Μεσαιωνολόγιο: «Οι δίκες των ζώων»

Rodiaki NewsRoom

Γράφει η Άννα Αχιολά
info@medievalfestival.gr

ΠΑΡΑΞΕΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ …
Η δίκη ενός ζώου με όλους τους τύπους μπορεί σήμερα να προκαλεί άφθονο γέλιο, ωστόσο, στον Μεσαίωνα, αλλά και αργότερα, ήταν συνηθισμένο γεγονός!

Για όποιον εκπρόσωπο του ζωικού βασιλείου είχε βάσιμες υπόνοιες ο μεσαιωνικός άνθρωπος πως υπέπεσε σε κάποιο παράπτωμα, του επεφύλασσε συνοπτικές μεν αλλά … δίκαιες δίκες, όπως και σε κάθε ανθρώπινο ον.

Οι ένοχοι απαγχονίζονταν μάλιστα, όπως και οι άνθρωποι, σε δημόσιες εκτελέσεις!

Τα αρχεία των δικαστηρίων βρίθουν από πρακτικά δικαστικών αγώνων, στους οποίους οι εισαγγελείς και οι συνήγοροι υπεράσπισης επιστράτευαν όλα τους τα επιχειρήματα και τη ρητορική δεινότητα ... Τρελό μεν, πλην συνηθισμένο εκείνες τις σκοτεινές και γεμάτες δεισιδαιμονίες εποχές.

Όποιο ζώο έβλαπτε κάποιον άνθρωπο θα υποβαλλόταν σε ακρωτηριασμό ή εκτέλεση, όχι βέβαια προτού απολογηθεί, με την αρωγή του ανθρώπινου συνηγόρου του, καθώς όλοι είχαν τις ίδιες ευθύνες αλλά και δικαιώματα ενώπιον του νόμου.

Υπήρξαν δεκάδες δίκες, αφορισμοί και καταδικαστικές ποινές, σε βάρος των κατωτάτων εκπροσώπων του ζωικού βασιλείου. Έτσι, για παράδειγμα, το 1120, με απόφαση του εκκλησιαστικού δικαστηρίου, ο επίσκοπος του Λαν αφόρισε τις κάμπιες και τους αρουραίους που ρήμαζαν τις μοναστηριακές περιουσίες του. Το 1121, ο άγιος Βερνάρδος αφόρισε τις μύγες που είχαν εισβάλει στο αβαείο του Φουανύ.

Το 1545, οι κάτοικοι του Σαιν Ζυλιέν, του δουκάτου της Σαβοΐας, έκαναν μήνυση εναντίον των εντόμων που κατέστρεφαν τα αμπέλια τους. Εισαγγελέας ήταν ο δικηγόρος Πιερ Ντυκόλ και συνήγορος υπεράσπισης ο οικονόμος της επιτροπής Πιερ Φαλκόν. Τα έντομα κέρδισαν και γλίτωσαν την καταδίκη.

Η φήμη, για το περιστατικό του 1457, με τα εφτά γουρούνια του Lavigny, έφτασε μέχρι και τις μέρες μας. Η μαμά γουρούνα με τα γουρουνάκια της πέρασαν λοιπόν από δίκη για το φόνο ενός πεντάχρονου αγοριού και είχαν νομική εκπροσώπηση και κάθε άλλο δικαίωμα. Ακόμα και το τεκμήριο της αθωότητας τους αναγνώρισαν, απαλλάσσοντας τα έξι μικρά, λόγω του νεαρού της ηλικίας και μόνο η μαμά τους, για την οποία υπήρχαν αυτόπτες μάρτυρες, που την είδαν να σκοτώνει το αγοράκι, πήγε στην αγχόνη.

Άξια αναφοράς είναι και η δίκη των ποντικών και των αρουραίων τον 16ο αιώνα. Οι μολύνσεις των τρωκτικών ήταν εξάλλου κοινό πρόβλημα στη μεσαιωνική Ευρώπη και τα «πολιτισμένα» ήθη της εποχής επέβαλλαν να πληρώνονται με το ίδιο νόμισμα οι παραβάτες, έστω κι αν δεν είχαν τη λογική ή τη νοημοσύνη του ανθρώπου.

Έτσι, οι κατά τόπους εφημέριοι κλήτευσαν με όλους τους τύπους τα τρωκτικά της περιοχής τους, αλλά αυτά δεν παρουσιάστηκαν την καθορισμένη ημερομηνία. Οι κατήγοροι ζήτησαν τότε να δικαστούν ερήμην τα ποντίκια, αλλά ο συνήγορος υπερασπίσεως κατόρθωσε να αποδείξει ότι η προθεσμία που είχε παραχωρηθεί στους πελάτες του … ήταν ανεπαρκής.

Ο ιστορικός Edward P. Evans, στο σχετικό πόνημά του, το 1906, διηγείται πως ακόμα και τα ποντίκια «λάμβαναν μια φιλική επιστολή προκειμένου να πειστούν να εγκαταλείψουν το σπίτι στο οποίο η παρουσία τους κρινόταν ανεπιθύμητη»!

Το 1713 στη Βραζιλία, οι καλόγεροι του μοναστηριού του Αγίου Αντωνίου, στην επαρχία Ντε Πεδιάδε, έκαναν μήνυση κατά των μυρμηγκιών, διότι αυτά έμπαιναν κατά χιλιάδες στις αποθήκες και έκλεβαν το σιτάρι του μοναστηριού. Το δικαστήριο έβγαλε την ακόλουθη απόφαση: υποχρέωσε το μοναστήρι να παραχωρήσει έναν ειδικό χώρο στα μυρμήγκια για να ζήσουν εν ειρήνη, μακριά από τις αποθήκες.

Προειδοποίησε όμως και τα μυρμήγκια ότι, αν δεν συμμορφωθούν με την απόφαση για το νέο τόπο εγκατάστασής τους, τότε θα θεωρηθούν υπότροποι και θα αντιμετωπίσουν την πιθανότητα αφορισμού ή ακόμα και θανατικής ποινής.

Τελευταία δίκη ζώου θεωρείται αυτή που έγινε ενώπιον του επαναστατικού δικαστηρίου της Γαλλίας, στις 17 Νοεμβρίου 1793. Ένας ανάπηρος είχε εκπαιδεύσει το σκύλο του να γαβγίζει μόλις έβλεπε χωροφύλακα και ο σκύλος καταδικάστηκε σε θάνατο. Ο δύστυχος σκύλος, εκτελέστηκε από κανονικό στρατιωτικό απόσπασμα.

Ακαδημαϊκοί και ιστορικοί που μελετούν τον Μεσαίωνα έχουν παραθέσει μεγάλο πλήθος περιπτώσεων δίκης ζώων και λοιπών έμβιων όντων, αλλά και εικασιών αναφορικά με το γιατί έμπαινε σε τέτοιον κόπο ο άνθρωπος.

Κατά βάση, μας λένε, αυτό οφειλόταν στις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες του μεσαιωνικού ανθρώπου, αλλά και στην πεποίθηση ότι ο άνθρωπος ήταν μεν η κορωνίδα της φύσης, όφειλε δε να σέβεται όλα τα πλάσματα του Θεού για να μην επισύρει τη μήνη του.

Άλλοι πάλι υποστηρίζουν πως στον Μεσαίωνα ο κόσμος φερόταν στα ζώα με πολύ πιο ευαίσθητο τρόπο απ’ ό,τι εμείς σήμερα, θεωρώντας τα περισσότερο πλάσματα του Θεού παρά αντικείμενα, έρμαια στη βούλησή τους. Οι άνθρωποι ήταν εξάλλου τότε σε πιο άμεση επαφή με τα ζώα που κατείχαν, αφού περνούσαν ακόμα και 16 ώρες τη μέρα δίπλα στα ζώα της κτηνοτροφίας μέχρι και τον 19ο αιώνα.

Μόνο με την εκβιομηχάνιση των κοινωνιών μετατράπηκαν τα ζώα από συνοδοιπόροι στον μόχθο σε πηγή πλούτου, κάτι που άλλαξε άρδην τη μοίρα τους. Ως τότε, έμοιαζε λογικό και δίκαιο να περνούν οι ζωικοί παραβάτες από δίκες, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι που εγκληματούσαν…

Πηγές:
Edward P. Evans, «The criminal prosecution and capital punishment of animals», Edition by William Heinemann, London 1906
www.el.gr
www.newsbeast.gr