Γονέας: Ένας ρόλος συνεχώς υπό διαμόρφωση...

Μαρία Καρίκη

Στον σύγχρονο και απαιτητικό κόσμο των πολλαπλών ρόλων, ο γονέας καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην αγάπη, την ευθύνη και την ανησυχία. Κάθε εξελικτικό στάδιο του παιδιού του έχει τις δικές του προκλήσεις, με απρόοπτα, διακυμάνσεις και ποικίλες συμπεριφορικές αντιδράσεις. Υπάρχουν φορές που μπορεί να νιώσει άπειρη χαρά και ικανοποίηση και άλλες φορές που μπορεί να νιώσει ματαιωμένος, αγχωμένος και ανήμπορος να χειριστεί καταστάσεις που αφορούν στη σχέση του με το παιδί του.

Καταρχήν, θα πρέπει να αναφερθεί ότι κάθε παιδί είναι μοναδικό, με τον ξεχωριστό, δικό του χαρακτήρα και ανάγκες. Δεν υπάρχουν έτοιμες «συνταγές».

Ο γονιός οφείλει να είναι σε εγρήγορση, σε ετοιμότητα και να παλεύει για μια στέρεη σχέση με το παιδί του. Η επικοινωνία, η εμπιστοσύνη, η κατανόηση, η απονομή δικαιοσύνης, η αλήθεια, η αποδοχή και η επιβράβευση είναι μερικά μόνο χαρακτηριστικά που συνθέτουν τις υγιείς βάσεις αυτής της σχέσης. Φυσικά, υπάρχουν και κανόνες και όρια, που εφαρμόζονται, ωστόσο, με επιχειρήματα, παραδείγματα, επιμονή, υπομονή και συνέπεια και από τους δύο γονείς! Το παιδί έχει ανάγκη να αισθάνεται ότι πίσω από τον κανόνα και την οριοθέτηση υπάρχει μια λογική εξήγηση, αγάπη, έγνοια και ότι φυσικά εφαρμόζονται από όλους (αναλογικά με την ηλικία). Δεν μπορούμε να έχουμε την «απαίτηση» από το παιδί μας να μη φωνάζει, όταν εμείς φωνάζουμε. Να μην είναι μπροστά από μια οθόνη, όταν εμείς πρώτοι περνάμε πολύ χρόνο σε ένα κινητό ή έναν υπολογιστή...

Ο γονιός πάντα ξεκινάει με καλή πρόθεση. Το ζήτημα είναι ποιον τρόπο επιλέγει να πει αυτά που θέλει να πει και ποιο «timing» επιλέγει να κάνει τη συζήτηση που θέλει με το παιδί. Τα λόγια τα σκληρά, τα προσβλητικά, τα υποτιμητικά πληγώνουν το παιδί, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να αντιδράσει σκόπιμα αδιάφορα, αντίθετα από τον κανόνα ή την παρατήρηση, επιθετικά ή και τιμωρητικά. Ο θυμός είναι κακός σύμβουλος τόσο για τον ενήλικα όσο και για το παιδί. Είναι προτιμότερο να περιμένουμε να καταλαγιάσει η έντασή μας και μετά να επιδιώξουμε μια σοβαρή συζήτηση.

Όχι, για να κάνουμε «κήρυγμα», αλλά για να έχουμε τη διαύγεια και την ψυχραιμία να ψάξουμε το «γιατί» κάνει το παιδί ό,τι κάνει. Ποια είναι τα βαθύτερα αίτια πίσω από την πράξη ή τη συμπεριφορά. Τι «μήνυμα» κρύβεται πίσω από ό,τι μας προβληματίζει. Του λείπουμε; Το παραμελήσαμε; Θέλει περισσότερη προσοχή; Συμβαίνει κάτι στο σχολείο; Με τους φίλους του; Με την απόδοσή του στα μαθήματα; Αγχώνεται με κάτι; Τον δυσκολεύουν η εφηβεία, οι αλλαγές, οι πιέσεις;

Ο μικρόκοσμος ενός παιδιού δεν μοιάζει με αυτόν του γονέα. Άλλες προτεραιότητες, άλλες ανάγκες, άλλες επιθυμίες. Μπορεί να προβληματίζεται για πάρα πολλά που του συμβαίνουν, χωρίς να αντιλαμβάνεται ο γονέας τη σημασία και τη βαρύτητα που έχουν για την εκάστοτε ηλικία του παιδιού. Όσο και αν δεν μας αρέσει εμάς τους «μεγάλους», ο ενήλικας είναι εκείνος που οφείλει να κατανοήσει πρώτος. Να αναζητήσει την ερμηνεία, το βίωμα και το συναίσθημα πίσω από το παιδί του. Εκείνος πρέπει να «σκύψει», να αφουγκραστεί, να αγκαλιάσει, να υποστηρίξει, να δείξει ενσυναίσθηση. Άλλωστε, είναι το κύριο και πρωτεύον υποστηρικτικό δίκτυο του παιδιού του. Γιατί αν δεν το προσφέρουμε εμείς, θα το ψάξει αλλού...

Φυσικά, και ο γονέας, ως άνθρωπος, έχει να λύσει και ο ίδιος τα δικά του θέματα που «τρέχουν» καθημερινά: υποχρεώσεις, εκκρεμότητες, προθεσμίες, οικονομικά ζητήματα και πολλά άλλα. Συχνά, χρειάζεται πρωτίστως ο ίδιος στήριξη για να μπορέσει να ανταποκριθεί σε όλους τους ρόλους που του αναλογούν.

Προσπαθεί να πιαστεί και εκείνος από «κάπου» για να αντέξει, για να μην καταρρεύσει... Το άγχος, η πίεση, ο εκνευρισμός, συνειδητά ή μη, έρχονται στο σπίτι. Μετατίθενται και προβάλλονται στην οικογένειά μας. Δύσκολες οι ισορροπίες. Συχνά όλα μοιάζουν να κρέμονται από μια λεπτή κλωστή που κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να κοπεί. Το κύριο «όπλο», ωστόσο του γονέα είναι η ανιδιοτελής αγάπη και η αστείρευτη θέληση να βρει την άκρη. Να φτάσει πάση θυσία στο παιδί του. Να μην το χάσει. Να μην χάσει τη σχέση τους! Τα μόνα μέσα που διαθέτει είναι η συνεχής αυτοκριτική (με την καλή έννοια) και ο «πειραματισμός», η ευελιξία. Τι κάνω λάθος στην προσέγγισή μου προς το παιδί μου;

Τι πρέπει να αλλάξω; Τι άλλο να δοκιμάσω; Έχω βρει τον τρόπο που θέλει το παιδί μου να αγαπηθεί από εμένα; Του επισημαίνω μόνο τα τρωτά του σημεία ή παράλληλα βρίσκω και αφορμές για να αναφέρομαι στα δυνατά του στοιχεία; Μερικές φορές μια «καλή» κουβέντα έχει μεγαλύτερη δύναμη και επιρροή από μια ξερή παρατήρηση...

Ο σύγχρονος γονέας, όντας ένας σύγχρονος «ήρωας» που προσπαθεί να τα προλάβει όλα, καλείται να μην επαναπαύεται, να μην εφησυχάζεται. Να ελίσσεται, να δοκιμάζει, να αναγνωρίζει και τα δικά του σφάλματα. Χωρίς ενοχές, αλλά με παραδοχές αλήθειας. Να ακούει πριν μιλήσει. Να θυμηθεί τη δική του παιδική και εφηβική ηλικία και το πώς ένιωθε. Να σεβαστεί τη διαφορετικότητα του παιδιού του. Να μην προβάλλει δικές του επιθυμίες ή προσδοκίες.

Να μην ξεχνάει ότι δεν απευθύνεται σε έναν ενήλικα, αλλά σε ένα παιδί που αντιλαμβάνεται, κατανοεί και ερμηνεύει αλλιώς από ότι εκείνος. Το πιο δύσκολο, όμως, από όλα είναι να καταφέρει ο γονιός, σε βάθος χρόνου, να κάνει το παιδί του να αισθανθεί ότι είναι δίπλα του και όχι απέναντί του...