Πόση «ζημιά» προκαλέσει ο θυμός…

Η ψυχολογία ως επιστήμη εξετάζει ως γνωστικό της αντικείμενο τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές του ατόμου, προσπαθώντας να ανακαλύψει ποιες θεμελειώδεις αρχές ισχύουν πίσω από τον ανθρώπινο ψυχισμό και τη συμπεριφορά.

Η ψυχολογία ως επιστήμη εξετάζει ως γνωστικό της αντικείμενο τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές του ατόμου, προσπαθώντας να ανακαλύψει ποιες θεμελειώδεις αρχές ισχύουν πίσω από τον ανθρώπινο ψυχισμό και τη συμπεριφορά. Οι έρευνες που διεξάγονται διερευνούν τα παραπάνω στοιχεία τόσο μεμονωμένα όσο και συνδυαστικά, ανακαλύπτοντας τυχόν συνδέσεις μεταξύ τους. Μια βασική, αλλά γενική ωστόσο αλήθεια που ισχύει είναι η ακόλουθη: οι σκέψεις μας πυροδοτούν τα αντίστοιχα συναισθήματα, τα οποία με τη σειρά τους διαμορφώνουν άμεσα ή έμμεσα τη συμπεριφορά μας. Πιο συγκεκριμένα, αν οι σκέψεις είναι αρνητικές, τα συναισθήματα κατ’ ακολουθία θα είναι και εκείνα αρνητικά, οδηγώντας το άτομο σε συμπεριφορές αντιδραστικότητας, επιθετικότητας, αποφυγής, άγχους ή απομόνωσης. Το αντίθετο συμβαίνει όταν οι σκέψεις μας είναι θετικές. Τότε, τόσο τα συναισθήματά μας όσο και η συμπεριφορά μας χαρακτηρίζονται από μια θετική ποιότητα. Ένας υγιής ψυχισμός ορίζεται τόσο από θετικά όσο και από αρνητικά συναισθήματα, ανάλογα με τις περιστάσεις και τις συνθήκες της ζωής του την εκάστοτε περίοδο. Η παθολογία εμφανίζεται είτε όταν το «αρνητικό» συναίσθημα δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποια προφανή αιτιολογία (απώλεια, χωρισμός, αρρώστια, κρίση στο γάμο, οικονομικές δυσκολίες, προβλήματα με τα παιδιά, κ.ο.κ.) είτε όταν το συναίσθημα αυτό παραμείνει για αρκετό διάστημα μετά την πάροδο ενός δυσάρεστου γεγονότος ή κατάστασης, όπου η παραμονή του δεν δικαιολογείται πια. Ένα από τα «αρνητικά» συναισθήματα είναι και ο θυμός. Ο θυμός μπορεί να είναι εύκολα αντιληπτός τόσο από το ίδιο το άτομο όσο και από τους άλλους. Μπορεί όμως και να βρίσκεται σε μη συνειδητή μορφή και να εκφράζεται περισσότερο ως επιθετικότητα προς όλους και όλα ή ως μια «ανεξήγητη» θλίψη. Τι συμβαίνει άραγε όταν μας φταίνε όλοι και όλα; Όταν «ξεσπάμε» ανεξέλεγκτα προς κάθε κατεύθυνση – πρόσωπο χωρίς απαραίτητα να βρίσκεται εκεί η πηγή του θυμού μας; Όταν βρισκόμαστε σε μια διαρκή υπερένταση, ανησυχία και θέλουμε οπωσδήποτε να αποδόσουμε τις ευθύνες κάπου; (οπουδήποτε εκτός από τον ίδιο μας τον εαυτό). Υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις στις οποίες παρουσιάζεται ο θυμός: i) Θυμός που οφείλεται σε όλα αυτά που μας έκαναν ή δεν μας έκαναν οι γονείς μας και δεν μπορούμε να τα ξεπεράσουμε. ii) Θυμός εξαιτίας μιας εφηβείας που δεν ήταν όπως τη φανταζόμασταν. iii) Θυμός γιατί δεν σπουδάσαμε αυτό που θα θέλαμε ή γιατί παντρευτήκαμε νωρίς, iv) Θυμός γιατί έχουμε εγκλωβιστεί σε έναν γάμο, με έναν σύντροφο που δεν μας «καταλαβαίνει», v) Θυμός γιατί δεν έχουμε πετύχει οικονομικά όλα όσα θα θέλαμε-γιατί δεν είχαμε τις ευκαιρίες που ονειρευόμασταν, vi) Θυμός που οφείλεται στο εργασιακό μας περιβάλλον όπου ίσως δεν λαμβάνουμε την αναγνώριση ή τη συνεργασία από συναδέλφους και προϊσταμένους. Όπως γίνεται αντιληπτό η λίστα είναι μακροσκελής και ο καθένας θα μπορούσε να προσθέσει διάφορα, ανάλογα με την προσωπική του ιστορία. Το ερώτημα είναι «τι γίνεται με όλον αυτό το θυμό;» Πόσο καιρό τον κουβαλάμε μέσα μας; Πόσο καιρό θα μας πάρει μέχρι να καταλάβουμε ότι πρόκειται για θυμό; Όσο περισσότερο διάστημα παραμένει το συναίσθημα αυτό μέσα μας, τόσα περισσότερα «απωθημένα» δημιουργούνται, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται συνεχώς η πολυπόθητη ισορροπία με τον εαυτό μας. Αυτό δυσχεραίνει όχι μόνο την ομαλή εξέλιξη κι ανάπτυξη της προσωπικότητας και της ωριμότητάς μας, αλλά και τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Πώς είναι δυνατό να επιτύχουμε υγιείς σχέσεις όταν υπάρχει μέσα μας το «μικρόβιο» του θυμού που με την κάθε ευκαιρία βγαίνει στη συμπεριφορά μας και πληγώνει τους άλλους ή τους κάνει να απορούν με τις αντιδράσεις μας; Ο θυμός χρειάζεται δύο μέτωπα αντιμετώπισης: α) όταν πρόκειται για τον υγιή και αναμενόμενο θυμό, που προκύπτει εφ’όσον πράγματι υπάρχουν οι συνθήκες εκείνες που τον πυροδοτούν, τότε θα πρέπει να μάθουμε πώς να τον διαχειριζόμαστε και πώς να τον αποσβένουμε. β) όταν πρόκειται για το θυμό εκείνο που έχει την απαρχή του κάπου στο παρελθόν και πλέον συσσωρεύεται με το πέρασμα του χρόνου, τότε χρειάζεται η απαραίτητη διαδικασία αυτογνωσίας μέσα από ψυχοθεραπεία προκειμένου να καταπολεμηθεί τόσο η ρίζα του όσο και οι συνθήκες που το αναπαράγουν και το ενισχύουν. Σκοπός της αυτογνωσίας είναι να μην «κουβαλάμε» κατάλοιπα συναισθημάτων από το παρελθόν, γιατί σε αυτή την περίπτωση απλά θα είμαστε δέσμιοι των «απωθημένων» μας κι όχι συνειδητά ελεύθεροι να ζήσουμε τη ζωή που πραγματικά επιθυμούμε! * Της Μαρίας Καρίκη ψυχολόγος