταυρούς. Από τα άλλα κόμματα δεν προβλεπόταν εξαρχής να μπει κανένας υποψήφιος στη δεύτερη κατανομή.
Αφού διεκπεραιώθηκε η διαδικασία, όπως προβλεπόταν από τον τότε εκλογικό Νόμο της απλής αναλογικής για τη δεύτερη κατανομή και διαπιστώθηκαν τα υφιστάμενα υπόλοιπα από την Εφετειακή Περιφέρεια στην οποία περιλαμβάνονταν μαζί με τα Δωδεκάνησα και οι Νομοί Κυκλάδων, Λέσβου, Χίου και Σάμου, η Δωδεκάνησος εξασφάλισε συμπληρωματικά τις τρεις έδρες. Τις κέρδισαν κατά σειράν: Μίαν οι Φιλελεύθεροι, τη δεύτερη οι Λαϊκοί και την τρίτη το Κόμμα του Νικολάου Πλαστήρα, η ΕΠΕΚ.
Τοιουτοτρόπως, από τις διεξαχθείσες μεταπελευθερωτικά πρώτες βουλευτικές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, εξελέγησαν οι τέσσερις βουλευτές Δωδεκανήσου, ως ακολούθως: Στέλιος Κωτιάδης, Γιάννης Ζίγδης, Γεώργιος Ιωαννίδης και Γεώργιος Χατζησταυρής.
Η Εφημερίδα “Πρόοδος Δωδεκανήσου” σχολιάζοντας στο φύλλο της 8.3.1950, την περιπέτεια της δεύτερης κατανομής έγραφε, μεταξύ των άλλων: «...Ούτω, παρά την άσκοπον διασποράν των ψήφων της Δωδεκανήσου, χάρις στην καλήν μας τύχην δεν απωλέσαμεν καμμίαν έδρα. Ηταν, όμως, δυνατόν, αν δεν είχαμεν την ανόητον διασποράν, να επιτυγχάνομεν και πέμπτην έδραν εις βάρος άλλων περιφερειών».
5. Αναδειχθέντα κόμματα σε Πανελλήνια κλίμακα
Οποιαδήποτε ερμηνεία κι αν θελήσει να δώσει κανείς στο νόημα των βουλευτικών εκλογών της 5.3.1950, γεγονός παραμένει ότι εκτός της Δωδεκανήσου και σε πανελλήνια κλίμακα, το κήρυγμα της “Αλλαγής” του Νικολάου Πλαστήρα, του Μαύρου Καβαλάρη, βρήκε απήχηση στο εκλογικό Σώμα. Το πολιτικό τοπίο, σε σύγκριση με εκείνο του 1946, των προηγούμενων βουλευτικών εκλογών, που δεν συμμετείχε ακόμη η Δωδεκάνησος, διαμορφώθηκε σε τελείως διαφορετική βάση. Ενώ, προ τεσσάρων ετών, κυριαρχούσε το Λαϊκό Κόμμα, με Αρχηγό τον Κωνσταντίνο Τσαλδάρη, το 1950 έχασε τους μισούς, σχεδόν, ψηφοφόρους και το προβάδισμα είχαν πια τα κεντρώα κόμματα, όπως συνάγεται και από τα επίσημα στοιχεία που παρατίθενται στη συνέχεια.
6. Το 1933 ο Νικ. Πλαστήρας στη Ρόδο
Έστω και παρενθετικά να αναφέρουμε ότι ο Αρχηγός της ΕΠΕΚ Νικόλαος Πλαστήρας ήταν γνωστός στη Ρόδο από χρόνια στη Δωδεκάνησο, καθόσον καταδιωκόμενος από την ελληνική κυβέρνηση, ως κατηγορούμενος για το πραξικόπημα της 6.3.1933, το οποίο τελικά απέτυχε και με τη βοήθεια φίλων του διέφυγε από τον αστυνομικό κλοιό της Αθήνας με ειδικό ναυλωθέν πλοιάριο έφθασε στην Πάτμο στις 15.4.1933. Μετά διήμερο, 17.4.1933 ήλθε στη Ρόδο, όπου με την άδεια των ιταλικών Αρχών παρέμεινε μέχρι 6.5.1933. Από τη Ρόδο, στις 7.5.1933, μετέβη στη Βηρυττό.
Είναι γεγονός ότι ο Πλαστήρας από τότε, συνδέθηκε με τη Ρόδο και τη Δωδεκάνησο γενικότερα, καθόσον κατά την εδώ παραμονή του επισκεπτόταν πολλά χωριά του νησιού.
Τον δε Απρίλιο του 1950, και ως Πρωθυπουργός επισκέφθηκε επίσημα τη Ρόδο, καθώς και άλλα νησιά της Δωδεκανήσου.
7. Τα τελικά, λοιπόν, αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών της 5ης Μαρτίου 1950 σε όλη τη χώρα ανά κόμμα ήταν τα ακόλουθα: Επί 1.688.923 έγκυρων ψηφοδελτίων πήραν: Λαϊκό κόμμα 317.512, δηλαδή τα 18,8% των ψήφων και έδρες 62. Κόμμα Φιλελευθέρων 291.083, 17,24% έδρες 56, Ε.Π.Ε.Κ. 277,739, 16,44%, έδρες 45, Κόμμα Γ. Παπανδρέου 180.185, 10,67%, έδρες 35, “Δημοκρατική Παράταξις” 163.824, 9,70%, έδρες 18, Α.Π.Π. (Κοτζιάς Μανιαδάκης, Τουρκοβασίλης), 137.618, 8,15%, έδρες 16, Μ.Ε.Α. (Κανελλόπουλος, Παπαδόπουλος, Σακελλαρίου) 88,979, 5,27%, έδρες 7, “Εθνικόν κόμμα” (Ζέρβας) 61.573, 3,65%, έδρες 7, Π.Α.Ε. (Μπαλτατζής, Μυλωνάς) 44.308, 3,62%, έδρες 3, “Νέον Κόμμα” (Σπ. Μαρκεζίνης) 42.157, 2,5%, έδρες 1, η Ε.Π.Ε.Λ. των Μαυρομιχάλη, Βαμβέτσου κ.λπ, που πήρε 26.925 ψήφους, το “Εθνικόν Αγροτικόν Κόμμα της “Χ” του Γρίβα, που συγκέντρωσε 14,256 ψήφους και άλλα κομματίδια δεν κατόρθωσαν να βγάλουν βουλευτή (Πηγή; Σπύρος Λιναρδάτος. “Από τον εμφύλιο στη Χούντα”. Α’ Τόμος 1949-1952, Αθήνα 1977).
Ο Γεώργιος Παπανδρέου, του οποίου το Κόμμα θα βγει ελαφρά ενισχυμένο, με την επίσημη ανακοίνωση των εκλογικών αποτελεσμάτων, θα δηλώσει: “Τα αποτελέσματα των εκλογών ηλλοίωσαν τη φυσιογνωμίαν της πολιτικής μας ζωής. Ο μύθος των δύο μεγάλων κομμάτων διελύθη... Εδημιουργήθη νέα πολιτική κατάσταση, η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί με νέα κριτήρια”. Ο, δε, υπερδεξιός Αλέξανδρος Παπάγος, δήλωνε: “Τα αποτελέσματα των εκλογών δεικνύουν τον αναμφισβήτητον πόθον του Ελληνικού Λαού δια κάτι το νέον”.
Με τη διαμορφωθείσα παραπάνω πολιτική πραγματικότητα, οι Ηγέτες των κεντρώων πολιτικών Κομμάτων, Ν. Πλαστήρας, Σ. Βενιζέλος, Γ. Παπανδρέου και Εμμ. Τσουδερός, αποφάσισαννα συνεργαστούν στο σχηματισμό Κυβέρνησης, με Πρωθυπουργό τον Νικόλαο Πλαστήρα. Και οι Αμερικανοί ευνοοούσαν μιας τέτοιας σύνθεσης Κυβέρνηση. Ωστόσο, τα Ανάκτορα εναντιώνονταν, γιατί δεν ήθελαν ως Πρωθυπουργό τον Πλαστήρα. Με διάφορα παρασκήνια ανέθεσαν την εντολή στον Αρχηγό των Φιλελευθέρων.
Στην Πρωθυπουργοποίηση του Σοφοκλή Βενιζέλου εκείνη την περίοδο αντέδρασαν και τα κυριότερα στελέχη του Κόμματός του, όπως ο Γ. Μαύρος, ο Κ. Ρέντης κ.α. Και οι εκλεγέντες βουλευτές Δωδεκανήσου που ανήκαν στα Κόμματα του Κέντρου, Γιάννης Ζίγδης, Στέλιος Κωτιάδης και Γεώργιος Χατζησταυρής, αντιτάχθηκαν στο σχήμα αμιγούς Κυβέρνησης υπό τον Σ. Βενιζέλο και τάχθηκαν με το μέρος των διαφωνούντων στη δοθείσα από τα Ανάκτορα λύση.
Ο Γιάννης Ζίγδης, μάλιστα, εκφράζοντας εντονότερα τη διαφωνία του, στην πραγματοποιηθείσα επί τούτου σύσκεψη των Φιλελευθέρων στις 3-4-1950, θα δημοσιοποιήσει τις απόψεις του και με παρέμβασή του κατά τη συζήτηση, θα τονίσει, μεταξύ των άλλων: «...Είναι πραγματικό γεγονός ότι δια των εκλογών της 5ης Μαρτίου, η πλειοψηφία της Βουλής μετετέθη προς το Κέντρον και τα Αριστερά. Ουδεμίαν, δε, άλλην ερμηνείαν επιδέχεται το αποτέλεσμα, πλην του ότι ο Ελληνικός λαός ηθέλησε να θέσει, επιτέλους, τέρμα εις το αντιβενιζελικόν Κράτος. Δυστυχώς, όμως, ως όργανον δια την κατάλυσιν αυτήν δεν ώρισεν αποκλειστικώς το Κόμμα των Φιλελευθέρων, αλλά τα Κόμματα του Κέντρου, παρά τους περί του αντιθέτου ισχυρισμούς ορισμένων αξιοτίμων συναδέλφων.
Κυβέρνησις, όμως, Κέντρου σημαίνει προφανώς, συμμετοχήν του Στρατηγού Πλαστήρα. Λόγω, δε, της προσωπικότητος αυτού και της φύσεως των ψήφων, τας οποίας συνεκέντρωσεν το υπ’ αυτόν Κόμμα, η συμμετοχή του Στρατηγού Πλαστήρα δεν δύναται να νοηθή άλλως, ειμή ως Πρωθυπουργού...». Και κατέληξε: «...Θα μου επιτρέψετε, επομένως κ. Πρόεδρε, να τελειώσω με την έκκλησιν, όπως καταβάλητε πάσαν προσπάθειαν διά την συγκρότησιν της αναγκαίας διά την Χώραν Κυβερνήσεως Κέντρου. Θα έλεγα, ότι είναι έκκλησις ολοκλήρου της κοινής γνώμης.
«Θα μου επιτρέψετε, όμως, να σας διαβεβαιώσω, ότι είναι έκκλησις της νέας Ελληνικής Επαρχίας, της Δωδεκανήσου, την οποίαν έχω την τιμήν να αντιπροσωπεύω, καθότι περί αυτής μόνον δύναμαι μετά βεβαιότητος να ομιλήσω και η οποία επί τη αναγγελία επικειμένου σχηματισμού Κυβερνήσεως Κέντρου, εδοκίμασε την πρώτην ελπίδα, ότι, επιτέλους, θα εισέλθη εις το στάδιον ενός ελευθέρου πολιτικού βίου».
Ακολουθήστε τη Ροδιακή στο Google News
